Iван Сяркоў - Мы — хлопцы жывучыя

На лузе яшчэ не касілі. Абапал сцежкі стаіць густая і высокая трава, радуюць сэрца рознакаляровыя краскі: ярка-чырвоная іванькава кроўка, блакітныя званочкі. Кігікаюць над балотам кнігаўкі. Раз-пораз з-пад самага носа з шумам выпырхваюць качкі. Я ўздрыгваю ад нечаканасці, а потым кідаюся на тое месца і шныпару ў траве. Пуста, няма гнязда. Проста жыруюць.

— Можа, вернемся? — паўтарае раз за разам цётка.— Ну што мы там зробім? Толькі людзей насмяшым.

Яна ўпэўнена, што далей Сожа нам дарогі не будзе. Пастаім на беразе, паглядзім, як на тым баку расце лес, і пойдзем назад. Па праўдзе кажучы, мяне Сож таксама бянтэжыць. Я пераплыву, а цётка як?

— Што ты? — палохаецца яна.— Я вады баюся. Пойдзем, мой хлопец, дамоў. Не будзе ў нас рэшата бобу.

Чым бліжэй да ракі, тым менш упэўненасці і ў мяне. Толькі прызнавацца не хочацца. Дойдзем хоць да вады, а там яно само пакажа, што далей рабіць.

Празрысты, як слязіна, Сож. 3 берага кожны каменьчык можна пералічыць на дне. Бліскаюць серабром палахлівыя чародкі малявак. Там, дзе рака выгінаецца каленам, пад крутым абрывам кружыцца на вадзе клочча пены, сцябліны аеру, сухія галіны лазы. Плюхаюцца хвалі, падточваюць бераг. 3 гоманам носяцца над вадой стрыжы. Абрыў, быццам пчаліныя соты, увесь у стрыжыных норах.

Нічога гэтага цётка не бачыць, нічога не чуе, бо на тым баку стаіць лес. Высокія, роўныя сосны. Многа соснаў, а ей трэба толькі некалькі палак, каб пакласці хоць два вянкі над вокнамі, каб паставіць хоць якія кроквы і напяць страху. Не будзе гэтых няшчасных палак — не будзе ў цёткі прытулку, зноў пойдзе яна па людзях. А хто гэта хоча пускаць з такой чарадой дзяцей?

Чарнее на тым пясчаным беразе лодка, а навакол ні жывой душы. Вось яно — выйсце! Перагнаць лодку сюды, пасадзіць цётку, і мы ў лесе. Але цётка не згаджаецца. Яна не верыць, што я пераплыву Сож. Тады, барані божа, ёй і хата тая не трэба.

Я не пераплыву Сож! Вы чулі дзе-небудзь такое? Мы з Санькам аднойчы ледзь Сітняг не пераплылі, а ён у пяць разоў шырачэйшы за раку. I калі Санька тануць пачаў, і калі я насярбаўся цвілой вады, то тут дзіўнага нічога няма — аслабелі на нішчымным шчаўі. Нас выцягнуў за валасы Санькаў дзядзька Харытон, даў па добраму кухталю ў плечы. А на другі дзень мы ўсё-такі пераплылі Сітняг.

Не пераплыву Сож! Вы бачылі дзе-небудзь такое?

Я кінуўся з берага ў раку, толькі пырскі слупам узняліся. Цётка, нібы квактуха, якая водзіць качанят, бегае па пясчанай касе і спалохана войкае:

— Вой, вой! Вярніся! Куды ты?

А мяне падхапіла і панесла. Не, Сож — гэта не наш Сітняг. Тут плынь, тут кручы. Вось і каса засталася збоку, вось цётка выбралася на круты бераг, бяжыць уздоўж Сажа, лямантуе:

— Плыві к берагу. Ну яго, той лес. Вярніся!

3 кіламетр гнала мяне ўніз па цячэнні. Нырнуў насупраць старога рэчышча, а зачапіўся рукамі за лазу ледзь не каля самых Плёсаў. І лодкі той ужо не відаць, схавалася за паваротам.

Зачапіўся я рукамі за лазу, а нагамі ўсё па вадзе луплю, думаю, што яшчэ глыбока. Памераў — вераб'ю па калені. Вось і ўсё. А яна гаворыць — я Сож не пераплыву. Мы з Санькам і цераз Днепр маглі 6.

Калі лес не трэба сячы, усе дрэвы здаюцца роўныя і прыгожыя. А зараз мы з цёткай проста разгубіліся. Усё не выберам сасну па густу. То вельмі нізкая і кучаравая, то крывая, то занадта тонкая, то такая тоўстая, што да вечара не спілуем. I гэта вось быццам і нішто сабе, ды паваліць нельга. Абступілі яе з усіх бакоў дубы і бярозы. Ходзім мы па лесе, як гаспадары, шукаем самае лепшае дрэва.

А хораша ў бары. Не пячэ сонца, пахне смалой, шчабечуць у густых шатах птушкі. Пярэсты дзяцел прымасціўся на высокай сухастоіне і дзяўбе сук. Па ўсёй паляне разносіцца пошчак, уніз ляцяць дробненькія белыя парушынкі. Я так загледзеўся на таго дзятла, што ўваліўся ў глыбокую яму, абдрапаў рукі аб калючыя кусты дзікай маліны. Гэта была не проста яма, а акоп. Магчыма, партызанскі. Сюды, відаць, мне і трэба было ісці мінулым летам, калі я хацеў паклікаць партызан, каб вазвалілі Саньку.

Нарэшце мы знайшлі нашу сасну — не тонкую, не тоўстую, не гнутую і не сукаватую. Стукнуў я па ствале абухом, пакацілася гулкае рэха, а за каўнер пасыпалася сухая ігліца.

— Ну, з богам,— сказала цётка, і мы паплявалі ў далоні, пачалі пілаваць.

Пачалі легка, жвава. Весела зазвінела піла, на густы мох пырснулі ружовыя, пахучыя крупы пілавіння. Але нашай жвавасці хапіла ненадоўга. Далей-болей піла пачала хадзіць усё цяжэй і цяжэй і нарэшце зусім нібы прыліпла. Зайшлі з другога боку — таксама не пілуецца. Паспрабавалі крыху падсеч, і гэта не памагло. Стаіць сасна, як і стаяла. Шуміць у небе густая верхавіна, а мы ўнізе абліваемся потам і нічога не можам зрабіць. А я думаў, лес валяць так: цюк-цюк — і гатова.