Hienryk Siankievič - Quo Vadis

Aleksandryja — majecca na ŭvazie horad na vostravie Faros, la jakoha znachodziŭsia znakamity majak (bolš za 100 m vyšynioju) , pabudavany ŭ pačatku III st.

pierad n. e., adno z siami cudaŭ svietu. Memfis — stalica Staražytnaha Jehiptu (na poŭdzień ad sučasnaha Kajira) , znakamitaja praz svaje sviatyni. Vołas Izydy — kali muža Izydy, Ozyrysa, zabiŭ jahony brat Set, žančyna sabrała kavałki parezanaha cieła i pachavała ich; pazniej Ozyrys uvaskros z jejnaj dapamohaju dy zaŭładaryŭ u padziemnym sviecie. Miemnon — u hreckaj mifałohiji vaładar Etyjopiji, chaŭrusnik trajancaŭ; ličyłasia, što vielizarnaja fihura, uzviedzienaja ŭ Jehipcie za časami faraona Amienchatepa III (2-ja pałova CHV st. pierad n. e.) , uvasablała mienavita Miemnona; paškodžanaja ziemlatrusam, statuja vyviarhała na dosvitku huk, pra jaki kazali, što heta Miemnon vitaje svaju matku, bahiniu Eos; statuja Miemnona była taksama adnym z cudaŭ svietu.

S. 184: Apis — jehipski boh uradlivasci.

S. 185: Ares — boh vajny ŭ hrekaŭ, atojesamlivany z rymskim Marsam.

S. 186: Sažałka Ahrypy — miarkujuć, što jana razmiaščałasia na tak zvanym Poli Ahrypy, krychu na ŭschod ad Marsavaha pola. Dyjana Efieskaja — horad Efies słaviŭsia svajoju sviatyniaju Artemidy (Dyjany) .

S. 194: Afrykanski Sekst — niepravamocna dapuščany pierakład imia aŭtaram biełaruskaha tekstu; majecca na ŭvazie Sekstyj Afrykan, znakamity sienatar, konsuł 59 h. Rehuł Akvilin — viadomy dakazčyk i abvinavaŭca. Sulij Nerulin — tut niedakładnasć: havorka pavinna viescisia nie pra konsuła 50 h. Sulija Nerulina, a pra zvodnaha brata Karbułona, viadomaha dakazčyka Publija Sulija Rufa.

S. 196: Na Pasinunckuju Cybułu! — Horad Pasinunt u centralnaj častcy Małoje Aziji blizu Dyndymenskaje hary byŭ centram kultu Kibuły.

S. 199: Ate — u hreckaj mifałohiji ŭvasablennie nieŭtajmoŭnaha hnievu, razjušanasci. Frehiele — horad u Łacyi, 90 km na paŭdniovy ŭschod ad Ryma.

S. 203: Parki — u rymskaj mifałohiji bahini losu, atojesamlivajucca z hreckimi Mojrami.

S. 205: Persyj Fłak Aŭł (34–62) — rymski paet-satyryk. …vydannie ekłohaŭ Virhilija… — «Ekłohi», abo «Bukoliki» — zbornik tvoraŭ rymskaha paeta Publija Virhilija Marona (70–19 hh. pierad n. e.) .

S. 208: Fłora — rymskaja bahinia raslin, kvietak i sadoŭ. Pratej — u hreckaj mifałohiji syn Pasiejdona, marskoje bostva, zdolnaje pieraŭvasablacca ŭ raznastajnyja istoty.

S. 209: Karnelijusy — staradaŭni i znakamity patrycyjanski rod. …Na syna Lety — h. zn. na Apałona. Pieryjadanices — zaŭsiodny pieramožca ŭ spabornictvach. …ŭ Harmadyjosa j Arystahitana sled… — Harmadyjos i Arystahitan u 514 h. pierad n. e. zabili Hiparcha, brata afinskaha tyrana Hipijusa; ichnija imiony stali mianoŭnymi dla ŭsich zmaharoŭ suprać tyraniji.

S. 211: …Bryjar mučyŭ sonnaha Saturna… — Bryjar u hreckaj mifałohiji byŭ adnym z tak zvanych sotniarukaŭ, jak mienavali synoŭ boha nieba Urana i bahini ziamli Hieji, bo ŭ hetaj žudasnaj istoty było piaćdziesiat hałoŭ i sotnia ruk; Bryjar dapamahaŭ Zeŭsu ŭ baraćbie suprać tytanaŭ i Chronasa, jakoha pavodle adnoj z redkich viersij mifa jon zachapiŭ sonnym na adnym z astravoŭ Brytanskaha mora. …ab krajoch hipierbarejskich… — U antyčnyja časy mifičnuju krajinu hipierbarejaŭ ujaŭlali niedzie na Poŭnačy, «za Barejem».

