Міхась Зарэцкі - Вязьмо

— Гэта ж вы самі, цётачка, пастанавілі. Вось і ўласны подпіс вашага гаспадара... Гэта ж не рабунак які, а а-ба-гу-лен-не...

Калі ж гэтае слова не рабіла належнага ўплыву, ён з яшчэ стражэйшай расстаноўкай складоў пераказваў:

— Аб-аб-шчы-сле-ні-я...

I, здаволены сабой, пакідаў жанчыну з выглядам чалавека, які зрабіў усё, што ад яго залежала.

Сымон Карызна ў гэты час сядзеў адзін у сваёй кватэры. Да яго раз-пораз даляталі паасобныя гукі пацяробаўскага абагулення, але ён стараўся не чуць іх, стараўся не пускаць іх у глыбіню свае свядомасці. Ён раз за разам пераказваў сам сабе ў думках: «Што ж... усё не можа ісці гладка... Мусяць быць і шурпатасці...»

I гвалтам сціскаў сябе ў цвёрдых рамках знадворнае спакойнасці.

Яго самоту парушыў камсамолец Віктар. Ён убег да яго бледны, узрушаны і, думаючы, што сакратар ячэйкі не ведае таго, што робіцца на мястэчку, далажыў з раптоўнай цвёрдасцю і афіцыйнасцю:

— Таварыш Карызна, Пацяроб робіць контррэвалюцыю. Ён гвалтам адбірае ад калгаснікаў жывёлу і страшэнна ўзбурае жыхарства. Ён разваліць усю нашу справу...

Карызна выслухаў яго, з выгляду спакойны, стрыманы. Але як пачаў гаварыць, яго вусны мімаволі скрывіліся ў дзікую грымасу, твар пачырванеў і вочы заблішчалі злосным агнём. Мабыць, убачыў перад сабой Сымон Карызна не камсамольца Віктара, а ненавіднага яму брыгадзіра Зеленюка — вінаваўцу ўсіх яго няўдач і прыкрасцей.

— Разваліць усю вашу справу?.. Робіць контррэвалюцыю?

Ён грозна сціх на хвіліну і падступіў да самога Віктара.

— Ты, блазнюк, дазнайся перш, што гэта — рэвалюцыя, а тады бярыся вучыць нас...

— Вас?

Віктар цяпер толькі ўцяміў, што, гаворачы пра Пацяроба, ён гаварыў і пра самога Карызну.

— Так, нас... Я ведаю, што робіцца ў Сіўцы, і прашу носа свайго не торкаць куды не трэба!.. Зразумеў?..

Віктар моўчкі завярнуўся і выйшаў з пакоя.

Праз некалькі хвілін да Карызны прыбег раз'юшаны Пацяроб і ўліў астатнюю кроплю, якой не ставала яшчэ, каб шалёная злосць Карызнава хлынула бурнай агіднай патокай.

Пацяроб, страціўшы нават сваю алімпійскую велічнасць, кідаўся па пакоі і, трасучы нейкімі пакомчанымі паперкамі, крычаў:

— Падвучылі. Гэта — падвучылі, я ведаю... Кулацкая зграя! Контррэвалюцыя!

Карызна мала не сілком вырваў з рук у яго адну паперку і прачытаў накрэмзанае на ёй смешнымі бязладнымі крывулькамі:

— «У віду свае хваробы і як я ня супроціў калгасу, але прашу нас выпісаць з грому і рэвалюцыі...»

У гэты момант Карызна востра, напружана адчуў свой фатальна немінучы рубеж і на хвіліну застыў у хваравітым здранцвенні. Адылі страсянуўся, сутаргава сціснуў кулакі і пагразіў, сам добра не ведаючы каму:

— Ага! Вы — гэтак! Пачакайце ж, мае даражэнькія... Мы яшчэ паваюем!..

Так падышоў быў Сымон Карызна да свайго астатняга кроку.

На экстраннае пашыранае пасяджэнне бюро ячэйкі, скліканае назаўтра пасля таго, як зрабіў Пацяроб перапалох у мястэчку сваім абагуленнем жыўнасці, усе сябры бюро прыйшлі з трывожным прадчуваннем нейкіх асабліва важных падзей, якія грозна навіслі над ціхім, санлівым Сіўцом.

Да самага пачатку пасяджэння Сымон Карызна не вымавіў бадай што ніводнага слова — ён сядзеў насуплены за сваім пісьмовым сталом (пасяджэнне было ў яго на кватэры) і толькі раз-пораз кідаў кароткія вострыя позіркі на сакратара камсамольскай ячэйкі Віктара, якога ён спецыяльна зазваў на бюро і які сціпла сядзеў у куточку, пакорна адчуваючы на сабе суровы гнеў раз'юшанага начальства.

Як сышліся ўсе, каго запрасіў Карызна, ён, не абвясціўшы нават пасяджэнне адкрытым, не прачытаўшы нават парадку дня, адразу загаварыў жорсткім адрыўчатым тонам, які прымусіў усіх настаражыцца ў напружаным чаканні:

— Таварышы! Сённяшняе пасяджэнне бюро склікана невыпадкова. Падзеі, што за астатнія дні развінуліся ў нашым мястэчку, вымагаюць ад нас ужыцця па-бальшавіцку рашучых рэвалюцыйных захадаў. Калектывізацыя, удала распачатая ў Сіўцы, сустрэла шалёнае супраціўленне з боку пэўнае часткі жыхарства, і гэтаму супраціўленню мы павінны неадкладна пакласці канец. Вы, таварышы, усе добра ведаеце падзеі апошніх дзён. Для нас зусім ясна, што ўсёй гэтай кампаніяй кіруе невялічкая, але дасюль яшчэ ўплывовая купка кулакоў і падкулачнікаў, якой мы самі, таварышы, патураем сваёй мяккасцю і нерашучасцю. Так далей быць не павінна. Мы стаім перад магчымасцю поўнага развалу распачатай намі справы, за якую мы ўсе адказваем перад партыяй. Не спыняючыся перад самымі жорсткімі рэвалюцыйнымі захадамі, мы павінны адным ударам выбіць зброю з рук контррэвалюцыі, павінны адным рашучым ударам разбурыць усё гэта кулацкае контррэвалюцыйнае гняздо.