Iван Сяркоў - Мы — хлопцы жывучыя

На моры я здаўся. Нешта такое марское зварухнулася ў маім сэрцы. Забыліся свае дзіравыя штаны, І крыху прыглухла туга па неатрыманым салдацкім галіфэ. Я паеду ў іхні Артэк, калі ён сапраўды на моры.

I да канца дня, бегаючы за бараной, я не раз уяўляў сябе на моры. Мне ўспаміналася ўсё, што я паспеў прачытаць пра яго ў кніжках са школьнай бібліятэкі. Мае мора спакойнае і добрае, суровае і таямнічае, з востравам Буянам, на якім «пушки с пристани палят, кораблю пристать велят». Мора — гэта капітан Нема і Рабінзон Круза, піраты і людаеды, васьміногі і акулы, караблекрушэнні і не адкрытыя яшчэ астравы. Каля Артэка, пэўна, нічога гэтага не будзе, але я магу ўбачыць крэйсер, а то і падводную лодку. Магчыма, што і кіт заплыве, магчыма, к берагу прыб'е бутэльку з якім-небудзь таямнічым пісьмом. Ды ці мала што можа здарыцца на моры. Гэта вам не наш Сітняг, дзе, апрача жаб і акунёў, нічога болей не ўбачыш.

Шкада, што і Санька са мной не паедзе. Праўда, я ўсё яму потым раскажу, як вярнуся дамоў, калі вярнуся наогул. А то магу ўладкавацца на які-небудзь карабель юнгай ці хоць якім падмятайлам, пакуль вырасту. Шанцуе ж другім, дык чаму ж мне не павінна пашанцаваць?

Словам, увечары я прыйшоў з работы дахаты поўнасцю настроены на марскі лад. Так бабцы і сказаў:

— Еду на мора! У школе пуцёўку далі.

— На акіян толькі не едзь,— папрасіла бабка, а калі зразумела, што я не жартую, яшчэ і падзякавала: — Во, дзякуй табе, мой унук! Ты, значыць, на мора, а мы з Грышкам куцы?

Вядома, яна не супраць. Як гаворыцца, няхай бог дае. У другі час, можа, сама б сказала:

— Едзь ты, хлопец, у свой Артэк, бо глядзець на цябе страшна.

А не, дык бы ў плечы вытурыла. Якая ж гэта баба не жадае свайму ўнуку дабра?

Але цяпер у нас не вельмі кругла атрымліваецца. Сама яна старая: сёння ходзіць, заутра — павалілася. Глыжка малы: дзе сядзеш, там з яго і злезеш. Я ж паеду, выгуляюся там за лета, адкармлюся на дармавых салодкіх харчах, а зімой пакладу зубы на паліцу. Бабка, зразумела, не будзе тут сядзець, склаўшы рукі, будзе душыцца, колькі здароўя хопіць. Толькі аднымі вось гэтымі яе рукамі на тры раты хлеба не наробіш. А там, к зіме, можа, і бацька прыйдзе. Дык ён жа з вайны прыйдзе — не з багатых заробкаў. Тады будзе нам і Артэк, і хварабэк. Пасвішчам у кулак.

А што наш дырэктар кажа, дык яму добра казаць. Яму абы выправіць. А ўзяў бы ды хлеба даў на зіму, ды торфу на балоце накапаў. Тады б і мне можна было гуляць. Калі я пра ўсё гэта добра падумаю, тады магу ехаць на мора і за мора.

Пачаў я думаць. I сапраўды не кругла выходзіць, не выпадае мне пабываць сёлета ў Артэку. I не толькі дзіравыя штаны не пускаюць мяне з дому: без бацькі і без маткі куды ні кінь, дык клін. Невядома, што рабіць цяпер з гэтай пуцёўкай.

— Можа, Глыжку пашлём? — спытаў я ў бабкі.

Бабка толькі ўздыхнула. Падкарміць гэты шкілет не шкодзіла б, толькі куды ты яго пашлеш аднаго. Не разумее ён яшчэ нічога. Адстане дзе-небудзь, заблудзіцца.

— Не,— вырашыла бабка.— Хопіць яму вады і ў Сітнягу. А паперку гэтую аднясі ты туды, дзе ўзяў. Так і скажы: «Вялікае дзякуй, толькі няма мне за кім «артэкацца».— I да самай вячэры яна ўсё бурчала сабе пад нос: — Сірот заўсёды крыўдзяць. У каго ёсць маткі — таму штаны ды плацці, а за каго няма каму заступіцца, таму — Артэк.

Бацька прыйдзе... Бацька прыйдзе... Пра гэта цяпер у нашай хаце часта ідзе гаворка: то Глыжка спытае, то бабка, даведаўшыся, што нехта з аднасяльчан вярнуўся з вайны, цяжка-цяжка ўздыхне. Пара, здаецца, і нашаму: яна ўжо доўга не пражыве. I так на гэтым свеце зажылася. Здаецца, ей семдзясят хутка стукне, а можа, ужо і стукнула. Хто іх лічыў, тыя гады? Гэта цяпер павыдумвалі розныя метрыкі-шметрыкі, а тады ніякіх хварабетрыкаў не было. Вось яна і кажа: калі лета прагавее, то і добра. Нябожчык дзед Піліп, які памёр, калі нас з Глыжкам яшчэ і не было, сніцца цяпер ей штоноч. Быццам паставіў ён сабе новую хату насупраць нашай і кліча да сябе бабулю жыць. Нездарма гэта.

А бацька прыйшоў нечакана, у канцы лета. Толькі селі абедаць, толькі бабка крупніку наліла — веснічкі рып.

— Ой, салдат нейкі,— войкнула бабка, а я глянуў у акно — бацька. Толькі з вусамі, як у дзеда Мікалая, будзёнаўскімі. Глыжка забыўся падзьмухаць на гарачы крупнік, апёк язык, кінуў на стол лыжку і цяпер выцірае слёзы. Я не ведаю, што мне рабіць — ці сядзець, як сядзеў, ці бегчы насустрач.