S. 212: Forminha — lira, harfa.

S. 213: …šesć biełych idumyjskich… vohiraŭ… — vobłasć Idumyja na poŭdni Palestyny słaviłasia svajimi końmi. …kaliś nat samomu Juliju Cezaru kryčała pry tryumfalnym ujezdzie ŭ Rym… — Hety epizod mieŭ miesca ŭ 46 h. pierad n. e., kali Cezar adznačaŭ svoj halski tryumf; zvyčaj rytualnaha asmiejvannia zuchavatych vajavodaŭ byŭ davoli raspaŭsiudžany i ŭ vojsku, i ŭ narodzie.

Ałkmieon — u hreckaj mifałohiji hieroj, jaki zabiŭ svaju matku Eryfiłu za toje, što jana kaliści zdradziła jahonaha baćku Amfiaraja.

S. 214: Licynijan Pizon Kaj Kalpurnij — radavity patrycyj, prychilnik strohaj marali; byŭ usynoŭleny cezaram Halbo i zahinuŭ razam z im u 69 h. Nerva Mark Kokcej (nar. u 32 h.) — rymski cezar (96–98 hh.) . Annij Junij Hałlon — brat Seneki, zdolny pramoŭca, skončyŭ samahubstvam u 65 h. Kvintyjan Afranij — sienatar, katavany za ŭdzieł u zmovie Pizona.

S. 216: Velabr — handlovy kvartał miž Kapitolem i Pałatynam. Łaŭrentum — horad u Łacyi miž Ostyjaj i Ancyjumam.

S. 217: Ostyja — partovy horad blizu sutoki Tybru, 25 km ad Rymu.

S. 226: Avidyj Nazon Publij (43 pierad n. e. — 18 n. e.) — vydatny rymski paet.

S. 227: Eschiłos (525–456 hh. pierad n. e.) — vialiki hrecki dramaturh, zasnavalnik kłasičnaj hreckaj dramaturhiji. Prakuratar — u časiny impieryi dziaržaŭnaja asoba, što kiravała pravincyjaj. Areopah — schod starejšyn, haradskaja rada.

S. 228: …budziem, by toj Demakryt… — Jak paviedamlajuć antyčnyja aŭtary, hrecki filozaf-atamist Demakryt (460–371 hh. pierad n. e.) nie moh biez smiechu hladzieć na roznyja drobiazi, što hetak kłapociać i vabiać ludziej.

…by Amonski Joviš… — U časiny impieryi jehipski boh sonca Amon časta atojesamlivaŭsia z Jovišam i šanavaŭsia sukupna z im.

S. 233: …zakachany, jak Trojił u Kresydzie… — U hreckaj mifałohiji Trojił byŭ trajanskim pryncam, synam Pryjama (abo Apałona) ; siužet pra kachannie Trojiła i Kresydy zjaviŭsia tolki ŭ siaredniavieččy, a ŭ antyčnaj litaratury nie sustrakajecca; tut Siankievič dapuskaje anachranizm.

S. 234: Eŭterpa — muza liryčnaj paeziji.

S. 235: Ardeja — kalabiarežny horad u 40 km na poŭdzień ad Ryma. Boviła i Ustrynum — miastečki na Apijskaj darozie blizu Ryma.

S. 237: Sabinskija hory — horny masiŭ na paŭnočny ŭschod ad Ryma.

S. 239: …ad časaŭ Brenna… — Brenn vierchavodziŭ hałami, jakija ŭ 390 abo 387 h. pierad n. e. zachapili j spalili Rym.

S. 241: Porta Tryhienija — Tryhienijskaja brama la paŭdniovaha schiła Avientyna. Bone Dea — Dobraja Bahinia, staražytnaje rymskaje bostva ŭradlivasci j dastatku. Ručaj Merkura — na Apijskaj darozie krynička pierad Kapenskaj bramaju.

S. 242: Što ž horšaje moh zrabić dla Rymu Mitrydat… — Majecca na ŭvazie Mitrydat VI Jeŭpator (111 — 63 hh. pierad n. e.) , vaładar Ponta, dziaržavy na paŭdniova-ŭschodnim uzbiarežžy Čornaha mora, nieprymirymy vorah Ryma.