Hienryk Siankievič - Quo Vadis

S. 49: Praksyteles — vydatny hrecki skulptar siaredziny IV st. pierad n. e., majstar pieradačy płastyki ruchaŭ.

S. 50: Kryptaportyk — krytaja halareja. Danajidy — u hreckaj mifałohiji 50 dačok Danaja, syna jehipskaha karala Beła; ratujučysia ad pierasledu svajich stryječnych bratoŭ, jany razam z baćkam zbiehli ŭ Arhos, horad na ŭschodnim uzbiarežžy paŭvostrava Piełapanes, ale ich złavili j zmusili da šlubu; zakałoŭšy nialubych mužoŭ u pieršuju ž noč, jany napatkali nastupnuju karu: viečna napaŭniać biazdonnuju jomistasć u padziemnym sviecie.

S. 51: Druz Julij Cezar (8 — 33 hh.) — pryjomny ŭnuk Tyberyja, jakoha cezar, zascierahajučysia supiernictva, zamaryŭ hoładam u padziamiełli Pałatynskaha pałacu. Druz Neron Cezar (6 — 30 hh.) — starejšy brat papiaredniaha, u 29 h. byŭ sasłany na vostraŭ Pontyja, što la ŭzbiarežža Łacyja, i zniščany hoładam abo atrutaj. Hemel Tyberyj (19–37 hh.) — unuk cezara Tyberyja, zabity na zahad Kalihuły. Hiermanik Julij Cezar (15 h. pierad n. e. — 19 h. n.

e.) — pryjomny syn Tyberyja, jaki mieŭsia być jahonym pierajemnikam, zdolny vajavoda; atručany sa zhody Tyberyja.

S. 55: … hatoŭ pajsci ŭ zakład z Tulijem Senecyjem… — Siankievič zbłytaŭ imia Kłaŭdyja Senecyjo. Viest , abo Atyk Mark Viestyn — konsuł 65 h., nabližany da Nerona; skončyŭ žyccio samahubstvam pasla raskryccia zmovy Pizona.

Viastałki — žrycy bahini Viesty (ich šesć) , jakija dali klatvu biasšlubnasci.

S. 57: Ancyjum — prybiarežny horad u 50 km na poŭdzień ad Ryma. Łukrecyj Kar (kala 96–55 hh. pierad n. e.) — vydatny rymski paet i filozaf-epikurejec, da Vieniery zviernuta jahonaja filazofskaja paema «Ab sutnasci rečaŭ». Masynisa (kala 238–149 hh. pierad n. e.) — vaładar Numidyi, vobłasci na paŭnočnym uzbiarežžy Afryki, spačatku vorah Ryma, a potym chaŭrusnik u baraćbie z horadam i dziaržavaj Karfahienam, što była na terytoryi sučasnaha Tunisa.

S. 58: Nablijum — muzyčny instrumient z šerahu harfaŭ. Fłamin — žrec.

Parnas — horny masiŭ u Fokidzie (Siaredniaja Hrecyja) ; u hreckaj mifałohiji miejsca, dzie žyli Apałon i muzy. La padnožža Parnasa brujiłasia Kastalskaja krynica — vytok natchniennia.

S. 60: …kali sfera Ksenafonesa kruhłaja… — Scviardžennie Ksenafonesa ab tym, što adzinaja i tojesnaja budova svietu hruntujecca na šary (hreč.

«sferos») , treba razumieć nie ŭ litaralnym, a ŭ filazofskim sensie. Memij Rehuł Kaj — konsuł 63 h.

S. 61: Videant consules… — pačatak pastanovy, jakaja apaviaščała ŭviadziennie nadzvyčajnaha stanovišča j nadannie konsułam ekstraardynarnych paŭnamoctvaŭ. Achiles praŭdu kazaŭ — hł. «Adysieja», XI, 488–491. Baji — znakamitaje kurortnaje miastečka ŭ Kampańi na zachad ad Nieapala, ablubavanaje dla adpačynku tahačasnym rymskim bamondam. Baŭli — miastečka niaŭzdaleč Bajaŭ.

S. 62: Lemuralij — dzień paminannia duchaŭ pamierłych, jakija zvalisia lemurami; adznačaŭsia 9 traŭnia.

S. 73: Hades — toje samaje, što Ajid (hreč. Nades) , boh smierci abo całkam krajina miortvych; klatva «Na Hadesa!» ličyłasia nieparušnaj. Apałonij z Tyjany — filozaf-pifahorac I st. n. e., jaki prasłaviŭsia mahijaj i pradkazanniami; na padstavie lehiendaŭ vakoł jahonaj bijahrafiji hrecki piśmiennik III st. n. e. Fłavij Fiłastrat napisaŭ vialiki raman «Žyccio Apałonija z Tyjany»; Tyjana — horad u Małoj Aziji.

