Уладзімір Караткевіч - Чазенія

– Васіль! Дальбог, занадта... Прашу...

Катэр ужо стаяў ля прычала. Дзянісаў з двума рабочымі выгружаў з яго клеткі і нейкія скрынкі.

– Здаровы, хлопцы! Рад бачыць. Гэта Паўлаў? Малайчына. Вось апошні выгрузім – і я вольны. Памагайце. А чаго гэта вы адны? Гражына дзе?

– Хіба яна...

– Ну, як вы дамаўляліся. "Ізумруд" замест суботы ішоў у пятніцу, то яна і з'ехала. На другі дзень. Я яшчэ ўзрадаваўся, што менш вам чакаць.

Выціраў рукі хусцінай.

– Жартуеце, Захар Іракліевіч... – сказаў Будрыс.

– Што вы! – збялеў Дзянісаў. – Хіба гэткім жартуюць? I толькі ўбачыўшы, як ён збялеў, Севярын збялеў сам. Зразумеў, што ўсё гэта не дурны жарт, а праўда.

– Вяселле адмяняецца, – па інерцыі, нічога не разумеючы, трындзеў Васіль. – Міртавы букет упаў з рук ашаломленага жаніха...

Ён раптам вохнуў. Вочы сталі дзікія і жаласныя:

– Мілы... Гэта што ж такое? Га? Прабач, калі ласка.

– Як жа гэта зразумець? – неўразуменна бубніў Дзянісаў. – Сам жа адвёз. Сам угаворваў, каб не чакала серады. Не чакала мяне.

– Дарэмна, – сказаў Будрыс. – Лепей ужо сённяшняя серада, чым тая чорная пятніца.

– У, ёлуп, у, ідыёціна, – лаяў сябе дырэктар. – Як жа яно так? Што ж гэта магло здарыцца?

Першы апамятаўся Васіль.

– Дзяўчаткі, – звярнуўся ён да нейкіх дзвюх сітавак, што праходжваліся па прычале, – вось вам букеты. Не ўсміхайцеся чароўна, яны нам усё адно сёння не спатрэбяцца. Сустрэнемся другі раз. Званіце ў шэдэўральную газету "Маяк". Акадэміку Паўлаву... Севярынчык, Севачка, – чорт вас ведае, як у вас змяншальнае імя! – не вешайце рымска-грэчаскага носа. Дзянісаў, унь зялёны агеньчык. Хапайце... Сева, цапайце гэта чатырохногае за тлустую шкірку і валачыце на пярэдняе сядзенне. Пайшлі!

Яны аб'ездзілі на таксі ўсе гасцініцы горада, усе аддзяленні міліцыі. У пятніцу не было ахвяр вулічнага руху. У пятніцу ў гасцініцах былі вольныя месцы, але ў ніводнай гасцініцы грамадзянка Арсайла Гражына Янаўна не спынялася.

Васіль строіў здагадкі:

– Калі ў яе тут няма знаёмых – значыцца, яна ў той самы дзень выехала з горада.

– Яна выехала, – безжыццёва сказаў Будрыс.

– Чаму?

– Яна не магла столькі дзён сядзець тут, ведаючы, што я побач, што я чакаю.

– Ясна – не магла, – з перабольшанай упэўненасцю сказаў Васіль. – Не вытрымала б, гэта ж зразумела. Яна адкуль, Захар Іракліевіч?

Той пачырванеў.

– Каб я ведаў тады, як яна паказвала дакументы... Але, мне здаецца, з хабараўскага інстытута. Так-так, менавіта адтуль.

– Значыць, так, – сказаў Паўлаў. – На паштамт. Адразу тэлеграму ў інстытут. Калі яшчэ там – хай затрымаюць, нават цаною жыцця. А ім давядзецца гэта зрабіць. Бо, як не затрымаюць, я з іх гэтую плату жыццём спаўна вазьму. З працэнтамі. Дня не дарую...

– Севярыне, хлопча, – сказаў раптам Дзянісаў. – А вы не думаеце, што, можа, не варта даваць тэлеграму? Што, можа, гэта... зломіць ёй жыццё. Што яна... ну, скажам, – на дырэктара было шкада глядзець, – ...замужам ці нешта такое.

– I няхай зломіць, – праз зубы кінуў Паўлаў. – Так і трэба, раз магла. I што вы плявузгаеце?! Што вы плявузгаеце, наогул?! Вы што, не бачыце, што з ім?! I добра, калі зломіць! Тады ён, можа, падумае-падумае, ды і даруе ёй. Праўда ж?

– Кінь сварыцца, Васіль, – сказаў Севярын. – I не крычы на яго. Яна не замужам.

– Бачыце, святая вера, – успыхнуў "унук рабыні".

– Гэта не вера. Я ведаю. Але нават каб не ведаў – я б верыў. Іначай гэта была б занадта вялікая подласць – не сказаць мне. Усё адно адбылося б усё, як яно адбылося. Але я, прынамсі, ведаў бы, чаго мне чакаць. I чакаў бы з адкрытым тварам. Яна сказала б. Яна зусім не такая... Нават каб я не ведаў.

Даўшы тэлеграму ў Хабараўск, яны памчалі на аэрапорт. На вакзал ехаць не было прычыны, там не запісваюць прозвішчаў.

У аэрапорце яны даведаліся, што пасажырка Арсайла вылецела ў пятніцу рэйсам у Хабараўск.

– У той самы дзень была там, – ляпнуў дзверцамі таксі Паўлаў. – Субота – панядзелак – нядзеля – аўторак... I лічу па-цыганску ад хвалявання.

– Серада, – сказаў Будрыс. – Прайшоў амаль цэлы дзень. Адказ, добра – калі заўтра. Значыць, шэсць дзён. Адна нядзеля на заяву аб уходзе. За два тыдні. А могуць адпусціць і раней.

Яны знялі ў гасцініцы нумар, суседні з Будрысавым, набралі ў "штаб-кватэру" прыпасаў, каб і на хвіліну не пакідаць яе, і заселі там, чакаючы званкоў і тэлеграм.

У той вечар даволі моцна выпілі, і калі Васіль усхадзіўся быў лаяць яе, Будрыс упершыню не вытрьшаў:

– Ты гэта кінь. Не трэба.

– Ды што ж гэта ёй у башку дурную цюмкнула, – гарачыўся Паўлаў. – На табе, ні села ні пала. Хоць бы папярэдзіла. Хлопцы ёй такія пачкамі паўсюль валяюцца?