Iван Сяркоў - Мы — хлопцы жывучыя

Спачатку мне здалося, што бабка звяртаецца да мяне, толькі крыху здзівіўся, чаму яна мяне так называе — «Госпадзі». Падняў галаву — перад абразамі стаіць.

— Ты зразумей мяне, Госпадзі. Мы з табой, дзякуй богу, у гадах, ды і ў добрых гадах. Дык каму ж і спачуваць адно аднаму, як не старым? Пэўна ж, і самому нялёгка пад старасць з гэтымі людзьмі. I не так з людзьмі, як з нелюдзямі. Напладзіў ты на свет розных гітлераў, а цяпер, відаць, і сам не рады.

Усё гэта мяне пачало забаўляць. Але бабчын голас такі шчыры, пранікнёны, што смяяцца чамусьці сорамна. Старая доўга спачу-вала Богу, а потым дала некалькі парад, пачала быццам павучаць яго, як яму там быць на небе.

— Многа малітваў да цябе ідзе, Госпадзі. Мабыць, адразу і не разбярэш, якая ад сэрца, а якая ад хітрасці. Дык я табе так скажу: не вельмі ты слухай суседку маю, Чмышыху. Прыкідваецца яна святой, а брахаць — не цэпам махаць. Пра мяне што будзе гаварыць — не слухай. Маліцца я не умею, гэта праўда. Ды і тое сказаць: калі мне маліцца? Як насноўдаюся за дзень — верыш ці не, Госпадзі? — упаду і ног не чую. Ды і што табе з маіх малітваў? Рызу сабе новую ты з іх не пашыеш.

Цьмяна хліпае маленькі, ледзь жывы агеньчык у лампадцы. Яе заўсёды запальвае пад нядзелю баба Міроніха. 3 кута на старую строга і крыху быццам здзіўлена глядзяць святыя, а яна маленькая, непрычасаная, стомленая, у нязменным нямецкім фрэнчы апавядае ім пра свае жыццё:

— Грэх табе сердаваць на мяне, Госпадзі. Сам ведаеш, колькі жыву, толькі сірот і гляджу. Бацьку з маткай ты нашых рана прыбраў. Помніш тую вайну, калі я у дзеуках была? 3 японцамі нейкімі. Вярнуўся ён, пахаркаў зіму крывёю, і пад Вялікдзень пахавалі. А маці ў папа пад мяшком пшаніцы надарвалася. Лёгка мне было чацвёра душ братоў і сясцёр карміць?

Багі маўчаць. Бабка ўздыхнула і таксама змоўкла, пра нешта задумалася. I калі я ўжо рашыў, што гэтая дзіўная малітва скончылася, яна загаварыла зноў:

— Замуж выйшла. Ну, думала, адпачну за мужыком. А яно пайшло: што год, то ўдод: Яўхім, Марына, Сцяпан, Адарка. Ды памерла трое. Мала табе іх было, і мужыка прыбраў. Ад іспанкі ён памёр, Госпадзі, у тую вайну з немцамі. Во табе і зноў сіраты. Мёд мне быў? Гэта хто толькі не знае, дык скажа. А цяпер ты мне і даччыных пакінуў...

Бабульчын голас перайшоў у шэпт, гарачы і паспешлівы. Яна быццам баялася, што ў Бога не хопіць цярпення яе даслухаць:

— Пакінуў ты іх без маткі, не пакінь без бацькі. Аднаго прашу ў цябе напрамілы Бог: Кірыла, зяць мой, на вайне, і ты сам чуў, што ён піша ў лісце. Не пускаюць яго дамоў. Дык пакрыві ты, Госпадзі, ружжы гітлерам, адсушы ты ім рукі, засці вочы, каб не пацэлілі яны ў зяця. I ерапланы іхнія паламі, і бомбы іхнія папсуй...

Тут я ўжо не вытрымаў і ціха на печы хмыкнуў: знайшла бабка дыверсанта. А яна павярнула галаву, сурова глянула ў мой бок і зашаптала зноў, толькі цішэй:

— Ты ж толькі глядзі там,— папярэдзіла старая Бога.— Кірылаў у нашых Падлюбічах багата: Кірыла Цыган, Кірыла Назараў, Кірыла Лебяда, каторага Перапёлкай дражняць, і Язэпавага большага хлопца Кірылам завуць. Усе яны людзі добрыя, абарані іх і злітуйся над імі. Але, калі табе няўпраўка будзе, то глядзі болей за маім — не сіраці ўжо зусім тых неразумных. А яшчэ, Госпадзі, не чапай ты мяне, пакуль сам з вайны прыйдзе...

Напаследак бабка Богу паабяцала:

— Ты не бойся, вернецца — я тут не затрымаюся. Вось тады рабі са мною, што хочаш. Нічога я ўжо не баюся, усё на гэтым свеце бачыла.

Скончыўшы малітву, бабка раптам накінулася на мяне:

— Усё ўгледзяць твае вочы лупатыя. У якія вякі раз душу адвяла, дык і тут без яго не абышлося.

Што праўда, то праўда. Ніколі бабка не малілася да гэтага, і пасля гэтага я болей не чуу. Так і жыве грэшніцай. Усё ходзіць і ходзіць у калгас, баіцца, што без яе поля не засеюць і зямля будзе гуляць.

Сышла з лугу паводка, і пачалі людзі бегаць па шчаўе: дзяўчаты, бабы, хлопцы. Выйдзеш за агароды, паглядзіш на Вялікую грыву, дык аж у вачах рабаціць ад хустак і кашуль. Мая бабка варыць шчаўе ў вялізным чыгуне. Вылазім з Глыжкам з-за стала — жываты ў нас, як барабаны, вялікія і тугія, хоць ты цвікі на іх раўняй, а есці ўсё адно ахвота.

Акрамя шчаўя на лузе расце дзікі часнок. Калі ён малады, то не такі ўжо і горкі. Мы яго носім дамоў снапкамі і ў лузе ядзім на поўны рот. К вечару ад гэтага часнаку ўсё ў роце дубянее, пакажам адзін аднаму языкі — зялёныя.

Іншы раз шанцуе знайсці яйкі дзікай качкі ці хоць кнігаўкі. Знайшоўшы яйкі, хлопцы апускаюць іх у ваду і глядзяць — свежыя яны ці наседжаныя. Калі свежыя, забіраюць; наседжаныя кладуць назад у гняздо.