Iван Сяркоў - Мы — хлопцы жывучыя

Санька здольны не толькі на байкі. Аднойчы Антаніна Аляксандраўна прыйшла на урок такая радасная, быццам хвіліну назад ей далі навагодні падарунак. За колькі год вучобы мы навучыліся ўгадваць з першага позірку, што нясе наша настаўніца ў клас: двойкі ці нешта лепшае. Бывае, што яна ўваходзіць нейкая стомленая, разбітая, вяла кладзе сшыткі на стол, здымае свае акуляры без аглобелек і пачынае церці пальцам пераноссе, націснутае спружынкамі так, што на ім заўсёды ёсць сінія ямачкі. I тут у кожнага замірае сэрца. Няўжо і мне двойка па ўчарашняму дыктанту? А бывае, што яна пачынае ўсміхацца яшчэ з парога, вось так, як цяпер, дробненька тупае, чуць прыпадаючы на адну нагу, да свайго стала і ўрачыста абводзіць клас добрымі, як у маці, вачамі. Тады, значыць, мы — малайцы. А на гэты раз Антаніна Аляксандраўна сказала такую навіну, што клас на хвіліну разгубіўся, перастаў дыхаць, а потым узбуджана і радасна загуў.

— У нашым класе, дзеці, расце пісьменнік...

Я адразу здагадаўся. Напэўна, Санька.

— Вы паслухайце, як ён напісаў дамашняе задание,— ледзь не заспявала ад захаплення настаўніца і пачала чытаць. I чым болей яна чытала, тым болей мой Санька наліваўся чырванню. I хоць прозвішча будучага пісьменніка яшчэ не было названа, па класе пайшоў шэпт:

— Макавей... Санька... Чапаеў...

Дзяўчаты пачалі аглядвацца на нашу з Санькам парту, а мой сябар, апусціўшы вочы, засяроджана маляваў на прамакатцы кавалерыйскага скакуна.

— Гэта наш Колас,— абвясціла Антаніна Аляксандраўна, скончыўшы чытанне, а потым, крыху падумаўшы, паправілася: — Будучы Колас, а зараз ён наш Каласок.

Не ведаю, можа, Санька крыху заганарыўся ці па якой іншай прычыне, але на перапынку ён быў спачатку нейкі важны: самавіта прайшоўся па класе, засунуўшы рукі ў кішэні сваіх салдацкіх галіфэ, задумліва паглядзеў у акно і моўчкі сеў на месца. Сонька-Кучараўка папрасіла спісаць алгебру, дык Каласок не павярнуў нават сваей даўно не стрыжанай галавы. Дзяўчаты пачалі хіхікаць:

— Паглядзіце-тка, Каласок ужо нос задраў.

I Санька не вытрымаў: зрабіў з паперы гарошыну, заклаў яе ў трубачку з ручкі і — дзьмухнуў Кучараўцы ў шчаку. А потым і алгебру даў перапісаць. I правільна. Чым тут асабліва ганарыцца? Я таксама, калі б толькі захацеў, дык напісаў бы тое задание, можа, не горш за Саньку. У мяне толькі няма ахвоты, а галава, кажа мая бабка, ёсць і да таго ж яшчэ крутамозгая. I граматыку мог бы вывучыць лепш за ўсіх, толькі не хочацца кожны дзень прасіць кніжку ў Каці. I так хлопцы пачынаюць дражніцца, што да Глёчыхі часта хаджу. Калі б я толькі захацеў, то мог бы па ўсіх прадметах, як па геаграфіі, вучыцца.

Я па геаграфіі як Бог. Нават водныя падарожжы Дар'і Мікалаеўны, на якіх тоне ўвесь клас, мяне не палохаюць. Наша геаграфічка як прыдумала? Зойдзе ў клас, яшчэ не адкрые журнала і адразу:

— Пятро Смык, праплыві мне з Мурманска ў Адэсу.

Смык, цыбаты, даўгашыі, выходзіць да карты і пачынае плаваць туды-сюды, страляе па класе вачамі, падміргвае, каб падказалі, водзіць вялікімі, як у кажана вушамі, прыслухоўваецца, пакуль геаграфічка не скажа:

— Усё. Твой карабель патануў. Садзіся.

Калі карабель тоне, гэта значыць, што тонеш і ты, і ніхто цябе не ўратуе, пакуль не вывучыш усё як след. Дар'я Мікалаеўна — жанчына строгая, з ей жарты кепскія. Мы ўсе яе крыху пабойваемся.

А мне такія падарожжы падабаюцца. Я не вяду ўказкай па абшарпанай і тысячу раз заклеенай мучным клейстарам карце; я заўсёды плыву на караблі з ветразямі, забываю пра клас, бачу халодныя хвалі і камяністыя берагі, гарады, як на тых паштоўках з Еўропы, тыграў, сланоў, туземцаў і яшчэ многа ўсяго іншага, што мне хочацца ўбачыць сапраўды. I знайсці дарогу хітрасці вялікай няма.

Але ў апошні час на моры мне таксама не шанцуе: ужо два разы заблудзіўся.

— Што гэта з табой? — дзівіцца геаграфічка і ставіць у класным журнале насупраць майго прозвішча двойку.

А хіба я вінаваты? Мой карабель шчасліва выйшаў з Мурманска, са спадарожным ветрам без прыгод даплыў да Англіі, нягледзячы на густы туман, удала прайшоў праліў Ла-Манш, і тут за маёй спінай у класе нехта хіхікнуў. Гэта мяне крыху збянтэжыла. Можа, не туды паехаў? Азірнуўся — Каця прыплюшчыла адно вока і чамусьці хітра ўсміхаецца. Гэта, напэўна, нездарма. Ці не з маіх штаноў? Бабка іх сёння залатала белымі ніткамі, бо другіх у яе не было. Хаця не можа быць, каб з нітак: я старанна зафарбаваў іх чарнілам.

Вось зноў яны з Сонькай пераглянуліся і пырснулі ад смеху. Можа, з таго, што на перапынку я прычасаў з вадой свой віхор? Дык смешнага тут нічога няма. Калі ты яго добранька не намочыш, дык ён тырчыць ва ўсе бакі, як у вожыка.