Сяргей Пясецкі: Каханак Вялікай Мядзведзіцы

Я сядзеў з краю. Побач, каля выйсця з канала, на цёмным фоне неба маячыла невыразная постаць Трафіды. Павярнуўшыся да мяне бляклай плямай твару, ён пачаў шаптаць сіпатым, быццам бы застуджаным, голасам:

— Трымайся мяне… Разумееш? Ну і гэта… Калі б за намі пагналіся… ношкі не кідай!.. Уцякай з ношкай… Бальшавікі без тавару зловяць… прышыюць шпіянаж… Тады гамон!.. Пераробяць на шаўро!..

У знак таго, што я зразумеў, кіўнуў яму галавой.

Праз некалькі хвілін вырушылі наперад. Доўгай вужакай краліся па лугавіне, ля высахлага рэчышча. Наперадзе крочыў Трафіда. Часам затрымліваўся. У той жа момант спыняліся ўсе і, напружваючы зрок і слых, вывучалі навакольны змрок.

Вечар быў цёплы. На чорным фоне неба імгліста ззялі зоркі. Я імкнуўся трымацца як мага бліжэй да нашага правадніка. Hi пра што не думаў, толькі пра тое, каб не згубіць з вачэй шэрую пляму ношкі на Трафідавых плячах, бо больш нічога не мог убачыць… Напружваў зрок, але не паспяваў дакладна вымяраць у цемры адлегласць і некалькі разоў грудзьмі налятаў на правадніка.

Убачыў далёка перад намі агеньчык. Трафіда стаў; я апынуўся побач.

— Што гэта? — ціха запытаўся я.

— Граніца… ужо блізка… — прашаптаў праваднік.

Да нас падышло яшчэ некалькі хлопцаў. Астатніх я не мог угледзець. Яны паселі на вільготнай траве. Трафіда знік у цемры: пайшоў разведаць пераход праз граніцу. Калі праз некалькі хвілін вярнуўся да нас, вымавіў ціха і, як мне падалося, нават весела:

— Ну, братва, шуруем далей!.. Масалкі кімараць!..

Рушылі ў дарогу. Крочылі досыць хутка. Я трохі хваляваўся, але не баяўся зусім. Магчыма, таму, што не разумеў, на якую небяспеку нарываюся. Цішыня, таямнічасць нашага паходу і нават само слова «граніца» мяне толькі ўзбуджала.

Нечакана Трафіда спыніўся. Я затрымаўся каля яго. Некалькі хвілін прастаялі без руху. Раптоўна праваднік зрабіў шырокі рух рукой, як бы працінаючы паветра з поўначы на поўдзень, і ціха кінуў мне: «Граніца!» Адразу пакрочыў наперад. He адчуваючы зусім цяжару ношкі, я накіраваўся за ім. Напружваў увесь зрок, каб не згубіць з вачэй шэры квадрат ношкі.

Зноў пайшлі павольней. Я адчуў новую небяспеку, але не мог адгадаць — якую?

Праваднік замер. Доўга ўслухоўваўся. Пасля, абмінаючы мяне, пайшоў назад. Я накіраваўся за ім, але ён затрымаў: «Чакай!» Неўзабаве вярнуўся са Шчурам — шчуплым, сярэдняга веку перамытнікам — вельмі спрытным і смелым. Той ішоў без ношкі, бо яе на нейкі час узяў хтосьці з сябраў. Спыніліся побач са мной.

— Пойдзеш логам… Рэчку пяройдзеш па каменнях… — шаптаў Трафіда.

— Каля Кабылінай Галавы? — запытаўся Шчур.

— Так… Чакай на другім баку!

— Git! — адказаў Шчур і хутка знік у цемры.

Праз хвіліну рушылі і мы. Трафіда паслаў Шчура «на зман». Калі б яго затрымалі, павінен быў ратавацца ўцёкамі альбо, злоўлены, так лямантаваць, каб мы яго пачулі і паспелі ўцячы.

Пераправы праз рэчку былі заўсёды рызыкоўнымі. Тут найчасцей на нас рабіліся засады. Гэта было тым прасцей, што існавала мала прыдатных мясцін для перапраў. Ведаючы пра гэта, пагранічная ахова часта займала іх. Былі на рэчцы і брады, аднак нам не заўсёды хацелася залазіць глыбока ў ваду, каб пасля мокрымі ісці далей. Рызыкуючы, пераходзілі граніцу ў небяспечных, але прыдатных для гэтага месцах.

Павольна прадзіраліся праз шырокую паласу, густа зарослую лазняком. Тым не менш рабілі шмат шуму. Ужо здалёк я пачуў булькат вады па каменнях, і неўзабаве мы затрымаліся на абрывістым беразе рачулкі. Моцна трымаючыся за лазовыя дубцы, я стаў каля Трафіды, чакаючы, што будзе далей. А ён лёг на бераг і памалу пачаў ссоўвацца ўніз. Праз хвіліну да мяне даляцеў прыглушаны плескатам вады голас:

— Спаўзай сюды!.. Жвава!..

Я лёг на бераг рачулкі, а пасля завіс нагамі ў паветры, Трафіда дапамог мне саскочыць. Потым ён памалу пасунуўся да процілеглага берагу, трымаючы мяне за плячо. Ногі слізгаліся па мокрых каменнях, якія перакочваліся пад падэшвамі, рассоўваліся ў бакі.

Нарэшце мы пераправу закончылі. Калі апынуліся на другім баку рачулкі і чакалі ў зарасніку астатніх, я заўважыў постаць, што высунулася з цемры. Хутка адскочыўшы, я ледзь не ўваліўся ў ваду. Мяне затрымаў Трафіда.

— Чаго ты?.. Гэта ж свой!..

Сапраўды, гэта быў Шчур, які разведваў месца каля пераправы ў некалькіх сотняў кроках ад нас.

— Усё клёва! Можна дыбаць далей! — сказаў ён Трафіду.

Калі ўся група перабралася, вырушылі наперад. Зараз крочылі хутка, амаль не захоўваючы асцярожнасць.