Hienryk Siankievič - Quo Vadis

S. 301: Virgo Magna — tytuł starejšaj viastałki; u viastałak było prava litasci nad asudžanymi, što spatykalisia na ichnim šlachu.

S. 304: Charon — u hreckaj mifałohiji pieravozčyk pamierłych cieraz reki Ajida. Liktory — hanarovaja varta vyšejšych mahistrataŭ, jakaja nasiła tak zvanyja fiscyi (pučki prutkoŭ z siakierkaj pasiaredzinie) jak znaki padkreslivannia hodnasci tych, kaho jany supravadžali.

S. 311: Lihuryja — vobłasć zachodniaj častki Paŭnočnaj Italiji. …ty bryda mieockaja! — Navakołle Mieatydy (Azoŭskaha mora) staražytnyja ludzi ŭvažali za łohava zarazy.

S. 313: …padobnych da vaŭkoŭ kundłaŭ z Hibierniji… — Tut pierakładčyckaja niedakładnasć: u hetym vypadku Siankievič mieŭ na ŭvazie nie Hibierniju (Irłandyju) , a Hibieryju (Ispaniju) . Choć, zrešty, samo suhučča hetych nazvaŭ, a razam i Hiveryi (Hruziji) sviedčyć pra adzin i toj ža narod, rassieleny ŭ roznych miajscoch ziamli.

S. 317: …Uładaru Tenedu, Kiłły, Chryzy… — epitety Apałona, što sustrakajucca ŭ Homera. Tenedos — nievialiki vostraŭ blizu Troady, na jakim chavalisia achiejcy, nibyta zbiehšy z Troji, ale pakinuŭšy zasadu ŭ draŭlanym kani.

Kiłła — vostraŭ abo horad kala Troji. Chryza — mifičny vostraŭ, prysviečany Apałonu. Smintej — kultavy epitet Apałona jak uładara myšej.

S. 319: …razam z Akratam i Sekundam Karynam… — Vyzvolnik Nerona Akrat i Sekund Karynat (nie Karyn) , pra jakich Tacyt adhuknuŭsia z asablivaj niepavahaju, byli pasłanyja cezaram z metaj kanfiskacyi kaštoŭnasciaŭ u sviatyniach na pravincyi, u pryvatnasci ŭ Achaji i Aziji. Iberyjskija niervy Seneki… — znakamity filozaf naradziŭsia ŭ h. Karduby (ciapier Kardova) .

S. 322: Karyjoli — staražytny horad Łacyja na paŭdniovy ŭschod ad Rymu.

S. 323: …idyliji Teokryta… — Teokryt z Syrakuzaŭ (1-ja pałova III st.

pierad n. e.) — zasnavalnik žanru bukoličnaj paeziji. Idylija tut ujaŭlała saboju nievialiki vierš pieravažna na pastuškovuju (bukoličnuju) temu. …spieŭnaj daryjskaj havorkaj… — mova tvoraŭ Teokryta patvaraje raspaŭsiudžanamu ŭ Paŭdniovaj Italiji j Sicyliji daryjskamu dyjalektu hreckaj movy.

S. 328: …Hierkulesa ŭ žyvym połymi na hary Eta… — U adnoj z viersij mifa Hierkules, kab pazbiehnuć pakutaŭ, spavadavanych atručanym chitonam, pajšoŭ na haru Eta i addaŭsia tam vohnišču; kali połymia achapiła Hierkulesa, z nieba spusciłasia chmara i paniesła jaho na Alimp.

S. 329: …smierć Dedała j Ikara… — Unuk afinskaha ŭładara Erechteja, dychtoŭny majstar, architektar i skulptar Dedał, jak sviedčyć mif, kab uratavacca ad karala Minasa, vyrabiŭ kryły z pioraŭ, zmacavanych voskam, i razam z synam palacieŭ z Kryta. Padčas palotu Ikar uzniaŭsia zanadta vysoka, sonca rastapiła vosk, i Ikar zvaliŭsia ŭ mora; Dedału ž (pavodle adnoj z samych raspaŭsiudžanych viersij mifa) udałosia dalacieć da Sicyliji. Dyrce — u hreckaj mifałohiji žonka fivanskaha ŭładara Lika, jakaja šmat hadoŭ pryhniatała Zeŭsavu kachanku Antyopu; kali syny Zeŭsa i Antyopy, jakich zvali Zet i Amfion, vyrasli dy zachapili Fivy, jany katavali Dyrce, pryviazaŭšy jaje da rahoŭ dzikaha byka.

