Hienryk Siankievič - Quo Vadis

Viernaja Akte abviła jaho nazaŭtra kaštoŭnymi tkaninami i spaliła na pierapoŭnienym pachoščami vohniščy.

I tak praminuŭ Neron, jak minaje lichaja bura, navalnica, pažar, vajna ci pamorak. A bazylika Piatra vaładaryć i dasiul z Vatykanskich vysiaŭ nad narodam i svietam.

Niedaloka Kapenskaje bramy stajić i dasiannia maleńkaja kaplička z pryciortym krychu napisam: «Quo Vadis, Domine?»

S. 13: Neron (37–68 hh. n. e.) — rymski cezar (ad 54 h.) z dynastyi Julijaŭ Kłaŭdyjaŭ. Oleotokijum — pakoj dla masažu dy nacirannia alejem. Efieby — placoŭki dla himnastyčnych spabornictvaŭ efiebaŭ (junakoŭ 16–20 hadoŭ) . Siaviera i Celer — architektary, što pabudavali «Załaty pałac» Nerona.

Vatynij Tytus — šaviec, jakoha Neron zrabiŭ prydvornym błaznam, nabliziŭšy da siabie. Lukan — rymski paet I st. n. e., aŭtar paemy «Farsalija». Senecyj Kłaŭdyj — nabližanaja da Nerona asoba, pazniej byŭ udzielnikam zmovy Pizona. Balnieatar — niavolnik, što słužyŭ pry łazni. Byss — tonkaja, ledź nie prazrystaja tkanina z bavoŭny, jakaja nadta šanavałasia ŭ časy Rymskaj impieryi. Lakonikum — addzieł haračaj łazni z vialikim, ale niehłybokim basejnam. Albanskija hory — ciapier hetaja miajscovasć, dzie stajaŭ chram Joviša (Jupitera) , maje nazvu Monte-Kvo, i heta kala 30 km na paŭdniovy ŭschod ad Ryma. Tepidaryjum — chaładniejšaja łaznia. Namienkłatar — pasłuhač, jaki vioŭ namienkłaturu ŭsioj svity doma, jahonych hasciej i navat hatujemych na kuchni stravaŭ. Mark Vinicij — konsuł z časoŭ cezara Tyberyja, jaki ŭ sapraŭdnasci ažaniŭsia nie z siastroju Piatronija, a z unučataj stryječnicaj taho cezara. Damicyj Karbułon — talenavity rymski vajavoda, jaki va ŭzroscie 67 hadoŭ skončyŭ žyccio samahubstvam pa zahadu Nerona.

S. 14: Party (parfianie) — supierniki rymlan za ŭpłyŭ na Blizkim Uschodzie i ŭ Armieniji; mahutnaja dziaržava partaŭ znachodziłasia tady na terytoryi sučasnych Iraka dy Irana. Asklepijos — boh lekavannia ŭ hreckaj mifałohiji, syn Apałona i Karanidy (atojesamlivajecca z rymskim Eskułapam) . Kipryda — epitet Afradyty (Vienus, Vieniera) , jaki zviazany z mifam, što jana naradziłasia z marskoj pieny la bierahoŭ Kipra (Cypru) . Bitynija (Vifinija) — vobłasć na paŭnočnym zachadzie Małoj Aziji, jakaja stała pravincyjaj Rymskaj impieryi z 74 h. pierad n. e. Hierakleja (Hieraklijon, Iraklijon) — horad i port u Bityniji (Hrecyja) na ŭzbiarežžy Čornaha mora. Kałchida — vobłasć na paŭdniova-ŭschodnim uzbiarežžy Čornaha mora na terytoryi sučasnaj Hruziji. Vałoches — majecca na ŭvazie Vałoches I, lider dziaržavy partaŭ (kala 57–76 hh. n. e.) . Tyrydat — brat Vałochesa, uzviedzieny na armianski tron u 66 h. n. e. Tyhrynes — Tyhran IV — hałava Armianskaj dziaržavy ŭ 60–62 hh. Arułan — Juni Arułan Rustyn, filozaf-stojik, u 66 h. byŭ narodnym trybunam. Pyron (kala 360–270 h. pierad n.

e.) — hrecki filozaf, zasnavalnik škoły skieptykaŭ, jakija admaŭlali mahčymasć asensavannia sutnasci rečaŭ dy zaklikali ŭstrymlivacca ad vykazvannia mierkavanniaŭ, uvažajučy kožnaje z ich adnolkava dalokim ad isciny. Sysen — histaryčnasć hetaj asoby nie vyznačana. Arsinoe — dačka vaładara Mieseny Leŭkipa. Karanida — nimfa ŭ hreckaj mifałohiji.

