Яўген Шунейка - Праспект Незалежнасці (зборнік)

Яго дыпломную працу “Вясна” адразу набыў для сваёй маскоўскай калекцыі выдатны мецэнат і збіральнік рускага мастацтва П. Трэцякоў, што азначала для маладога пейзажыста пачатак прызнання. Маляваў ён энергічнымі, шырокімі ўзмахамі пэндзля, выяўляючы самае галоўнае ў абраных краявідах, надаваў у іх вялікую вагу агульнаму настрою прыроды, што вырашаецца праз сімволіку глыбокіх і прасветленых колераў “рушчыцаўскай палітры”, падкрэсліваннем сілуэтаў дрэў з трапяткой лістотай і напружана выгнутымі галінкамі, канцэнтрацыяй хмар і аблокаў у іх бесперапынным нябесным руху і іншымі кампазіцыйна-шматзначнымі элементамі.

1898–1908 гады былі першым пасляакадэмічным і надзвычай плённым жывапіснасімвалічным перыядам творчасці Ф. Рушчыца ў тым сэнсе, што ён стаў адным з вядучых стваральнікаў сімвалістычнага пейзажа ў еўрапейскім мастацтве. Нядаўні выпускнік Акадэміі ў 1899 г. становіцца ўдзельнікам славутых выставаў суполкі “Мир искусства”.

Але паступова кантакты з творчым пецярбургскім асяроддзем слабнуць. Сваю негатыўную ролю тут адыграла тэндэнцыйнае крытыканства, якое не ўхваляла твораў мастака, не разумела іх вобразнай глыбіні. Сам жа Ф. Рушчыц не ізаляваў сябе ад той акадэмічнай школы, якая дала яму выдатнейшыя прафесійныя веды. Ён заўсёды з вялікай пашанай прыгадваў сваіх настаўнікаў і калегаў-аднакурснікаў па Акадэміі, як і іншых рускіх мастакоў, якія былі ініцыятарамі наватарскіх пошукаў. Яны таксама высока ацэньвалі яго творы і шанавалі як здольнага пейзажыста. Мікалай Рэрых, які вучыўся з Ф. Рушчыцам у А. Куінджы, называў яго карыфеем мастацтва і асабліва вызначаў у пейзажах мастака гераічны пачатак.

У той самы час Ф. Рушчыц пашырае свае сувязі з творчым рухам мадэрністаў, які называецца “Młoda Polska” (“Маладая Польшча”), і ў 1900 г. у Кракаве абіраецца сябрам прагрэсіўнай творчай суполкі “Sztuka” (“Мастацтва”). У 1902 г. яму было даручана правесці ў слыннай выставачнай зале “Сецэсія” ў Вене першую экспазіцыю кракаўскай суполкі. У 1907–1908 гг. Ф. Рушчыц выконваў ганаровую функцыю старшыні суполкі “Sztuka”, што сведчыць пра яго вялікі арганізацыйны і творчы аўтарытэт, адметную ролю ў станаўленні маладога польскага мастацтва пачатку ХХ ст.

Мастак таксама шчыра зацікаўлены ў культурным росквіце блізкага яму горада Вільня, цэнтра нацыянальнага адраджэння польскай, літоўскай, беларускай, яўрэйскай культуры, дзе з 1899 г. з поспехам выстаўляе свае новыя творы.

Усе пейзажы мастака, якія прынеслі яму міжнародны поспех, былі створаны ў Багданаве, дзе ён жыў і надзвычай інтэнсіўна працаваў у 1898–1904 гг. (калі не лічыць неабходныя выправы ў буйныя гарады і мастацкія цэнтры з мэтай арганізацыі выстаў і да т. п.). У сямейным маёнтку Фердынанд прыстасаваў адзін з пакояў для сваёй творчай майстэрні і мог пры неабходнасці зверыць з натурай распачаты малюнак, напрыклад, выгляд заснежанага млына ці загадкавы вечаровы каларыт бярозавай алеі, што знаходзіліся ў непасрэднай блізкасці ад яго сядзібы. І сама родная сядзіба неаднойчы станавілася вобразам яго сімвалічных пейзажаў. Такое ўражанне, што ў кожны аднасеансны эцюд ён ужо ўкладаў эпічнае бачанне родных вобразаў зямлі і неба. Многія з яго багданаўскіх матываў пераўтварыліся ў завершаныя творы і ўсхвалявалі незлічонае кола гледачоў шматлікіх краін, сталі для іх блізкімі, як люстэрка іх асабістых духоўных настрояў і памкненняў да прыгожага і праўдзівага. У сутнасці сваёй пейзажы Ф. Рушчыца выявілі характар беларускай прыроды ў той самай ступені, як пейзажы Клода Манэ, Каміла Пісаро, Альфрэда Сіслея дазволілі ўбачыць у французскай прыродзе ўсё багацце святла і сонца, што і сёння дапамагае развіццю пленэрнага жывапісу ва ўсім свеце.

Багданаўскія, або “рушчыцаўскія”, матывы – выключныя ўзоры сімвалічнага пейзажа, якія па-ранейшаму маюць прыцягальнамагічную моц уздзеяння, нагадваючы пра тое невычэрпнае багацце вобразаў, якія таяцца ў кожнай нашай мясціне. Будзем спадзявацца, што настане час, калі Багданаў з адноўленай сядзібай славутага творцы стане месцам паломніцтва незлічонай колькасці мастакоў і аматараў творчасці Ф. Рушчыца.

Немагчыма ў адным артыкуле ахапіць усе жывапісныя творы “багданаўскага эпаса”, што знаходзяцца зараз у музеях і калекцыях розных краін. Але немагчыма не спыніцца хаця б на некалькіх эпахальных пейзажах, якія прынеслі мастаку славу. Першая творчая вышыня была звязана з серыяй зімовых млыноў, створаных у 1897 г. Адна з прац, “Млын зімой пры заходзе сонца”, была адразу набытая славутым калекцыянерам С. Мамантавым, які не мог не захапіцца вобразнай неардынарнасцю такога матыва ў еўрапейскім мастацтве. Зімовы час дазваляе сонейку толькі ваду рачулкі вызваліць з ледзянога палону. Яе непераможная глыбокая плынь дзеліць на дзве часткі кампазіцыю з заснежаным берагам і млынам з водным колам, застылым у бязруху, схопленым суровым марозам. Яны выглядаюць як мажныя міфалагічныя здані, што зберагаюць невядомыя легенды і недаступныя скарбы. Здольнасць выявіць выключнае ў звычайным і надалей становіцца для мастака асновай яго далейшых творчых здабыткаў.