Васіль Быкаў - Поўны збор твораў у чатырнаццаці тамах. Том 2

Нарэшце дасяглі хвойніку і выбавіліся з д’ябальскіх абдымкаў багны. Косця, як вылез з балота на вузенькі пясчаны беражок, адразу знясілена ўпаў і ляжаў, бы ў непрытомнасці. За ім вылез і таксама ўпаў камандзір. Павыбіраліся астатнія. Усе злосна, знясілена маўчалі…

Першы ачомаўся на беразе камандзір, — сеў, пачаў знімаць боты, выліваць ваду. Пасля павыкручваў анучы, прыпол гімнасцёркі. Ягоны рэчмяшок з каштоўнаю ношкай таксама быў добра падмочаны, як і палявая сумка. Але надта сушыцца ўжо не было як — сонца зайшло, удалечыні над балотам пачаў паднімацца лёгкі празрысты туманок. Агледзеўшы наваколле з хвойнікам, Гусакоў раптам нібы спалохана вымавіў:

— А гэта што такое?

Яны павярнулі галовы ў той бок, дзе недалёка канчаўся гэты пагорак-мысок з маладым хвойнікам — там, відаць было, тырчэў у неба драўляны знак трыгапункта, падобныя на які дзе-нідзе ўжо трапляліся ім на тутэйшых палях. Згледзеўшы яго, камандзір адразу схапіўся за карту, дрыготкімі рукамі разгарнуў на траве яе падмочаны аркуш.

— Так, так, так!! Дык гэта ж трыгапункт семдзесят пяць нуль. Точна! Старшына, а ну зірні, што па той бок сасняку.

Агрызкаў, як заўжды, неахвотна падняўся, узяў аўтамат і палез у хвойнік. Седзячы трошкі ўбаку ад астатніх, фельчар заклапочана поркаўся ў сваім рэчмяшку, мармычучы, што ўсё намокла, прапалі лякарствы. Да яўнае радасці камандзіра, здаецца, ён быў абыякавы. А той, паспешна накручваў анучы, каб сунуць ногі ў мокрыя кірзачы. Аднак не паспеў ён абуцца, як з хвойнага гушчару вылез старшына.

— Ну што?

— Зноў балота.

— А за балотам што?

— За балотам нейкі барок. Лясок нейкі.

— Лясок! То ж — наш Востраў Барок! Мы ж прыйшлі нарэшце!.. — узнёсла абвясціў Гусакоў.

Ён падхапіў карту і, пакінуўшы на траве рэчмяшок, таксама кінуўся ў хвойнік. На нейкі час яны там зніклі. Косця і Тумаш засталіся чакаць на беразе. Тым часам хутка зьмяркалася, насоўвалася ноч — ці не апошняя на іхнім бязладным шляху…

Гусакоў не памыліўся: на самым мыску хвойнай пясчанай касы, што адкульсці выцягнулася ў балота, тырчэлі ўгару тры трухляватыя бервяны трыгапункта. На карце ён быў пазначаны лічбай 75,0. Зноў жа на карце ад яго цераз балота з выразнаю назваю ўрочышча Багавізна значыўся хвойны гаёк, падпісаны дробненькім курсівам Востраў Барок, — якраз тое, куды ім было трэба. Куды яны накіроўваліся, скакалі на парашутах, паўзлі па балоце. Да жаданае мэты заставалася не болей як кіламетр ці два па карце. Але таксама цераз балота.

Тое, што зноў давядзецца ісці цераз балота, Гусакова не надта палохала, ён ужо ведаў, як яго перайсці. Была б мэта. Мэта цяпер паўстала перад ім блізка, здавалася, хоць ты вазьмі і дакраніся да яе рукой.

— Дык што — пойдзем? — будзённым голасам мовіў старшына, які ўсё зразумеў без словаў.

Гусакоў чамусьці не адказаў нічога, яго трэсла — ад сцюжы ці ад нярвовага напружання, якое, падобна, раптам апала, пакінуўшы пустку ў душы. Цяпер, калі Востраў Барок ён ужо бачыць і зараз яны рушаць туды, узнік новы клопат — што рабіць з хлопцам? Раней, як ішлі, прабіраліся цераз балота, ён неяк не думаў пра тое. Хлопец памагаў, вёў, быў ім патрэбны — і добра. Але цяпер… Камандзір выразна адчуў, што яго нельга весці на базу і нельга адправіць дадому… Што ж з ім рабіць?

— Дык ідзём? — павярнуўся да хвойніку старшына.

— Пастой! Ты гэта хлопца прывёў?

— Ну я. А што?

Старшына спыніўся — ён ужо адчуў штосьці кепскае, але яшчэ не разумеў, што.

— Не разумееш?

— Не разумею.

Ён чакаў адказу, але камандзір хвіліну марудзіў. Відаць, яму не хацелася штосьці тлумачыць падрабязна.

— Хлопца нельга весці на сакрэтную базу.

Старшына маўчаў. Але, бачна было, аж захваляваўся і няўцямна сеў на пясчаны дол.

— Да-а, — збянтэжана вымавіў ён.

— Вот табе і да-а!

Гусакоў адчуў, што той усё зразумеў, — не маленькі! I нічога болей яму тлумачыць не трэба.

— Адвядзеш у старонку і застрэліш, — ціха сказаў Гусакоў і зацяў дыханне. Старшына азваўся не адразу.

— А чаму я?

— А хто ж? Ты прывёў?

— Я не буду! — падумаўшы, рашуча сказаў старшына і ўстаў з долу.

— Катэгарычна?

— Катэгарычна.

Заклапочана павярнуўшыся на месцы, Гусакоў паўзіраўся цераз балота, якое ўсё болей змрачнела. Яшчэ трошкі часу — і высокія дрэвы Барка за балотам засцеле змрочны туман. Трэба запомніць накірунак, бо давядзецца ісці паначы. Трошкі не хапіла відна.

— Ідзі пакліч фельчара, — загадаў камандзір. Старшына ўстаў і моўчкі палез у гушчар.