Hienryk Siankievič - Quo Vadis

S. 243: Naŭmachija Aŭhusta — štučnaje voziera za Tybram, zładžanaje na zahad Aŭhusta dla «vialikaj hulni ŭ marski boj». Usia atoka ŭ ahni! — tak zvany vostraŭ (atoka) Eskułapa na Tybry, nasuprać Kapitolu; miesca, dzie znachodziłasia sviatynia Eskułapa (Asklepijosa) , spałučałasia z bierahami Tybru cieraz masty Fabrycyja i Cesta, jakija zachavalisia da našaha času.

S. 244: Katechumien — čałaviek, jaki rychtujecca da pryniaccia chrostu. Vatykanski ŭzhorak — za Tybram, na paŭnočny zachad ad Ryma.

S. 245: Kadetanskaje pole — za Tybram, la Vatykanskaha ŭzhorka. …by saročka Nesusava… — Jak raspaviadaje mif, kientaŭr Nesus, viadomy svajoj padstupnasciu, pakvapiŭsia na žonku Hierakła Dejaniru i… naparoŭsia na mužyka. Kab adpomscić Hierakłu, pierad smierciu Nesus prapanoŭvaje Dejaniry svaju kroŭ, jakaja nibyta dapamoža žančynie zachavać kachannie Hierakła. Pazniej Dejanira skarystała paradu Nesusa i prasyčyła jahonaj kryvioju Hierakłaŭ chiton; kali kroŭ taja pieratvaryłasia ŭ atrutu, Hierakł spaznaŭ žudasnyja pakuty, a potym i smierć.

S. 246: …bahaty budzieš, jak Midas… — Mifičny ŭładar Fryhiji Midas atrymaŭ ad Dyjanisa zdolnasć pieraŭtvarać u zołata ŭsio, čaho datkniecca.

S. 247: …Rym…azaraŭ usiu Kampańiu… — Tut niedakładnasć: pažar Ryma, peŭna, dobra było vidać u samim Łacyi, ale nie ŭ Kampańi, jakaja znachodziłasia ad Ryma jak najmienš u 140 km.

S. 248: Amfiteatr Fłavijana — tak zvany Kalizej, budaŭnictva jakoha zavieršana ŭ 80 h., davaŭ miejscy zvyš 50 tysiačam čałaviek. Livija — žonka cezara Aŭhusta. Lucyna — rymskaja bahinia naradžennia dziaciej, padčas atojesamlivałasia z Junonaj. Jehova (vytvorn. ad Jachve) — hospad (staražytnahabrejsk.) , tabujiravanaje imia vyšejšaha bostva ŭ judajizmie.

S. 250: Tryumfalnaja daroha — vychodziła z horadu ŭ paŭnočna-zachodnim nakirunku ŭ bok Vatykanskaha ŭzhorka. Pincyjus — tak zvany Sadovy ŭzhorak, razmieščany ŭ paŭnočnaj častcy Ryma, na schiłach jakoha znachodzilisia aharody Pampieja, Likuła, Salustyja, Acylijaŭ, Damicyjaŭ dy inšych. Likuł Lucyj Licynij (117 — 57 hh. pierad n. e.) — rymski dziaržaŭny dziejač i vajavoda, byŭ kazačna bahatym. Kaj Salustyj Krysp (86–35 hh. pierad n. e.) — rymski palityčny dziejač i historyk. Acylij — staražytny plebski rod.

S. 252: Amerjoła — horad u Sabinskaj vobłasci na paŭnočny ŭschod ad Ryma.

S. 256: Akva Apija — najstaražytniejšy rymski vadaciah, pabudavany ŭ 312 h. pierad n. e. vydatnym dziaržaŭnym dziejačom Apijem Kłaŭdyjem; ciahnuŭsia pa paŭdniova-ŭschodniaj i paŭdniovaj častcy horadu.

S. 258: Ida — horny łancuh u Małoj Aziji, dzie, pavodle mifu, brali sviaščenny šlub Zeŭs i Hiera. Eŭandar — u rymskaj mifałohiji hieroj, syn Merkuraha; jamu prypisvali ŭviadziennie ŭ Italiji kultu Hieraklesa. Numa Pampilij — jak sviedčyć padannie, heta druhi rymski karol, što žyŭ u kancy VIII st. pierad n. e. Pienaty — bahi-achoŭniki chatniaha ahmieniu, spryjalniki hramadstvu j dziaržavie.