S. 15: Epidaŭrus — kalabiarežny horad ŭ Arhalidzie (vobłasci na paŭnočnym uschodzie paŭvostrava Piełapanes) , viadomy svajim chramam Asklepijosa. Porta Kapena , abo Kapenskaja brama, — paŭdniovy vyjezd z Rymu praz Apijevu darohu na Kapuju (hałoŭny horad pravincyi Kampańia, što ŭ 200 km ad Ryma) . Inkubacyja — načavannie ŭ chramie dziela praročaha snu. Hipokaŭsteryj — pamiaškannie pad budynkam, dzie nahravałasia pavietra i cieraz sistemu trubaŭ abahravała dom.

Charytki — u hreckaj mifałohiji try dački Zeŭsa i Eŭrynomy (Ahłaja, Efrasina i Talija) , bahini junactva, zhrabnasci j pryhažosci; atojesamlivajucca z rymskimi Hracyjami. Epilatary — niavolniki-masažysty, što zajmalisia likvidacyjaj vałossia na ciele. Tunika — chatniaja štodzionnaja doŭhaja nacielnaja kašula. Lizyp (Lizypas) — vydatny hrecki skulptar 2-j pałovy IV st. pierad n. e. Pałatyn — pałac na centralnym uzhorji Ryma, jaki ad času Aŭhusta zrabiŭsia cezarskaj rezidencyjaj. Hiera — viarchoŭnaja alimpijskaja bahinia, jakaja atojesamlivajecca z rymskaj Juno (Junonaj) , siastra j sužonka Zeŭsa (Joviša, Jupitera) . Ahrypa Mark Vipsanij (62–12 hh. pierad n. e) — bujny vajavoda, ziać Aŭhusta; słaŭny jašče budaŭnictvam u Rymie vadaciahaŭ i pieršych hramadskich łazniaŭ (termaŭ) .

Fabrycyj Vejent — viadomy dakazčyk (stukač) taho času, pra jakoha paviedamlaje Tacyt («Annały», XIV, 50) . Pakinuŭ pa sabie knihu pad nazvaj «Zapaviet», dzie zhaniŭ usich sučasnikaŭ, što byli jamu nie daspadoby; jahonyja paklopy aburyli nat Nerona, i toj zahadaŭ spalić knihu Vejenta, a aŭtara adpraviŭ u vyhnannie.

S. 16: Seneka Lucyj Anej — znakamity filozaf-stojik I st. n. e., vychavalnik Nerona. Musoni Ruf — viadomy filozaf-stojik taho času, sasłany ŭ suviazi z raskrycciom zmovy Pizona. Fryhidaryjum — achałodžvalnia ŭ łazni.

Rudabarody (łac. Ahenobarbus) — mianuška rodu Damicyjaŭ, z jakoha pachodziŭ i Neron, da taho ž sam cezar zniešnie adpaviadaŭ mianušcy dakładna.

Skaŭr — piersanaž nielha nazvać histaryčnym, bo viadomy retor i paet-trahik Emilij Mamierk Skaŭr skončyŭ samahubstvam u 34 h., h. zn. pierad padziejami ramanu. Vinić Rufin — rymski rycar, jaki u 61 h. byŭ sasłany ŭ vyhnannie za padrobku dakumientaŭ. Trymalchijon — piersanaž z «Satyrykona» Piatronija, typ bahacieja-samalubcy.

S. 17: Antyochija — bujny horad u paŭnočnaj Siryi blizu ŭzbiarežža Mižziemnaha mora. Unktuaryjum — pakoj u łazni dla masažu i nacirannia pachnidłami. Kos — vostraŭ blizu paŭdniova-zachodniaha ŭzbiarežža Małoje Aziji. Viestyplika — niavolnica, što sočyć za vopratkaj. Toha — vopratka paŭnaletniaha čałavieka, jakaja składałasia z kavałka tkaniny, admysłova ŭkładzienaha. Familija — tut: nie tolki siamja, ale i ŭvieś «dom», h. zn. niavolniki, vyzvolniki i h.d.