Райнэр Рыльке - Санеты Арфею

О дрэвы жыццяў, колькі да зімы вам?
Мы раз’яднаны. Мы не птушкі пера-
лётныя. Мы вельмі позна кідаем
сябе на вецер, падаем пасля
на роўнядзь сажалкі бязвольна.
Мы і цвіцём і вянем адначасна.
А недзе львы жывуць і пра бяссілле,
пакуль магутныя, не хочуць ведаць.

А мы павінны, прагнучы з’яднання,
даніну ўсім плаціць. Варожасць нам
бліжэй. Бо закаханыя — і тыя
ў любові межы знаюць, хоць прасторы,
свабодных ловаў і радзімы прагнуць.

Эскіз імгнення звыкла мы ўспрымаем
на фоне процілегласцяў і цяжка
нам бачыць гэта; бо тут ясна ўсё.
Бо мы абрысаў пачуцця не бачым,
а толькі абалонку фармавання.

Хто не сядзеў перад заслонай сэрца,
нібы ў тэатры, баязліва, ціха:
і дэкарацыяй была разлука!
Няцяжка зразумець. Знаёмы сад,
павевы ветру, малады танцоўшчык.
Не гой. Даволі. Грым — не дапаможа,
пераадзетага пазнаеш мешчаніна,
які ў жытло праз чорны ход ідзе.

Шт óмаска гэтая пустая! Лепш! —
мне лялька. Бо напоўнена яна.
Прыемней бачыць мне марыянетку,
і ніткі, і трысцё ў руках актора
альбо ў маіх. Я тут, я перад сцэнай.
Хай тухнуць рампы і няхай мне скажуць:
«Усё, закончана», няхай на сцэну
пустэча выйдзе шэрым скразпяком —
няхай мяне самотнага пакінуць
мае нямыя прашчуры, жанчына
і нават любы вірлавокі хлопчык —
я застаюся на спектаклі, тут.

Няпраўда? Ты, хто праз мяне зазнаў
жыццёвай горычы, мой бацька, ты,
хто ў мой пагляд дапытліва ўзіраўся,
хто піў настой павіннасцей маіх,
пакуль я рос і прыйшласць смакаваў,
ты, бацька мёртвы той, хто гэтак часта
сярод падзей маіх лунаў трывожна,
хто кожны міг адмовіцца гатовы
ад абыякавасці — скарбу мёртвых,
дзеля крупінкі лепшай долі сыну,—
скажы: ці праўда? I скажыце вы,
хто мне дарыў сваю любоў заўсёды,
каго і я пачаў любіць патроху,
хоць забываў пасля, бо ў вашых тварах
мне пачынала бачыцца прастора,
сусветная прастора, у якой
ужо не бачыў вас... I я чакаю
на лялечным памосце дзеі...
Не, не чакаю — прагну ўбачыць,
бо, каб увагу пільную спатоліць,
між лялек выйдзе неўзабаве сам
анёл і выступіць жывым акторам.
Відовішча! — анёл і лялькі разам!
Тады і ўключыць, можа, ён усё,
што разлучае пас, у кругаверць
падзей і змен і падначаліць там
сабе ўсе поры года — і анёл
пачне ігру сваю паказваць нам.
Нябожчыкі павінны ведаць, што
людскія справы — кволая зачэпка
для ўчынкаў больш высокіх. Бо нічога
тут першароднага няма. Дзяцінства,
калі за рэчамі яшчэ было
штось большае, чым проста час мінулы,
а будучыні й зпаку не было,
калі мы ўсе стараліся расці
на ўцеху тым, хто, апрача сваёй
даросласці, нічога больш не мае,—
о вы, дзяцінства шчасныя гадзіны!
Тады ў сваім самотным руху мы,
здаволеныя цалкам існаваннем,
стаялі паміж цацкаю і светам,
на месцы тым, якое ад пачатку
адведзена для чыстых парыванняў.

А хто пакажа, дзе стаяць дзіцяці?
Хто паміж зор яго паставіць, хто
яго руцэ адлегласці даверыць?
Хто вылепіць дзіцяці з хлеба смерць?
Хто ў пухлы роцік зерне пакладзе
з атручанага яблыка?.. Забойцу
не цяжка зразумець. А смерць, яе,
пранесеную праз жыццё ў сабе
лагодна, ўсцешана,— і гэтай смерці
не апісаць...

Хто ж яны тыя, скажы, вандроўнікі; можа,
гнаныя доляй уцекачы болей, чым мы,
мы, каго выгнала на дасвецці
невядома каму на пацеху
вечна галодная і ненасытная злая сваволя.
Іх яна гоніць, круціць, трасе, нагінае,
кідае ўгору, хапае; і зноў як па масле
з гладкіх вышыняў па гладкім паветры ўніз апускае
на падасланы пад ногі старэнькі дыван,
мяккую латку ў сусвеце,
пластыр на целе прасторы
там, дзе ваколіцы неба
ранамі ўкрылі зямлю.
Апускаюцца і —
пругка на ногі ўстаюць і падобныя ўжо
на вялікія літары ў тэксце... I дужых мужчын
схопяць жартам і звычнаю хваткаю скруцяць,
быццам Аўгуст Дужы [15] Аўгуст Дужы (1670—1733) — курфюрст саксонскі і кароль польскі, славіўся сваёй фізічнай сілай. , што мог за сталом
нехаця пальцамі міску скруціць.

Ах, вакол гэтага цэнтра
ружа цвіце, захаплення ружа,
і ападае пялёсткамі.
А пад сэрцам
песціка самаапыленага
завязь уяўная марна расце, неахвотна — яна
неўсвядомлена свеціцца праз абалонку
ўяўна смяшлівай сваёй неахвоты.