Iван Сяркоў - Мы — хлопцы жывучыя

Умее і любіць спяваць за сталом цётка. У такіх выпадках яна змяняецца на вачах. Вось і зараз — паружавела, павяла плячамі, быццам скінула з іх нейкі цяжар, і з пачуццём суладна падхапіла:

— Ну а вы чаго? — спытаў у нас Скок: I мы з Санькам таксама заспявалі, дакладней кажучы, заверашчалі, хоць вушы затыкай:

На трэцім горы Скок нас з Санькам спыніў.

— Ды ну вас, хлопцы,— махнуў ён рукой.— Злазьце з даху, не псуйце гонту.

I зноў да бацькі, як сляпы да плота:

— Не! Чаму ты гармонiка з Германіі не прывёз?

Песня разладзілася. Зноў загаманілі кожны пра свае: дзед усё лічыць, колькі яму спатрэбілася б рэпарацый на сірот; Скок ці то скардзіцца, ці то хваліцца, як ён быў за старшыню сельсавета:

— Разумееш? Бярыся, кажуць. Ты, кажуць, мой татка, адзін можаш... А ты сам падумай, навошта гэта мне? Улады я не люблю. Я да яе не прывык. Бабы лезуць, мой татка, то ім лесу дай, то хваробы, то халеры. I не ты над кожным, а усе над табой. Ну а цяпер Мікіту выбралі. Няхай круціцца. Ён маладзейшы і граматнейшы.

I раптам схамянуўся, быццам спалохаўся, каб бацька не падумаў, што ён малое начальства, замахаў пальцам:

— Але я дэпутат! Хочаш, мы зробім цябе брыгадзірам? Я пагавару з Дзякам. Хочаш?

— Не, Захар,— усміхаецца бацька.— Не трэба. У мяне вунь струмант ляжыць, калі хлопцы не расцягалі. Работы хопіць.

— Правільна,— узрадаваўся Скок.— Правільна. Ты нам збудуй школу... і калодзеж на нашай вуліцы... і зрубы кругом зрубі!

I ўжо збіраючыся дахаты, зноў успомніў:

— А гармоніка з Германіі ты дарма не прывёз. Эх, барыня-барыня!

Так бацька прыйшоў з вайны.

Раніцай у сенцах Глыжка паліваў яму на рукі. А неўзабаве, калі я з вядром ішоў да калодзежа, брат на вуліцы ўжо хваліўся таварышам:

— Во якая рана ў майго бацькі на плячы: адсюль і дасюль.

— А ў майго пальцаў на руцэ няма,— перабіў яго Пёклін хлапчук,— і два медалі ёсць.

— А ў майго...

Бацька ў сенцах корпаецца ў скрынцы з інструментам, заклапочана прыцмоквае ў вусы — паржавелі. I тапары патупіліся, павышчэрбліваліся. Гэта я пастараўся: і чарапкі для жорнаў на іх біў, і цвікі перасякаў.

Бабка стаіць побач, рукі пад фартух схавала.

— Крыж Адаркін зусім падгніў,— уздыхае яна.— Паставілі тады сасновы...

— Бачыў ужо,— адазваўся бацька.— Папраўлю.

I яшчэ мацней загрукатаў жалеззем у скрынцы.

Спытайце ў Санькі, што такое год, і ён вам скажа — усяго зіма і лета. Мінула першае мірнае лета, і надышла зіма. Я, Санька, Каця, Сонька-Кучараўка і Ганка Пырша, самая ціхая і непрыкметная дзяўчынка з нашага класа, сядзім у халодным і цёмным калідоры райкома камсамола.

Да райкома ад нашай вёскі кіламетраў пятнаццаць, і, каб не спазніцца, мы выйшлі з дому яшчэ зацемна. Дзьмуў халодны стрэчны вецер з густымі снежнымі крупамі, дарогу акавала галалёдзіца. Усе мы ў гумавых бахілах, а на Ганчыных бурках — шыкоўныя бліскучыя галёшы, выпрашаныя на сёння ў старэйшай сястры. Галёшы прыгожыя, але яны раз-пораз спадаюць з ног, і Ганка хныкае, каб мы яе пачакалі. Пакуль цёмна, яна баіцца ваўкоў, якіх даўно ўжо ніхто не бачыў. Мы усе злуемся на гэтую плаксу, а больш за ўсіх кіпіць Санька:

— 3 такімі камсамольцамі мы далека пройдзем! Баішся, дык вярніся дамоў і сядзі ў маці на прыполе.

Ганка самая меншая з нас, хоць і старэйшая на цэлы год. Яна, дробненькая, вастраносенькая, апраўдваецца ціхім, вінаватым голасам. Дарэмна Санька так думае. Для яе нішто любыя цяжкасці, любая небяспека, нават смерці яна не баіцца, а толькі ваўкоў і яшчэ хіба... мышэй.

Але Саньку такімі размовамі не купіш. У яго цвёрдае мужчынскае сэрца, і калі б яго воля, то такіх, як Ганка, ён бы і блізка не падпускаў да камсамола.

— Ой, фарсун няшчасны,— заступаецца за сяброўку Сонька,— хоць бы ўжо маўчаў.

Але Санька хутка паставіў заступніцу на месца.

— Вазьмі вось лепш цвік,— сказаў ён.— Валасы сабе накруціш. Сонька пакрыўдзілася і змоўкла. Яна ўсім хваліцца, што кучаравая ад роду, але мы ведаем, што без гарачага цвіка тут не абыходзіцца. Сёння Сонька асабліва накучаравілася і хустку падвязала вышэй, каб былі відны завіткі.

У горадзе было больш зацішна, чым у полі, і здавалася нават цяплей. Выглянула сонца, і мы зусім павесялелі. Нават Ганка забылася пра свае нядаўнія страхі і цяпер смяецца разам з намі сама з сябе.