Василий Ерошенко: El vivo de ĉukĉoj

Montradu al ni en viaj kinofilmoj viajn saĝaĵojn, kaj neniam montru viajn malsaĝaĵojn, kaj la Tundro ŝategos viajn filmojn kaj benos vin».

La maljunulo finis; la indiĝenoj laŭte aplaŭdis lin, la eŭropanoj konfuzite silentis, nur mi aplaŭdis kaj kriis: «Bravissimo, Ligi-Oravilli!»

Respondi kaj nuligi la efekton de la tundra oratoraĵo oni komisiis al la kuracisto, al la eŭrope edukita homo. Li diris:

«Via tundra socio estas socio de primitiva komunismo. De via komunismo la homaro, tra senĉesaj klasbataloj, kiuj ĉiam signifis progreson, faris sian grandan ciklon kaj kun la kulturaj akiraĵoj de miljaroj nun revenas denove al komunismo. Sed nia nuna komunismo ne estas la via. La nia estas bazita sur scienca fundamento, ekipita per ĉiuflankaj teoriaj kaj praktikaj sciaĵoj, armita per multjara militsperto. La tundra socio nun ankaŭ devas komenci sian klasbatalon kontraŭ siaj ekspluatantoj».

«Ni tiajn ne havas!» — Ekkriis la ĉukĉoj.

«Jes, vi ilin havas. Ekzemple, la kutroposedantoj inter vi, ĉu ili ne estas pli riĉaj ol vi?»

La tundranoj ekbruis: «Ni uzas la kutrojn komune, ni ĉasas ĉiam kolektive kaj ĉion dividas inter ni egalparte».

«Jes, jes», — daŭrigis la parolanto, — «sed la kutromastro tre ofte akceptas en la kolektivon de ĉasistoj sian fileton 12- aŭ 13-jaran, kaj post la ĉaso la knabo ankaŭ ricevas egalparton da ĉasaĵo. Ĉu tio ne estas maskita formo de ekspluatado?»

«En ĉiujn niajn kolektivojn ni volonte akceptas la knabojn», — argumentis la tundranoj.

«Bonege», — konsentis la agitisto, — «sed tio tamen estas maskita formo de ekspluatado. Mi ne bezonas paroli pri viaj ŝamanoj (religisaĝuloj de idolanoj en la Malproksima Nordo), kaj kelkaj familioj, kiuj havas heredajn privilegiojn en multaj rosmar- kaj fokkuŝejoj, tiuj ja estas senmaskaj parazitoj de la Tundro. Ni aŭdis eĉ pri iu ĉukĉa princo, kiu havante ian paperaĉon subskribitan iam de la imperiestrino Jekaterino la Dua (la Granda) vagadas kun sia sekvantaro laŭ la Tundro kaj suĉas la sangon de ĝia popolo. Sed pri ĉiuj tiuj parazitoj devus paroli vi mem, ne ni; vi devas malkaŝi kaj senmaskigi viajn ekspluatantojn, kaj vi certe farus tion kaj batalus kontraŭ ili, se vi estus almenaŭ iom klaskonsciaj. Por helpi al vi ekkonscii vin klase, ni decidis traveturi la Tundron montrante al vi per niaj kinofilmoj niajn klasbatalojn kaj venkojn, nian revolucian teorion kaj praktikon. De nun mi mem provos trovi viajn klasmalamikojn, provos malmaski ilin kaj neniigi».

Nun aplaŭdis la eŭropano, kaj la indiĝenoj malserene silentis. Tamen iu kriis: «Ne instrui, sed lerni de ili vi devas la komunismon!»

La kuracisto ekfulmis pro la frazo kaj ekatakis per la plej ofendaj vortoj. Mi sciis, kiu diris la frazon sed certe ne volis perfidi la dirinton, do mi nur konstatis, ke la frazon diris ne mi, kvankam ĝi ekzakte esprimis mian penson: ne instrui sed lerni de la ĉukĉoj la komunismon devas vi, eŭrope edukita homaĉo.

Por fini la skandalon, la bazestro fermis la kunvenon. Hejmen min akompanis Nerulteng; li estis malhelega; li pesimistis: «Io turniĝis en mia koro kaj igis min alia homo. Mi ne povos nun gaji, mi neniam ridos plu. Io turniĝis en mia koro kaj mi eksentis min treege maljuna, kvazaŭ mi estus vivinta miljarojn kaj la vivo jam tedus min. Io turniĝis en mia koro...»

La junulo evidente nervozis. Ni disiĝis.

5. La publika mallaŭdo.

Noktmeze oni kunvokis urĝan partikunvenon kune kun la aktivistoj. Voki min venis la kuiristino. «Oni kulpigos vin pro ĉiuj mortaj pekoj. La bjuro (ĉelestraro) jam havas proponon». Ŝi ja ĉion sciis.

La tutan nokton ĝis frumatene daŭris la kunveno. La ĉef-raportanto estis la kuracisto. Li parolis pri anti...ismo inter la bazanoj, pri ŝovinismo ĉe la ĉukĉoj, pri kontraŭrevoluciaj ideoj en la Tundro kaj fine pri banditismo en la bazo mem. Li diris: «Tiun ĉi vesperon oni atakis min en la klubo mem: oni insultis min publike aludante mian naciecon; oni rompis al mi mian arĉon (li montris disrompitan arĉon); oni batis al mi la manon (ĝemante li levis la manon), kaj preskaŭ elbatis miajn dentojn».

Por fini tuj kaj por ĉiam tiujn ĉi malbonaĵojn, li proponis peli min el la partio kaj sendi min for en Vladivostokon. Li aldonis ke la bjuro entute subtenas lian proponon. Oni ekvotis. Escepte la bjuranojn kaj la kuraciston neniu levis manon.

