Василий Ерошенко: El vivo de ĉukĉoj

Iu ĉukĉo vagadis sencele laŭ la bordo de la maro (ĉar tio estas ja la kutima okupo de ĉi tiuj tundraj mallaboremuloj) kaj pasis preter amaso da ŝtonkarbo destinita por la hejtado de la bazo kaj precipe por ŝia kuirejo ĉe la bazmanĝejo. Subite li ekvidis inter la karberoj ian brilantan piroforman objekton. Se la objekton ekvidus ŝi, la kuiristino de la bazo, ŝi certe scius kio ĝi estas, kaj kion fari kun ĝi, sed la tundra malsciulo, ho, malbenita stulteco! Preninte pezan ŝtonon, li provis disbati la objekton por vidi kion ĝi entenas interne. Nu, nature estiĝis la eksplodo, kiun ni ĉiuj ĵus aŭdis. Ĉar la objekto estis dinamitbombo. Ŝi ne atentis kio okazis al la sovaĝulo. Ŝajnas ke la bombo disŝiris al li la manon aŭ la piedon; aŭ la manojn kaj la piedojn, sed tio ne gravis. Kiel ajn, oni prenis lin al la malsanulejo kaj kiel eble kuŝigis lin sur la blankan eŭropan liton, sed ŝi certe ne lavos la littolaĵon post li por la sama prezo, ĉar ĉiu ja scias, ke ĉukĉoj estas la plej malpurema popolo sur la terglobo, kaj ili malbonodoras netolereble. Ili ofte ja lavas siajn manojn per urino kaj purigas kulerojn kaj telerojn per siaj propraj langoj, sed tio ankaŭ ne gravis nun. Gravis nun la jeno: la agentoj de la GPU jam esploras la aferon sur la loko mem, sed ŝi scias bonege ke la ŝelo estas japana kaj la dinamito estas amerika. La bombon venigis ĉi tien angla vaporŝipo, antaŭ nelonge enirinta nian golfeton; ĝi volis plenumi neniajn internaciajn ceremoniojn, devigajn je ĉi tiaj okazoj al ĉiu ŝipo vizitanta fremdajn akvojn. Ĉi tiu grandioza Japana-amerika-angla komploto, helpata sendube de la Ligo de Nacioj mem celis precipe ŝian kuirejon.

Sciante, ke la ĉukĉaj hejtistoj pro sia fabeloza malatentemo kaj mallaboremo, ŝovelas en la fornon kune kun la karbo kion ajn: rosmardentojn, balenvertebrojn, cervokornojn ktp, ktp, la tutmonda hidro de la kontraŭrevolucio volis, ke la dinamita bombo trafu en la kuirejfornon kaj eksplodu ĝuste dum la tagmanĝo. Tiamaniere pereus ĉiuj bazanoj kaj forbrulus la tuta bazo. Kaj eĉ se ne pereus ĉiuj bazanoj, certe pereus ŝi, la kuiristino, «la salo de la sovjeta lando»; ja ne vane diris kamarado Lenin, ke «nur la kuiristinoj povas bone administri la regnon», kaj kamarado Stalin diris... Ŝi ne memoris ekzakte kion diris kamarado Stalin pri la kuiristina administrado, kaj ŝi ne havis tempon por paroli pri tio nun, ĉar ŝi devis rapidegi al sia kuirejo, por trarigardi tie ĉiujn karberojn, destinitajn por la forno, ja en niaj tempoj de la tutmondaj intrigoj, konspiroj kaj komplotoj, ŝi neniel povis fidi la enlandajn malsciulojn, kiuj per ŝtono disbatas la bombojn en la centro de la bazo mem. Certe, se ŝi administrus la bazon...

Duonridanta, duonkonsternita mi revenis mian ĉambron kaj kolektinte la ŝakajn gereĝojn kun la sekvantaroj, provis denove okupi min je la solvo de la trimova problemo. Kaj jen stranga ideo trafulmis mian kapon; ke la ŝaka problemo estas la problemo de la homvivo, de mia propra vivo. La tri movoj estas: la naskiĝo, la vivado kaj la morto. La du unuaj movoj jam estas faritaj, kia devos esti la tria? Vane mi penis forpeli la penson, ĝi mastris min pli kaj pli kaj baldaŭ ekregis mian tutan menson. Kia devos esti mia tria movo?

Por iiberigi min de ĉi tiu fiksideo, mi provis rapide traanalizi la ŝakproblemon kaj tiel solvi ĝin tuj. Forlasinte ĉiujn regulojn, mi movis la figurojn sur la tabulo, jen la blankan kurieron, jen la reĝinon. La nerveco ĉiam kreskis, la problemo ŝajnis nesolvebla. Mi movas la turon, la ĉevalon, la nigran kurieron kaj denove la blankan. «Eraro, eraro! La problemo ne povas esti solvota!» Mi tremis kvazaŭ pro ia nerva febro.

Kaj subite malfermiĝis la pordo kaj mian ĉambron enkuregis Taŭrulkotl, la pli juna frato de mia amiko Nerulteng. Li ploris, li kriis, li frenezis, ĉiam parolante nur ĉukĉe. Mi eksentis, ke okazis io neimageble terura, io fatala, io nerevokebla.

«Parolu ruse! Ruse! Je la diablo!» — Mi kriis svingante la pugnon antaŭ lia vizaĝo, sed la knabo, ordinare bone parolanta ruse, nun ŝajnis forgesi ĉiujn fremdajn vortojn. Fine mi distingis du vortojn: «Nerulteng... hospitalo...» Kaj tuj mi ĉion divenis, komprenis kaj kvietiĝis, ligniĝis, ŝtoniĝis. Estis kvazaŭ oni ekturnus en mia koro ian ŝaltilon kaj elŝaltis ĝin el la vivo! Mi kvietiĝis, la knabo ankaŭ.

Ni iris la malsanulejon. Deĵoranta flegistino stariĝis en la pordo.

«La doktoro ordonis neniun enlasi la ĉambron de la malsanulo».

Ni forŝovis ŝin flanken, kvazaŭ ŝi estus iu senviva objekto, kaj eniris al la malsanulo ĉiam dirante eĉ ne unu vorton. Nerulteng rekonis niajn paŝojn.

«Kakume, Kakume, pro kio oni blindigis min?»

Mi estis terurita: «Kiu, Nerulteng, kiu blindigis vin?»

Sensone ekploregis la indiĝeno.

«Viaj civilizitaj, eŭrope edukitaj homoj, elpensintaj tiajn... tiujn...»

La ĉambron enpaŝis la doktoro. Post la kinokunveno li neniam parolis kun mi.

«For de tie ĉi, for!» — Li ekkriis furioze.

Mi konfuziĝis.

«Mi petas pardonon», — mi komencis.

«Nenian pardonon al vi!» — Kriegis la eŭrope edukita homo.

«Mi demandas vin kiel doktoron...»

Li interrompis min: «Hodiaŭ mi forigis al li ambaŭ okulojn; morgaŭ mi forigos lian nazon, la manojn kaj eble la piedojn». Li klinis sin al mia orelo: «Kiel ajn, li vivos, sed mi garantias al vi, ke li neniam plu skribos la karikaturojn, nek ŝovos la nazon en privatan vivon de eŭropano, kaj certe neniam levos la manon kontraŭ iu el ni».

Mi iĝis senmova, senvoĉa; terura suspekto statuigis min, glaciigis min: al mi ekŝajnis, ke li intence blindigis la malfeliĉulon kaj planas flegme lian pluan kripligon.

«Kakume, Kakume», — ĝemis la malsanulo, — «ne lasu min ĉi tie, prenu min for, li ja venĝas al mi».

Post du-tri horoj, kelkaj ĉukĉoj venis cerve al la malsanulejo kaj, spite de ĉiuj protestoj de la kuracisto, prenis la malsanulon kaj veturigis lin for en la patrinan sinon de la misteroza Tundro.

7. La nesolvebla problemo.

Jam multajn tagojn mi sidis antaŭ la ŝaktabulo penante solvi la malbenitan trimovan problemon. Mi proponis ĝin por solvi al ĉiuj ŝakistoj de la bazo, kaj la bazestro promesis doni premie al la solvonto du botelojn da bonega konjako el sia privata vinprovizo, kaj malgraŭ tio la problemo ĉiam restis nesolvebla. Doloris mia koro, doloris mia kapo; la fiksideo regis mian tutan vivadon. Mi ne povis plu dormi, ne povis plu pensi pri io alia. Mi estis malsana spirite kaj korpe kaj jam delonge devus turni min al la kuracisto, sed humiliĝi post ĉi ĉio, kio okazis..! Des pli, ĉar li arogante fanfaronas, ke mi nepre venos peti lian pardonon. Li atendadis min kaj fine mi iris al li: «Mi ne dormas jam dum multaj noktoj. Mi venas al vi».

Li interrompis min: «Ĝis kiam vi petos publike pardonon de mi, mi ne movos eĉ unu fingron por helpi vin, eĉ se vi estos mortanta».

Silenta mi revenis hejmen. La saman vesperon la kuracisto ridante rakontadis ĉie, ke mi humiliĝis kaj petos lian pardonon dum la ĝeneralkunveno de la bazo.

Nokte mi halucinis: la ŝakaj figuroj plendis al mi; la blankaj pri la intrigoj kaj perfidemo de la nigraj; la nigraj pri maljusto kaj malnobleco de la blankaj.

Venis la tago de la kunsido, kaj mi humile petis pardonon. La eŭropanoj taktike silentis, la indiĝenoj leviĝis indignitaj kaj demonstrative forlasis la kunvenejon. Elirante eksteren mi aŭdis la kuiristinon ploreti ĉe la pordo.

«Pro kio vi tiel humiligis vin antaŭ tiu sentaŭgulo?»

«Mi freneziĝas! Jam la kvinan semajnon mi ne povas dormi...»

La eŭrope edukita homo renkontis min per la plej ofenda rido. «Oficiale mi ne havas efektivan dormigilon, kaj neoficiale... oni ne donas tiajn aĵojn almoze eĉ al blinduloj».