S. 74: Lampadaryj — niavolnik, što niasie pachodniu abo inšaje asviatlennie.

Trybun — dziaržaŭnaja asoba, jakoj naležyć abaraniać intaresy plebiejaŭ u sienacie, dzie jana maje prava vieto; krychu inšy sens u paniacci «vajskovy trybun», dzie majecca na ŭvazie adzin z šasci vyšejšych vajavodaŭ lehiji, kim i byŭ Vinić.

S. 78: Ereb — piersanizavanaje ŭvasablennie zmroku ŭ hreckaj mifałohiji, syn Chaosa i brat Nočy. Hiekata — bostva pachodžannia z Małoje Aziji. U hrekaŭ simvalizavała zmrok, načnyja krozy i čaradziejstvy dy vyjaŭlałasia ŭ vyhladzie postaci sa zmiejami ŭ vałasach i fakiełam u rukach, u rymlan atojesamlivałasia z Tryzijaj — bahiniaj troch šlachoŭ, vyjavu jakoje ŭ vyhladzie troch fihuraŭ časam ustaloŭvali na skryžavanniach.

S. 81: Izys — u hreckaj mifałohiji ŭvasablała viasiołku, viaščalnicu bahoŭ.

S. 84: Vałater i Cere — staražytnyja harady ŭ Etruryi, adpaviedna ŭ 200 i 40 km na paŭnočny zachad ad Ryma.

S. 86: Fantej Kapiton — konsuł 59 h., namiesnik Nižniaj Hiermaniji, dzie zahinuŭ u 68 h. Kłazamieny — horad na zachodnim uzbiarežžy Małoje Aziji. Skopas — viadomy hrecki skulptar i architektar 1-j pałovy IV st. pierad n. e. z vostrava Paros.

S. 89: Pretor — vyšejšaja dziaržaŭnaja asoba ŭ halinie suda i jurysdykcyi; spiarša pretoraŭ było dvoje (pa spravach hramadzianaŭ i inšaziemcaŭ) , ale pry Neronie ich kolkasć pavialičyłasia da vasiemnaccaci.

S. 90: Terzyt — u Homera («Ilijada», II, 212–270) nieviadomy vajar u łahiery achiejcaŭ, vorah Achiła i Adysieja, jaki fihuruje tut u jakasci svarlivaha demahoha.

Ulis — łacinskaja forma imia Adysiej. Elizejskija prastory — vobłasć u Hadesie (Ajidzie) , dzie nibyta razmiaščalisia dušy hierojaŭ i sumlennych ludziej.

S. 91: Cynik — pasladoŭnik papularnaj hreckaj filazofskaj škoły cynikaŭ (kinikaŭ) , što ŭznikła ŭ IV st. pierad n. e. i demanstratyŭna admaŭlała ahulnapryniatyja sacyjalnyja i maralnyja normy, prapaviedvajučy maksimalnuju sproščanasć va ŭsim. Stojik — pasladoŭnik stojicyzmu, adnaho z samych upłyvovych filazofskich nakirunkaŭ antyčnasci, dzie vyłučajecca typ mudraca tryvałaha, stojkaha, niezaležnaha ad zniešnich abstavinaŭ. Parypatetyk — pasladoŭnik škoły Arystotela, nazva jakoj pachodzić ad hreckaha słova «parypatos», h. zn. «krytaja halareja», dzie adbyvalisia najčasciej zaniatki takoj škoły. Hieraklit — adzin z najpapularniejšych va ŭsie časiny hreckich filozafaŭ VI–V st. pierad n. e. rodam z h. Efiesa na zachodnim uzbiarežžy Małoj Aziji; jahonaja kancepcyja, jakuju možna rekanstrujavać pavodle zachavanych frahmientaŭ, hruntujecca na ideji biespierapynnaha abnaŭlennia («dvojčy ŭ adnu raku nie ŭvojdzieš», «usio płyvie — usio zmianiajecca») ; kancepcyja ŭbiraje taksama ideju viečnaj baraćby procilehłasciaŭ dy isnavannia schavanaj «harmoniji» ŭ kosmasie. Dyjahienes z Apałoniji (horadu ŭ Małoj Aziji abo na Krycie) — hrecki naturfilozaf 2-j pałovy V st.