Fərman Kərimzadə - Xudafərin körpüsü

Alaçığın qabağında sərilən iri xalçanın üstündə dirsəklənən Dədə bəy fikrə getmişdi. Aşağıdakı boş arxaclar dəvə yunu rəngindəydi. Yamacda isə qoyun sürüləri ağarırdı. Dərələrlə axan sular parıldayır, yerə düşən güzgü qırığı kimi işığı əks eləyirdi. İri qayanın yanına yığılan ilxının atları istidən başlarını yelləyir, mal-qara isə düzəndəki çəməndə otlayırdı.

Dədə bəyin yanında dörd-beş nəfər də dizlərini yerə vurub oturmuşdular. Dədə bəy dinib-danışmır, heç kim də bir söz deməyə cəsarət eləmirdi. Bu həmin Dədə bəy idi ki, Uzun Həsənin dar günündə Şeyx Heydərlə köməyə gəlmiş, igidliyinə körə Uzun Həsən fərman yazıb bu yaylağı, Araz qırağında Tək saqqız qışlağını ona vermişdi. Əbu Səidin xəzinəsini ələ keçirib gətirəndə hökmdar ona həmin xəzinədən çoxlu var-dövlət bağışlamışdı. Kasıb bir mürid dönüb var-dövlət sahibi, bəy olmuşdu. Dağıstana səfərlərdə də Şeyx Heydərin yaxın köməkçisinə dönmüşdü. Qızılı, var-dövləti verib ilxılar, sürülər, naxırlar almış, dağdan arana, arandan dağa köçməyə başlamışdı.

Oturanların arasındakı cavan, nazik qara bığları uzanıb yanaqlarındakı batıqlara çatan, nədənsə Dədə bəyə oxşayan oğlan dilləndi.

– Dədə, heç fikir eləmə. Alapaçanı da tapıb gətirəcəm, onu qaçıranın obasını da talıyacam. Dost, düşmən içində sən özünü sındırma.

Amma onun qaş-qabağı açılmadı. Əlli yaşını haqlasa da, yanaqlarından qan damırdı, iri bəbəkləri piyalə kimi dərin göz çökəyində qara quş gözləri kimi alışıb yanırdı. Bu var-dövləti toplayandan onun bir yetim quzusunu, naxırlarından bir əzvay danasını, ilxılarından bir çöpüklü qulununu nə oğru aparmış, nə qurd-quş dağıtmışdı.

– Deməli, qocalmışam. Deyərlər ki, qurd qocalanda burnunun ucuna kəpənək qonar.

– Sənin haran qocadı, ay Dədə bəy?

– Yox, belədir, mən hiss eləyirəm.

Dünən gözünün qabağında onun Alapaçasını aparmışdılar. Aparan da öz qonağıydı. Axşam gəlib yer istəmişdi. Kişinin çörəyini yemişdi, şirin-şirin söhbət eləmişdi. Gecə yarısı Dədə bəy alaçığın yanında hənirti eşidib qalxmışdı. Geyinib çıxana kimi görmüşdü ki, onun Alapaçasını kimsə minib dərəyə endirir... Həmişə Alapaçanı alaçığın yanında saxlayırdı. Gecələr obalara dəyər, ilxıçılara, çobanlara baş çəkərdi. “Sərvaxt olun” – deyərdi.

Alapaça dərəni keçib kişnəyə-kişnəyə obadan çıxanda özünü alaçıqlara çatdırıb görmüşdü ki, mıxa bir at bağlanıb. Açıb minmişdi, səslənmişdi ki, Alapaçanı apardılar. Bu obada Alapaçanın tozuna çatan at yox idi. Amma mindiyi madyanı döyə-döyə Alapaçanın izinə salmışdı. Ay işığında Alapaçanın nalı parıldayırdı.

– Namərd, gör sənə nə edəcəyəm!

Alapaça onun səsini eşitmişdi, başını döndərib kişnəmişdi. Amma yəhərdəki onu insafsız-insafsız qamçılayırdı.

– Ay namərd, adam o ata qamçı vurar?

Alapaça da Əbu Səidin düşdüyü Tək saqqız vuruşmasından yadigar idi. Sultanın atı onun əlinə keçmişdi. Əlindən almamışdılar. Alapaça da onun balası idi. Onun mindiyi madyan da pis getmirdi. Alapaçanı haqlamışdı. Amma burun pərələri o qədər şişmişdi ki, bir az da belə getsə çatlayardı. Alapaçanın bir xasiyyəti də vardı ki, arxadan at hənirtisi duydumu, yerlə-göylə əlləşib onları yaxına buraxmırdı. İndi də özünü yeyib-tökür, üstündəki adam onu qamçılayır, amma uzaqlaşa bilmirdi.

Dədə bəy başa düşmüşdü ki, tapqırlardan biri açılıb atın ayağına dolaşıb, qaçmağa qoymur.