Pasyfe — dačka boha Hielijosa, žonka kryckaha karala Minasa; za toje, što Minas parušyŭ svajo abiacannie achviaravać Pasiejdonu vielizarnaha byka, Pasiejdon načaravaŭ, kab Pasyfe pakachała tuju žyviolinu, u vyniku čaho naradziŭsia žudasny čałaviek-byk Minataŭr. Mucyjus Scevoła — lehiendarny rymski hieroj, jaki, pavodle padannia, uziaŭsia zabić varožaha Rymu etruskaha karala Parsenu (pač. V st. pierad n. e.) , ale byŭ schopleny; na dopycie Mucyjus sam pakłaŭ svaju pravuju ruku na vahnistaje vuhołle achviarnika, zachapiŭšy svajoj mužnasciu Parsenu, jaki adrazu ž paspiašaŭsia zaklučyć z Rymam mirnuju damovu. Prandyjum — druhi sniadanak, łanč, jaki padavaŭsia apoŭdni.

S. 335: Hic abdera! — fraziejałahizm biare krynicaj iraničnaje staŭlennie da žycharoŭ trakijskich Abderaŭ, ichniaje najmiennie ŭ łacinie było suhučna z słovam «durań», jakimi ich tady j ličyli.

S. 343: Semaksyi — litaralna hetaje słova maje sens «napałovu katavanyja». Ahułam tut chavajecca sens žorstkasci j cynizmu bolšasci, jakaja nie asiahaje razumienniem mienšasć. Bolšasć ličyła «paŭkatavanniem» navat spalvannie pieršych chryscijanaŭ na słupach, abkładzienych chmyzniakom.

S. 350: «Aŭreolus» — pjesa Katuła, dzie hałoŭny piersanaž, razbojnik Aŭreolus (katavany za časami Kalihuły) , byŭ ukryžavany j na kryžy addadzieny dzikim zviarom. Dalejšy epizod ramanu bazujecca na realnym vypadku: cezar Damicyjan (81–96 hh.) , małodšy syn Viespasyjana, adnojčy katavaŭ złačyncu, prymusiŭšy jaho sapraŭdy syhrać rolu Aŭreolusa. Antyst Verus — konsuł 55 h., skončyŭ samahubstvam u 65 h.

S. 355: Scevinus Fłavin — sienatar, udzielnik zmovy Pizona. Jak paviedamlaje Tacyt, Piatroniju inkryminavali siabroŭstva z hetym sienataram («Annały», XVI, 18) . Fienijus Ruf — druhi prefiekt pretoryja (poruč z Tyhelinam) , udzielnik zmovy Pizona, katavany ŭ 65 h.

S. 356: Płaŭcyj Lateranus — plamiennik zavajoŭnika Brytaniji Aŭła Płaŭcyja; Lateranusu advodziłasia vyklučnaja rola ŭ zmovie Pizona — zabojstva Nerona. Natalis Antonijus — rymski rycar, udzielnik taje ž zmovy; schopleny adnym z pieršych, jon vydaŭ astatnich, tamu nad im zlitavalisia. Subryj Fłavij — trybun kahorty pretoryjanaŭ, spiarša dušoju addany Neronu, ale pasla — adzin z samych aktyŭnych u zmovie, katavany ŭ 65 h. Sulpicyj Asper — centuryjon kahorty pretoryjanaŭ, katavany ŭ 65 h.

S. 364: Astoryj Skapuła — namiesnik Brytaniji z 47 da 52 h., skončyŭ samahubstvam u 66 h. Vietus Pavał — centuryjon pretoryjanaŭ, udzielnik zmovy Pizona. Kryspin Rufryj — sienatar, prefiekt pretoryi za časami Kłaŭdyja, pieršy muž Papieji Sabiny, skončyŭ samahubstvam u 66 h. Minucij Termus — pretor, katavany ŭ 66 h.

S. 367: …jak Eoł spatkaŭ Adysieja, kali viarnuŭsia prasić jaho druhi raz… — Jak piša Homer («Adysieja», Ch, 1 — 75) , boh viatroŭ Eoł panavaŭ na vostravie Eolija, da jakoha prystaŭ marapłaŭ Adysieja, i prychilna sustreŭ hoscia, prezientavaŭšy navat miech z viatrami, zapakavanymi ŭ im; adnak spadarožniki Adysieja razviazali miech, i karabiel znoŭ pryniesła da Eoliji. Ale tut užo Eoł nie tolki admoviŭsia dapamahać Adysieju, ale j prahnaŭ jaho.

S. 375: Septa Julija — budynki na paŭnočnym schile Kapitola, pryznačanyja dla hałasavannia.

S. 378: Fłavij Sabin Tytus — starejšy syn Viespasyjana. …i Prokuł, i Araryk, i Aŭhuryn, i Hratus, i Siłan, i Proksimus… — majucca na ŭvazie ŭdzielniki zmovy Pizona, dzie siarod nazvanych usie rycary, za vyklučenniem apošniaha, jaki byŭ pretoryjanskim trybunam. Pampiej, Karnel, Martyjalis, Fłavijus Nepos i Statyjus Damicyj — pretoryjanskija trybuny.