Чарот Міхась - Босыя на вогнішчы

Вайна і пажар…
На вогнішчы людзі
Жывуць босымі.
– Няўжо ж гэтак і будзе?
Свой уласны дар
У чужых просім мы?
Працуй – на пана,
Працуй – на падпанка.
Жыць стала пагана.
А тут яшчэ з самага ранку
Усякі чорт лезе ў балота.
Ну і ёсць жа людзям ахвота?
Крыжам бы іх – каля плота,
Ды – трах!
Які тут страх?!
А ты маўчыш,
Цягнучы сам цяжкі крыж.
Крыжамі ўставілі поле,
Пад крыжамі – магілы.
Шлях класці да Волі
У людзей няма сілы.
– Эх, жыві як папала…
А для жыцця мала
Аднаго толькі хлеба.
Пагуляць бы, душу адвясці!..
Эх!.. пусці!!!
На ўсходзе зардзелася неба:
Нібы золата, падаюць косы…
На зямлі… агнявыя палосы, —
Дзень новы, новыя ночы,
Век новы: агню, дыму, попелу…
Будзе шмат каму горача,
Нам толькі цёпла,
Дармо што мы босыя!

– Пажар на Усходзе!
Таварышы, ур-р-ра!
– Што вы, шалёныя, годзе!
Што вам не шкода дабра?
Усё, што збіралі вякамі,
Сёння марнее ў агні…
– Маўчы! Мы цябе кулакамі,
Чуеш?! Ні-ні!
Цэрквы, палацы, харомы —
Памяць мінулага – з дымам!
Што не запалім мы – зломім!
Знізу наверх ўсё падымем!
Страшна вам? страшна?
Пажару агонь ломіць вочы?
Затое нам відна уночы…
Не ліце крыві – не пагасне.
Маліцеся, грэшныя, небу,
Рукі ўгору узняўшы,
Вас не паслухаюць хмары.
Таварышы!
Што нам трэба?
– Пажа-ары!

І пылае мур струхнелы,
Іскры скачуць па страсе.
Раптам вецер, вецер смелы,
Крыж чырвоны нам нясе.
– Адным крыжам будзе болей, —
Шэпча змучаны народ…
На крыжы чытаюць «Воля».
– Братцы! Гляньце на Усход!
То ж агонь, агонь збавення
Нам нясе Чырвоны Крыж.
– Братцы, песню вызвалення!
Люд гаротны, што маўчыш?
Паняслася песня волі
Між лясоў густых, балот…
І аб лепшай вольнай долі
Стаў ля рэчкі пець чарот.

Крыжы… курганы на балоце…
Заросшыя дзёрнам магілы —
Ўсё ў вогненнай зноў пазалоце:
Бушуюць дзве страшныя сілы —
Змагаюцца праца з багаццем:
Свет новы жыццё утварае.
Зышліся дзве моцныя раці,
І праўда няпраўду змагае.
Глядзяць, пацяшаюцца людзі,
Зюзюкаюць бабы паціху:
– Цяпер мо і нам добра будзе?
Забудзем бяду ўсю і ліха!
Баіцца наш пан-непаседа,
Нябось яго кончыцца песня!
– Не будзем больш мець дармаеда,
Да працы сам пойдзе, аж трэсне!

– Стойце, хлопцы! будзь на месцы!
Не кідайце на бяду…
– А казаў паганы ў Брэсце,
Што вайною не пайду…
А цяпер – глядзі!.. Ну, дзіва?!
Пачакайце… як жа нас?
– К вам мы прыйдзем, прыйдзем жыва,
А цяпер мы: раз! – два!! – раз!!!
Пры запаленых будынках
Чуем плач мы беднаты…
– Дзе ж цяпер шукаць прыпынку?
Ці даваць мо ла-та-ты?
Пан з падпанкамі рагоча,
Гладзіць тоўсты свой жывот
І пад нос сабе бармоча:
– Йдзе Хвядот, але не тот!..

Над палямі Белай Русі
Стогне віхар-бура…
– Зноў прыйшлі дзянькі прымусу, —
Шэпча люд пануры.
Арол чорны ўецца ў высі,
Крыллямі махае.
Над пахілымі крыжамі
Песню напявае;
Чуе пах сваёй ахвяры,
Когці распраўляе,
Ўніз спусціцца – там пажары,
Дымам павявае.
І змагацца стаў угоры
З бураю мяцежнай…
Рэжа крыллямі узоры
Ў небе чорна-снежным.

А на зямлі – даждаліся раю: