Iван Сяркоў - Мы — хлопцы жывучыя

— Не,— здалася цётка.

Ды я і сам зразумеў, што не. Не ўкусім мы гэтай сасны. Не за сваю справу ўзяліся. Паглядзеў на цётку, і так мне шкада яе, хоць ты сам плач, як плача яна, седзячы на старым, абсыпаным ружаватымі грыбамі-паганкамі пні. Плача і размазвае па шчоках слёзы і брудны пот сваей жылістай, запэцканай у свежую смалу рукой. Пад белай ад солі кофтай трасуцца цётчыны плечы; ссівелыя да пары, быццам на іх таксама выступіла соль, цётчыны валасы выбіліся на лоб. I такія ў яе вочы няшчасныя, што я паваліў бы ей увесь гэты лес, калі б мая сіла.

— Давай яшчэ, цётка, паспрабуем.

— Не, мой пляменнік, не,— уздыхнула яна.

Так мы і вяртаемся дамоў з пустымі рукамі. Я іду ўслед за цёткай, і бярэ мяне злосць. На каго — і сам не ведаю. Можа, на Мамулю? Што яму, чорту насатаму? Яму яшчэ лепш, што мы не напілавалі бярвення: і зруб канчаць не трэба, і плату забярэ. А цётка зноў застанецца з дзецьмі без кутка.

Па дарозе мы з ею яшчэ раз паспрабавалі падступіцца да аднаго дрэва, і нам так заціснула пілу, што ледзь выбавілі. Трэба ісці дамоў ды нікому і не прызнавацца, як валялі лес. Сапраўды, людзі смяяцца будуць. Мая ж бабка першая скажа:

— Во дадумаўся мудры Саламон!

Хлопцы ў брыгадзе таксама не прамінуць выпадку пасушыць зубы. Я ўжо ўяўляю, як яны будуць прыліпаць:

— Раскажы-тка, Іван, як ты лес валяў. Каваль Вярнідуб!

Лес-хварабес, як гаворыць мая бабка. Здаецца, і недалёка мы з цёткай зайшлі, шукаючы патрэбнае дрэва, а назад ледзь выйшлі. Ды і то не туды, дзе пакінулі лодку. Цётка забрыла па калені ў ваду, каб умыцца, асвяжыць твар, а я ўпаў на мурог пад лазовы куст і ног не чую, так нахадзіўся. Нічога не хачу: ні бярвення, ні палення.

Здаецца, мы трапілі на пераправу, па якой восенню ішло наша войска. Самой пераправы ўжо няма, яе знесла вясной паводка, толькі з берага засталіся ў вадзе тоўстыя сасновыя палі. А па крутым спуску да ракі з-пад пяску віднеюцца там-сям круглякі. Відаць, салдаты рабілі насціл, каб не буксавалі машыны.

Я аж вачам сваім не веру, забыўся і пра стому, узрадавана падскочыў з месца.

— Цётка, бярвенні!

А мы ходзім па лесе, як тыя дурні, шукаем учарашняга дня, калі тут усё гатовае — ні сеч, ні пілаваць, ні траляваць на сваім гарбу да ракі. Выкопвай з пяску і бяры.

Бяры ды не дужа — надарвешся. Сапёры іх так змацавалі, папрыбівалі такімі жалезнымі скобамі, быццам на вякі наводзілі гэтую пераправу. Але ж і мы з цёткай чаго-небудзь варты. Я высек дубовы кол з добрую аглоблю, і справа паціху пайшла. Рукамі, сякерай, чым папала мы зграбаем з насцілу пясок, падкладваем пад бервяно кол, налягаем на яго жыватамі:

— Раз, два — узялі!

Варушыцца.

Бярвенне, праўда, не бог ведае якое: і караткаватае, і сукава-тае, болей верхавінкі, і патрушчанае гусеніцамі танкаў, пабітае конскімі падксвамі, але на такія палацы, як цётчына хата, самы раз. Дзе надточыцца, дзе падчэшацца — і будзе ляжаць.

Яшчэ ніколі ў жыцці мне не даводзілася вязаць плытоў, але я так разумею: захочаш — звяжаш. Вялікай хітрасці тут няма, асабліва калі ў руках нямецкі тэлефонны кабель. Цётка калом скочвае бярвенне ў ваду, а я, закасаўшы штаны, без кашулі, пры-вязваю іх да дзвюх жэрдак. Раз, два — і гатова. Я камандую — цётка слухаецца. Яна цалкам спадзяецца на мяне. У мяне ўсё ж такі мужчынскі розум, і таму мне відней, што рабіць.

Плыт у нас выйшаў — дай бог кожнаму, хоць на край свету плыві. Пада мной ён толькі чуць-чуць асеў, а ступіла цётка — вада па бярвенні пайшла.

— Не развяжацца? — недаверліва спытала яна.

Я крыху пакрыўдзіўся і таму нават не азваўся. Нічога яму сто гадоў не будзе, калі я вязаў. Толькі вось плыве ён чамусьці туды, куды сам хоча.

Перапалоханая цётка сядзіць на плыце купінай, нават паварушыцца баіцца, толькі нешта шэпча сама сабе. Можа, нават малітвы. Мае мацаванне адразу паслабела, і бярвенні паводзяць сябе даволі вольна: на якое станеш, тое і топіцца пад нагой. Але плыт плыве!

Я вяслую доўгай жардзінай, а нас падхапіла плынь, павольна пакружыла на адным месцы, потым вынесла на сярэдзіну ракі і пагнала ўніз, зусім не туды, куды нам трэба. Цётка ўжо і не рада, што села. Яна баіцца, што калі ўсё гэта скончыцца дабром, дык бліжэй Кіева да берага не прыб'емся. Вось ужо і лодка тая засталася далека ззаду, і старое рэчышча мінулі, і нашай цаглянай школы на гары не відаць. Але не такі страшны чорт, як яго малююць. Каля Плёсаў, дзе рака паварочвае убок, наш плыт усё ж такі неяк прыбіла да берага. Я думаю, што тут дапамагло мае веславанне. Праўда, высадка адбылася з невялікай прыгодай. Бярвенне пад цёткай разышлося у бакі, яна апынулася ў вадзе па самыя пахі і аж піскнула ад перапуду. Але пад нагамі ўжо была зямля.