Iван Сяркоў - Мы — хлопцы жывучыя

На зашмальцаванай, ужо многімі рукамі залапанай паперцы як курыцай надрапана хімічным алоўкам: «Жаніх к цібе прыедзіць».

А нейкай бабульцы пашанцавала яшчэ болып. Сама яна прачытаць не ўмела, дык ёй Санька прачытаў: «Твой мілай цібя дажыдаецца».

— Тфу ты! — узлавалася старая.— Толькі людзей дурыш, вяпрук кормны. Міла-ай. На тым свеце, можа, і дажыдаецца.

Мы з Санькам купілі ў тоўстай гандляркі па аднаму бульбянаму драчоніку. Па пяцёрцы праглынулі і не наеліся. Калі і далей так шыкаваць будзем, то не купім сшыткаў: усяго па дзясятцы засталося. Пералічылі свае грошы — пайшлі далей.

— Хлопцы, хадзіце сюды!

Азірнуліся — гарадскі дзяцюк у кепцы з гузікам на макаўцы нам пальцам ківае.

— Купіце самавар. Дарма аддаю — дзве тысячы. Глядзіце, якая палуда.

— А навошта ён нам? — разгубіўся Санька.

Вочы ў дзецюка бегаюць туды-сюды.

— Чай будзеце грэць, туркі. Вы паглядзіце на медалі. Бачыце, колькі тут выбіта медалёў? Во — Парыж, Вена, Брусель. Царскі самавар.

Ні Парыж, ні Вена на нас не зрабілі ўражання. Тады дзяцюк схапіў мяне за рукаў.

— Давайце угадаю, якога года ў вас грошы. Угадаю — мне аддасце, не угадаю — я вам столькі ж аддаю. Ну? Думаеце, легка ўгадаць? Выйграеце як піць даць.

Ледзь мы адчапіліся ад яго.

Сшыткі прадавала толькі адна жанчына, ды і ў той было іх усяго з дзясятак. Пагарталі мы іх, пагладзілі далонню паперу — нішто сабе, гладзенькая. А прыцаніліся, дык аж адскочылі. Дзесяць рублёў штука. Санька пачаў таргавацца. Ён нібыта бачыў, што побач прадаюць усяго толькі па пяць.

— Дзе ж гэта? — зацікавілася гандлярка.

— А вунь там! — паказаў Санька ў натоўп.

— Ну дык ідзіце туды і купіце! — параіла яна.

Відаць, такіх разумнікаў яна ўжо бачыла і да нас.

Падумалі-падумалі мы з Санькам і надумалі сапраўды яшчэ пашукаць таннейшых. Нам не трэба ўжо такая гладкая папера, добра будзе і шурпатая, абы цана так не кусалася.

Шуміць базар, спрачаецца, клянецца. Усе штурхаюцца, і мы штурхаемся, лезем туды, дзе людней. Глядзім — пад плотам мужчыны нейкія штосьці такое цікавае акружылі. Не інакш на дармаўшчыну людзі натрапілі. Аж пад плотам на бруку зноў інваліды. Двое іх, бязногіх. Мыліцы побач ляжаць. Тут ідзе гульня на грошы.

Адзін, рудаваты, трымае ў руках тры карты. На вачах усіх людзей ён складвае іх адна на адну — трэба выцягнуць туза. Падышоў нейкі дзядзька, выцягнуў і атрымаў пяцёрку. Выцягнуў яшчэ — і яшчэ атрымаў. Тут і іншыя захацелі. Толькі болей, хто ні браўся, на туза натрапіць не мог: то ён апынаўся спадыспаду, калі ўсе бачылі, што яго клалі наверх, то зверху, калі ўсе думалі, што ён спадыспаду.

— Ну і спрытны, шэльма! — захапляюцца карцёжнікам гледачы і весела рагочуць, калі чарговы ахвотнік да пяцёрак збянтэжана разводзіць рукамі.

Побач гуляюць у «вяровачку». Таварыш карцёжніка, бойкі, падобны на цыгана дзядзька, спрактыкаванымі рухамі кладзе на брук тонкі шнурок, круціць хітрыя петлі і загагуліны. Той, хто хоча выйграць, павінен ткнуць палец у гэтыя петлі, тады інвалід шморгне шнурок за абодва канцы. Калі зачапіўся шнурок за палец, трапіў ігрок усярэдзіну — бяры грошы. Прашмыгнуў шнурок міма — кладзі дзясятку. Тут на дробязі не разменьваюцца.

— Гэй, давай, не зявай! — запрашае вяровачнік ахвотнікаў.— Грабі грошы лапатай! Выйграеш — не радуйся, прайграеш — не журыся! Апошні ў жыцці шанс, апошні сеанс, і лавачка зачыняецца!

У нас з Санькам вочы вострыя, мы ўсе яго хітрыкі бачым. Спачатку паклаў кружком, потым змяёй накідаў. Калі ткнуць палец пасярэдзіне — якраз цот у цот будзе. У мяне аж сэрца ёкнула. А што, калі... Тады, не цягаючы на базар шчаўя, купім сабе сшыткі, а як пашанцуе, дык і Глыжку гасцінец. Такія я нагледзеў там абаранкі — вачэй не адвесці.

— Ну, хлопцы, смялей! — падбадзёрыў нас інвалід.

Я падношу палец да вяровачкі, і, здаецца, прыціхла ўся базарная плошча, толькі з-за спіны чуецца шэпт:

— Аблапошыць ён гэтага хлопца...

Каго аблапошыць? Мяне? Інвалід шморгнуў сваю вяровачку, і мой палец як там быў. А яны гавораць — аблапошыць. Не на тых натрапіў.

— Малайчына! — пахваліў мяне вяровачнік і выцягнуў з кішэні новенькую, яшчэ храбусткую дзясятку. А мы, дурныя, поўзаем па лузе ды цягаем цяжкія мяхі за столькі вёрст, калі тут грошы на зямлі валяюцца.

— Кіньце, хлопцы,— напярэдзіла нас незнаемая жанчына.

— Не слухайце вы яе,— як старым знаёмым сказаў інвалід.— Многа яна разумее.

Ды мы і без яго ўгавораў ужо не збіраліся кідаць. Санька таксама выйграў, затое мне другі раз не пашанцавала. I гэтак жа прыглядаўся, гэтак сачыў за той вяровачкай, а яна міма — шмыг, і няма дзясяткі. Потым і Санька правароніў. Калі мы ткнулі пальцамі яшчэ пад адным разе, у нас засталіся толькі пустыя мяхі з-пад шчаўя.