S. 259: Šyrma — tut: doŭhaja vopratka z šlejfam, charakternaja dla trahičnych aktoraŭ. Niobidy — dzieci Nioby.

S. 261: Parki Miecenata — la zachodniaha schiła Eskvilinskaha ŭzhorku; imia takoje atrymali na pamiatku ab Kaju Cylniju Miecenatu (pamior u 8 h. pierad n.

e.) , siabru cezara Aŭhusta i znakamitym apiakunie paetaŭ, prozvišča jakoha stała mianoŭnym. Epilima — hatunak tannaj vochnasci z mocnym pacham.

S. 270: Poncij Piłat — prakuratar Judeji ŭ 26–36 hh.

S. 271: Tartar — u hreckaj mifałohiji najbolš ciomnaja i hłybokaja častka Ajida. …«kryvavyja tuniki» — tuniki, prasyčanyja ŭspychlivym syzboram, časciej smałoju, jakija apranali na tych, kamu vyniesli prysud spalennia.

Klio — muza historyi.

S. 272: …u imia dzieviaci Libietryd… — Majucca na ŭvazie nimfy, jakim była prysviečana krynica dzieviaci muzaŭ, što prasłaviła horad Libietry ŭ Fiesaliji.

S. 273: Kaj Cezar byŭ zvieravaty… — zhadka na pierasled žydoŭ za časami Kalihuły.

S. 274: Aleksandryjski Serapieum — sviatynia Serapisa ŭ h. Aleksandryja.

S. 275: Safokł (kala 496–406 hh. pierad n. e.) — vialiki hrecki dramaturh.

S. 277: …da Chronasa, pažyrajučaha sobskija dzieci… — Adzin z sensatvoraŭ, jaki zviazvaje hreckaje słova «čas» z mifičnym boham taho ž najmiennia, baćkam Zeŭsa, jakoha časam dziela adrozniennia zapisvajuć Kronasam. Pavodle padannia Kronasa pavinien byŭ pazbavić ułady jahony ŭłasny syn, tamu baćka svajich dziaciej hłytaŭ adrazu pa naradženni, jak toj ža čas hłytaje dni, miesiacy, hady; takoha losu pazbiehnuŭ tolki Zeŭs, jakoha Reja, maci, prychavała j vyhadavała ŭ piačory na Krycie.

S. 279: Koskaja vopratka — taki nazoŭ mieli darahija, dychtoŭnyja žanočyja sukienki, što vyrablalisia na vostravie Kos z vyrablanych tam ža tkanin (visonu i inš.) .

S. 285: Mirmiłon — adna z hładyjatarskich rolaŭ na spabornictvach, jakaja abaznačała pa sutnasci abjekt palavannia, choć časam i bolš nahruvaščany zbrojaj, čym praciŭnik. Kažučy «Mirmiłon ty», mieli na ŭvazie «Nie naprošvajsia na niepryjemnasci».

S. 287: …Lvy z Atłasu… — majucca na ŭvazie Atłaskija hory, horny chrybiet u Maŭrytaniji. Epir — vobłasć u zachodniaj častcy Paŭnočnaj Hrecyi.

S. 288: Fłavij Klemient — konsuł 95 h. Damicyła — žonka Fłavija Klemienta, unučka Fłavija Viespasyjana; ab prynaležnasci hetych sužonkaŭ da chryscijanstva paviedamlajuć staražytnyja historyki relihiji. Karnel Pudens — asoba z navakołla Tyhelina, tolki Siankievič pamyłkova padaje imia: nie Karnel, a Mevij.

S. 290: Kunikulum — pamiaškannie pad arenaju.

S. 291: Litanija — častka bohasłužennia.

S. 293: Hałhofa — uzhorak za haradskim muram Jeruzalima, dzie byŭ ukryžavany Jezus Chrystus.

S. 294: Syjon — uzhorak u paŭdniova-zachodniaj, najbolš staražytnaj častcy Jeruzalima; u biblejskich prarokaŭ nazva «Syjon» raspascirajecca na ŭsiu žydoŭskuju dziaržavu Judeju, a časam hetak nazyvajuć i vaładarstva božaje. Hosanna! — malitoŭny voklič, jaki sa staražytnažydoŭskaj movy pierakładajecca jak «Ratuj!»; užyvajecca na nabaženstvach i sviatach.

S. 297: Pileołus — kruhłaja šapka małych pamieraŭ.

S. 300: Spolaryjum — miejsca, dzie dabivali ciažkaparanienych dy raspranali zabitych hładyjataraŭ.