La sekretario ruĝiĝis: «La bjuro serioze prijuĝis sian decidon kaj ĝi postulas, ke ĉiu memkonscia partiano, konsiderante la gravecon de la demando...» Denove neniu mano leviĝis. Estiĝis neelportebla situacio. Nun elpaŝis la bazestro: «Mi proponas fari al Kakume publikan mallaŭdon kaj averti lin se...» La eŭropanoj levis la manojn por la propono, la indiĝenoj levis la siajn kontraŭ. La nombroj estis egalaj. Denove ekparolis la sekretario; li minacis transdoni la aferon al la rajona partiorganizaĵo, al la regiona kaj eĉ en la centron. Ree leviĝis la manoj por kaj kontraŭ la nombroj restis la samaj.

Nova konfuzo. Por doni plimulton al la bjuranoj mi levis mian manon, sed vidante tion la kuiristino tuj mallevis la sian. La konfuzo ĉiam kreskis. Mi ŝanĝis lokon kaj sidiĝis apud mia bona protektantino. Ŝi obstinis: «Se vi levos la manon por, mi levos la mian kontraŭ kaj donos plimulton al la indiĝenoj».

Matene en la manĝejo surmure estis elpendita jena teksto: «La ĉelo de la bazo publike deklaras al Kakume sian severegan mallaŭdon pro lia maldisciplina konduto dum la lasta kinokunveno, kio multe malhelpis kaj embarasis la agitkulturan laboron de la ĉelo inter la indiĝenoj. La ĉelo avertas lin ke...»

Tamen tagmeze surmure en la sama loko anstataŭ la publika mallaŭdo jam pendis la karikaturo de la violonisto ludanta violonon per sia longa lango. Anstataŭ la kvar kordreguliloj vidiĝis kvar azenaj oreloj. La kuiristino certigis, ke sur la lango ŝi vidas la naciflagon de la kuracisto kaj en la oreloj ŝi senerare povis rekoni la azenajn orelojn de la bjuranoj.

Estiĝis grandioza skandalo. La bjuro mobilizis ĉiujn komsomolanojn (anoj de la komunista junulligo) de la bazo kaj komisiis al la kuracisto mem gvidi ilian laboron. Estis priserĉata la tuta bazo, pridemandataj kelkaj indiĝenoj. Oni ekparolis pri kontraŭrevolucia organizaĵo en la Tundro. Iu eĉ vidis liston de ĝiaj membroj. La aferon intervenis la GPU (politika sekretservo). La kuiristino antaŭdiris amasajn arestojn inter la ĉukĉoj. Nerulteng tute malaperis, sed lia pli juna frato, la deksesjara Taŭrulkotl venis viziti min du tagojn post la kinokunveno. Li volis ion rakonti al mi, sed... Mi insistis.

«Mia frato freneziĝis. Nun li ĉiam sidas ĉe la maro kaj malgajas kaj malĝojas, kaj volas paroli al neniu. Sed plej grave...»

Mi postulis aŭdi la plej gravan.

«Li ĵetis vian libron (de Jack London) en la maron. Prenu por ĝi kion ajn vi volas, ho Kakume! Felon de blanka urso, fokjakon, kurnarton (neĝoveturilon)».

Mi kliniĝis al li kaj flustris en lian orelon kion mi volus por la libro.

La sekvantan matenon mi iom malfruis por la matenmanĝo. Kiam mi eniris la manĝejon oni renkontis min per ĝenerala rido. Pensante ke temas pri io en mia vesto, mi rapide pripalpis min. La rido ankoraŭ plilaŭtiĝis. Vidante mian konfuzegon, la bonkora kuiristino kompateme ekflustris: «Alte, alte, sub la plafono mem, sur loko neniel atingebla, pendas nun la malbenita publika mallaŭdo, sed vi pendigis ĝin renversite».

Ĉiuj ridegis. La bazestro ordonis tuj forigi la mallaŭdon kaj la estro de la GPU invitis min amike ludi ŝakojn kun li post la matenmanĝo.

6. La neatendita bombeksplodo.

Baldaŭ post tio unu antaŭtagmezon mi sidis sola en mia ĉambro ĉe mia ŝaktabulo kaj pensis solvi originalan, trimovan ŝakproblemon trovitan ie en malnova revuo. Kiam mi estis preskaŭ trafinta je la ŝlosilo de ĝia solvo, subite aŭdiĝis terurega eksplodo. La tero ektremis, la domo ekskuiĝis, la fenestroj ekplendis ĉiuvoĉe. La ŝakaj gereĝoj, la nigraj kaj la blankaj, eksaltis for de sia tabulo kaj sekvataj de la ĉirkaŭantaro ekruliĝis ĉiuflanken por kaŝi sin ie. Kune kun ili forflugis ankaŭ la ŝlosilo. Mi saltis angulen por vesti min kaj kuri eksteren. La angulo estis malplena: nek la palto, nek la ĉapelo, nek eĉ la pendiloj troviĝis tie. Preter miaj fenestroj kriante kaj bruante kuregis la bazanoj. Ree kaj ree mi pripalpis la angulon, ĝis iel mi komprenis, ke mi trafis malĝustan angulon. Vestinte min fine mi elkuris la ĉambron. En nia sola, malgranda strateto mi renkontis la kuiristinon. Ŝi ĉiam sciis la unua ĉiujn novaĵojn ĉu la lokajn, ĉu la tutmondajn. Ŝi certe ne havis tempon por paroli kun ĉiu en la strato, tamen por mi, kiel ĉiam, ŝi faris escepton, ĉar...