Лариса Гениюш - Збор твораў у двух тамах. Том 2. Проза

Учора была перадача пра мастака Савіцкага. Працуе цяпер над музеем Я. Купалы. У 1982 годзе будзе 100 гадоў ад нараджэння Вялікага Песняра. Будзе адмячацца гэта ў ЮНЭСКА. Савіцкі адказваў на шмат пытанняў. Напісаныя яны былі пераважна па-беларуску. Мастацтва яго нейкае балючае. Застанецца дакументам той цяжкое добы, а хацелася б бачыць нешта, што смела і акрылена вяло б народ у самыя светлыя дні. Бог ведае, калі тыя дні наступяць. Хмарна на небасхіле. Сяння ў нас з раніцы падае снег. Мне вельмі круціць ногі з гэтай прычыны.

Успамінаю заўсёды Вас і мілую п. Галіну. Як Вашае здароўе цяпер? Жадаю Вам добрага здаровячка, настрою выдатнага, і каб Ваш мілы ўнук як найчасцей быў з Вамі. Цалую Вас сардэчна. Вітаю Вашу сямейку.

Ларыса Геніюш.

Зэльва, 5 сакавіка 1980 г.

Дарагая Людвіка Антонаўна!

Пару дзён была ў нас проста лютаўская мяцеліца. Сяння мароз разам з сонцам. У хаце цёпла. Учора паехала Дануся Б[ічэль] Начавала ў мяне. Прасіла перадаць Вам і Веры Андрэеўне, з якою яна вельмі хацела б сустрэцца, шчырыя прывітанні. Для мяне прыезд шчырага чалавека – як свята. Пачаставала яе, пагутарылі крыху, пасмяяліся. А ўчора правяла яе на аўтобусную і аж заплакала…

У хаце чакалі на мяне толькі малая Альма і ўспаміны, успаміны… Завея выклікае цяжкія асацыяцыі. Завеяю памёр с.п. Муж мой. Пасля гадаўшчыны яго смерці стараюся болей рэальна глядзець на сваё існаванне. Жыць трэба! Напішэце мне ласкава адрас Новіка-Пеюна і іншых сяброў, якім патрэбная дапамога. Справа ў тым, што ў Менску, у мастацкай школе, вучыцца Віка – дачка Данусі. Яна зможа час ад часу заглянуць да тых людзей, бо справу гэтую разумее і любіць. Гэта будзе на карысць для яе і яе сябровак.

“Роднае слова” па тэлебачанні стараюся глядзець заўсёды. Даюць часамі вельмі добрыя рэчы. Безумоўна, мне не ўсё падабаецца. Часамі, паказваючы даярку і падкрэсліваючы яе заслугі, дазваляюць ёй выказацца наконт роднай мовы. Не заўсёды дасканала гэта атрымоўваецца. Калі часамі паказваюць “Вячоркі”, то там болей дыфірамбаў розным асобам, чым увагі народнай песні ці танцу. Часамі, ды і пераважна, даюць рэчы зусім не беларускія (кракавякі, “какеткі” і т.п.). Патрэбная і прапаганда, і падзяка працоўным, але не за кошт народных, культурных мерапрыемстваў, якіх да болі мала. Такія пахвалы розным адзінкам нарушаюць гармонію мастацкага дзеяння, як дысананс, псуюць настрой, выкліканы старымі песнямі.

“Песняроў” і “Харошкаў” мы не бачылі нават на Новы год. Наагул, гэтыя мастацкія ансамблі ў нас – як найлепшы дэфіцыт. Вось і паштовак беларускіх няма зусім. Шлю Вам нейкую ранейшую. Варушыць сапраўдную, спрадвечную, святую беларускасць нельга. Мне баліць гэта вельмі, бо гінуць вялікія вартасці народнай культуры, дух не той… Працавітыя, памяркоўныя, спагадлівыя, добрыя (людзі) цяпер пераважна абыякавыя да ўсяго, акрамя золата, крышталю, “ковров”. Пройдзе гэты перыяд у народу, але будзе ўжо позна адшукваць яго загубленую душу…

Калі б ведалі, колькі мне даводзіцца (перажыць) – і толькі за тое, што я ёсць я… Як бачыце, дык наплакалася я Вам у лісце. 16 лютага былі мае вершы ў “Гродненской правде”. Усім спадабаліся. Учора быў ліст ад сябра Зыгмунта Абрамовіча. Бядуе, што даўно яму не піша Люда віленская. Непакоіцца за Вас, бядуе, што Вам самотна й цяжка па смерці с.п. Сына… Збіраецца яшчэ на Беларусь і па дарозе – у Зэльву. Даў бы Бог толькі яму здароўя.

Я нейк крыху ачуняла з усіх хваробаў. Цяпер сапраўды стараюся глядзець сябе, хоць па-ранейшаму есці сябе прымушаю. Надта ўдзячна сваім сябрам з Баранавіч, што прыехалі на гадаўшчыну смерці с.п. Яначкі. Гэта было вельмі ўзварушліва. Людзей было многа. Сын пісаў, што і яны паміналі с.п. Бацьку… 8 сакавіка спраўлялі мы заўсёды дзень яго народзінаў. Адзін сябра віншуе мяне з днём яго народзінаў, піша: “Он для нас живой. Не умер в душе и в сердце и в памяти”. Кажу сваякам: “Прыходзце на гэты дзень, я Вам і чарку пастаўлю.” Памяць аб ім заўсёды дарагая.

Надта мне смех, калі бяруцца сватаць мяне. Стараюся заўсёды далікатна ануляваць падобныя прапановы. Людзі робяць гэта ад шчырага сэрца, беручы пад увагу маю адзіноту. Найболей мне падабаецца, калі прыязджае Дануся, ды шкадую, што я далёка ад Вас. А “ключыца” і па-беларуску будзе “ключыца”. І ў слоўніку так, і так у народзе гавораць. Як тая ключыца ў Веры Андрэеўны?

Цалую Вас усіх і яе і жадаю Вам усяго найлепшага.

Ваша Ларыса Геніюш.

Зэльва, 18 сакавіка 1980 г.