Генрык Сянкевіч - Quo Vadis

Нараз нейкая рука дакранулася да ягонага пляча. Старац адвярнуўся і, бачачы перад сабою незнаёмую постаць, жахліва спытаў: — Хто там? Хто ты?

— Апостал Павал з Тарсу.

— Я пракляты!.. Чаго хочаш?

А Апостал адказвае: — Хачу збавіць цябе.

Хілон прыпёрся да дрэва. Ногі хісталіся пад ім, і рукі абвіслі.

— Няма ўжо для мяне збаўлення! — адказаў пасумна.

— Няўжо ты не чуў, як Бог дараваў вісячаму на крыжы разбойніку? — пытае Павал.

— Ці ж ты ведаеш, што я натварыў?

— Я бачыў боль твой і слухаў, як даваў ты сведчанне праўдзе.

— О Збавіцелю!..

— І калі Хрыстовы слуга дараваў табе перад пакутніцкаю смерцю, дык ці ж не даруе табе Хрыстус?

А Хілон хапіўся рукамі за голаў, моў абязглузджаны: — Прабачэнне! Для мяне прабачэнне?

— Наш Бог — гэта Бог міласэрнасці, — адказаў Апостал.

— Для мяне? — паўтарыў Хілон.

І пачаў енчаць, як бы не могучы апанаваць болю й пакуты. А Павал не адступае ад яго: — Абапрыся на мяне ды хадзем са мною!

І, узяўшы яго, ішоў з ім на скрыжаванне алеяў, дзе шумеў вадаліў, бы слёзы льючы сярод цішы начное над усімі замардаванымі.

— Наш Бог — гэта Бог міласэрнасці, — паўтарыў Апостал. — Калі б стаў ты над морам ды кідаў у яго каменні, ці мог бы закідаць імі марскую глыбіню? А я табе кажу, міласэрнасць Хрыстова ёсць як мора, і грахі й правіны людскія патонуць у ім, моў каменні ў бяздонні. Ёсць яна бы неба, накрываючае горы, сушу й акіяны, бо ёсць усюды, і няма ёй граніц ні канца. Ты цярпеў пры слупе Глаўка, і Хрыстус бачыў тваё цярпенне. Ты сказаў, не баючыся, што цябе можа спаткаць: «Во падпальвач!» — і Хрыстус адцеміў твае словы. Бо твая злосць і махлярства мінулі, а застаўся толькі бязмерны жаль… Хадзі са мною і слухай, што кажу табе: я ж таксама калісь ненавідзеў Яго й пераследваў Ягоных выбраных. І я не хацеў Яго ды не верыў у Яго, пакуль не з’явіўся і не паклікаў мяне. Ад тае пары Ён — любасцю маёй. А цяпер вось навясціў цябе згрызотаю, трывогай і болем, каб паклікаць цябе да Сябе. Ты Яго ненавідзеў, а Ён шкадаваў цябе. Ты выдаваў на пакуты Ягоных вызнавальнікаў, а Ён хоча дараваць табе гэта і збавіць цябе.

Грудзі злыдня-пакутніка ўздрыгаліся ад плачу, раздзіраючага душу да дна, а Павал агартаў яго, апаноўваў і вёў, як ваяр палоннага. Праз хвіліну адзываецца зноў: — Хадзі за мною, а я цябе завяду да Яго. Дзеля якое ж другое патрэбы я прыходзіў бы да цябе? Адыж Ён загадаў мне збіраць душы людскія ў імя любові, дык спаўняю службу Яму. Думаеш, што зненавіджаны, а я заручаю табе, што Ён цябе мілуе. Глянь на мяне! Пакуль не меў Яго ў сэрцы, я нічога не меў, акрамя злосці, што жыла ў маім нутры, а цяпер Ягоная любоў мне даражэй айца й маці, даражэй багацця й панавання. У Яго аднаго прытулішча, Ён адзін прыйме твой жаль, узгляне на тваё бяздолле, здыме трывогу з цябе і прытуліць да Сябе.

Так талкуючы, прывёў яго да фантану, срэбны струмень якога палыскаваў здалёк у месячным святле. Наўкола панавала пустка й цішыня, бо нявольніцкая служба апратала ўжо тут абвугленыя слупы і трупы пакутнікаў.

Хілон кінуўся з стогнам на калені і, закрыўшы твар далонямі, стаяў як скамянелы, а Павал падняў аблічча да зораў і пачаў маліцца.

— Божа, узглянь на гэтага небараку, на жаль ягоны, на слёзы й пакуты!

Божа міласэрны, які кроў праліў за нашыя віны, праз пакуту Тваю, праз смерць і ўваскрэсенне, адпусці яму!

Замоўк і доўга яшчэ пазіраў на зоры, молячыся. Нараз з-пад ягоных стопаў адзываецца падобнае да ягонага маленне: — Хрысце!.. Хрысце!.. Адпусці мне!..

У той час Павал падыйшоў да вадаліву і, набраўшы вады ў прыгаршчы, вярнуўся да пакутніка: — Хілон, хрышчу цябе ў імя Айца і Сына і Духа Святога!

Хілон падняў голаў, развёў рукі і стаяў без руху. Месяц поўным святлом азараў ягоныя збялелыя валасы ды белы, непарушны, скамянелы, бы мёртвы, твар. Хвіліны плылі адна за другою; у вялікіх птушарнях, у вагародах Даміцыя, пяялі пеўні, а ён усё шчэ стаяў на каленях, падобны да надгробнай статуі. Урэшце апрытомнеў, устаў і, звярнуўшыся да Апостала, пытае: — Што рабіць перад смерцю, настаўніку?

Павал таксама схамянуўся з задумы пра тую бязмерную магутнасць, паконваючую нат такія душы, як гэнага грэка, адказаў: — Спадзявайся і давай сведчанне праўдзе!

Пасля выйшлі разам. Ля агароднае брамы Апостал яшчэ раз пабагаславіў старца і развіталіся, бо дамагаўся гэтага сам Хілон, прадбачваючы, што пасля ўсяго, што здарылася, цэзар і Тыгэлін загадаюць яго злавіць.

І праўда. Вярнуўшыся дамоў, застаў ужо там прэторыян, якія схапілі яго і пад кіраўніцтвам Сцэвінуса завялі на Палатын.