Madyan Alapaçaya yaxınlaşdıqda Dədə bəyin ürəyi partlamaq dərəcəsinə gəlirdi ki, Alapaçaya bax ki, ona madyan da çatır. Onun yəhərində oğru oturub qaçırırdı. Dədə bəy onu tutub qaytarana bir ilxı bağışlayardı. Amma madyanla o cür şöhrətli ata çatmağı adına-sanına əskiklik sayırdı.

– Ay namərd, görmürsən tapqır ayağına dolaşıb? İnsafsız oğlu, insafsız!

Atın yəhərindəki xəncərini siyirib, tapqırı kəsib bir göz qırpımında uzaqlaşmışdı.

Dədə bəy həm sevindi, həm də qəmə batdı. Kor-peşman qayıdanda obanın kişilərinin atlanıb gəldiyini gördü. – Qayıdın, bu yabıların heç biri ona çata bilməz.

Səhərdən bəri ətraf obalara adamlar getmiş, heç biri xeyir xəbər kətirməmişdi. Axşamdan elə bil hamı yasa batmışdı. Qohum-qardaşı Dədə bəyə ürək-dirək verməyə yığılmışdı. Uşaqları alaçıqlardan bayıra buraxmırdılar. Oynayıb-güləndə Dədə bəyin xətrinə dəyə bilərdi. Atları sürüb ilxıya qatmışdılar. Biri atlı getsə onun yadına Alapaçanı salardı.

Dilavər oğlanların neçəsi yaraqlanıb-yasaqlanıb daha uzaq obalara sürmüşdülər. Amma onu Alapaçanın qaçırılmağı nə qədər incidirdisə, bunun sonrası bir o qədər düşündürürdü. Əvvəla, yaxşı igidin atını aparmaq onu el içində xar eləmək idi. Papağını aparmaq, arvadını qaçırmaq kimi bir məsələydi. Bu iş söz yox ki, oğru işindən çox, düşmən əməlinə oxşayırdı. Alapaçanın yalını, quyruğunu qırxıb kecənin birində gətirib obaya buraxsalar, onda gərək Dədə bəy xəncərini siyirib öz ürəyinin başına saplayaydı.

O, nə qədər fikirləşirdisə də bu daşın onun bostanına haradan atıldığını ağlına gətirə bilmirdi. Oturanlardan biri dedi:

– Dədə bəy, bir at nədi ki, ondan ötəri bu qədər dərd çəkirsən?

Bunu deyən Dədə bəyin qardaşı idi.

– Heç bilirsən nə danışırsan? Ad, san, namus, qeyrət bəyəm ilxıyla, var-dövlətlə ölçülür?

Kişi susdu. Bir azdan yenə o dilləndi:

– Adam da yıxılıb ölür. Bir at nədir ki, özünü üzürsən.

– O da düşmən işiydi. Oğru aparsa sevinərəm.

Onun iri, eşmə, təzə-təzə dən düşən bığları səyriyirdi.

– And olsun dədəmin üz qoyduğu torpağa, düşmənçiliklə aparsalar, o nəsildə bir adam qoymayacam.

Bu vaxt qarşı təpədə bir dəstə atlı göründü. Alaçıqların yanından qalxan iri çoban itləri gələnlərə tərəf götürüldülər. Dədə bəy qalxdı.

– Qonaq gəlir. Bənək, geri qayıt, – itlər dayandılar, şöngüyüb kəsik-kəsik hürdülər. Onun çox gur səsi vardı. Bərkdən danışanda aşağılarda qoyun otaran çobanlar eşidirdi. Uzaqdan gələnləri tanımasa da itlərin qalxmasından onların yad adam olduqlarını başa düşdü.

– Qalxın, qonaqları qarşılayın. Sürüdən qara şişəklər gətirin.

Dədə bəyin qardaşı deyindi:

– Alapaçanı elə qonaq aparmayıb?

– Bəsdi. O qonaq yox, düşmən olub. Tərpənin. Tez!

O, gələnləri saydı. Yeddi atlı idi. Amma səkkiz at vardı. O atlardan biri kişnədi. Dədə bəyin elə bil çiçəyi çırtladı.

– Alapaçadı. – Şübhəsini dağıtmaq üçün təkrar elədi.

– Alapaçadı. Bəli, obaya çatanda bu kişnəyən Alapaça idi. Atlılar çatıb onun yanında dayandılar. Ağ saqqalı sinəsinə tökülən, yüz yaşı haqlamış gümrah, yanaqları alma kimi qırmızı qoca dedi:

– Salamin əleyküm. Dədə bəy, Allah qonağı istəyirsən?

– Allaha da qurban, qonağına da.

Qoca da, yanında gələnlər də atdan düşdülər.

– Ay uşaq, o yüyəni mənə verin.

Alapaçanın yüyənini gətirib qocaya verdilər. Qoca da gətirib Dədə bəyə tapşırdı.

– Dədə bəy, bu at sənə yaraşandı. Onu səndən özgə heç kim minə bilməz.