Райнэр Рыльке - Санеты Арфею

Бог ці багіня кашэчага сну,
ласае боства, што ў цемрыве-рота
спелыя ягады-вочы трушчыць,
сок ссаладзелы з бачання гронак,
вечна-святло ў паднябенных крыптах.
Не, не сон-песня.— Гонг! Гонг!
Тое, што іншых таймуе багоў,
гэтага хітрага бога вядзе
да яго ўлады, што падае ў цела.

1925

Не для вушэй ужо...: Звон,
што, нібы вуха глыбінь
чуе уяўнасцю нас.
Выкрут прастораў. Эскіз
светаў з нутра напаверх...,
храм да-народжвання іх,
канцэнтраваны раствор
з нерастваральных багоў...: Гонг!

Сума маўклівага, што
толькі сябе вызнае,
зычны зварот у сябе
самазнямелага — і
вечнасці з руху выгнёт,
пера-літая зорка...: Гонг!

Ты, каго век не забыць,
плод разбурэння і страт,
неспасцігнення трыумф,
вуснам нябачным віно,
бура ў апорах калон,
звергласць дарожніка ў шлях,
нашая здрада ўсяму...: Гонг!

1925

Хто ж бы з анёлаў, калі б закрычаў я, пачуў?
Нават калі б і пачуў і спагадна крануўся
сэрца майго, я сканаў бы адразу, забіты
сілай яго існавання. Сама прыгажосць —
гэта пачатак жахлівага. Вытрымаць гэты пачатак
здольныя мы; і любім вітаць хараство,
хоць яно грэбуе намі, знішчаць не спрабуе.
Вусцішны кожны анёл і жахліва прыгожы.

Так вось і я сунімаю парывы свае, сунімаю
покліч жахлівага плачу! Ах, ці хто-небудзь
нам тут патрэбен яшчэ? Анёлы — не, людзі — не!
Нават жывёлы спрытнейшыя тут заўважаюць,
як нам няўтульна ў свеце тлумачаным жыць,
дзе застаецца нам толькі пахілае дрэва, дрэва
над урвішчам, дрэва, якое штодня мы
бачыць прывыклі; а можа, ўчарашняя вуліца і
неадчэпная вернасць прывычцы, якая
нас не жадае пакінуць, таксама прывычна.

О, яшчэ ноч! Калі вецер сусвету нам студзіць
і паліць аблічча... каму гэта ноч застаецца,
ласкі і расчаравання жаданая ноч,
тая, якая ўсе сэрцы ў змрок свой прымае?
Можа, яна закаханым лягчэйшая? Ах,
толькі сабой засланяцца — такі іхні лёс.

Хіба не ведаеш гэтага? Кінь пустату
і прастору, якою мы дыхаем; птушкі, магчыма,
больш пранікнёна ўмеюць і могуць адчуць
расшырэнне сусвету. Ты быў патрэбен вясне.
Зоркі маглі спадзявацца, што іх адчуваеш.
Часам з мінулага хваля ўздымалася грозна,
і, як праходзіў пад вокнамі, насцеж адкрытымі, ты —
скрыпка табе аддавалася. Ў гэтым быў заклік.
Ты адгукнуўся? Не! Надта няўважлівы быў
ты ад чакання, якое табе прадвяшчала
блізкасць каханай. (Куды ты схаваў бы яе,
ў час, калі ўзнёслыя думкі ў дом твой прыходзяць
і застаюцца ў ім нанач з табою сам-насам?!)
Трэба спяваць пра каханне, калі ты сумуеш бясконца,
бо і да сёння яно яшчэ не бессмяротнае.
Нават пакінутым часта зайздросціў: яны
любяць мацней, чым абранцы шчаслівай патолі.
Зноў услаўляй і ўслаўляй бясконца, бязмерна;
помні: герой бессмяротны, і нават пагібель яго —
толькі нагода, каб зноў нарадзіцца, каб нанава жыць.
А закаханых ва ўлонне прымае прырода
стомленая, нібы сілы ўжо ёй не стае
зноў нараджаць іх. Падумай пра Гаспару Стампу [11] Гаспара Стампа (1523—1554) — венецыянская паэтэса. Была пакінута сваім каханым. Таму яе вобраз у элегіі ўвасабляе няшчаснае каханне. ,—
чыстая гэта дзяўчына за прыклад абрала
кінутую і, натхнёная вобразам страсці,
марыла быць, як яна. Ці спрадвечны боль
зробіць нас плоднейшымі? Мо пара нам любоўна
вызваліцца ад кахання, нарэшце, яму
супрацьстаіць, падобна таму, як страла
супрацьстаіць цеціве, да ўпору напятай,—
раптам адпушчаная, яна робіцца нечым
большым, чым ёсць яна, бо ёй супыну няма.

Кліч галасоў. Услухоўвайся ў іх, маё сэрца,
так, як святыя толькі ўслухоўвацца ўмелі:
покліч магутны іх адрываў ад зямлі,
ўкленчаных у малітоўным экстазе,—
і не заўважыўшы гэтага, слухалі моўчкі яны.
Божага голасу вытрываць, сэрца, не зможаш.
Хай бы паслухала, сэрца, хоць веянне весткі,
весткі няспыннай, утворанай з цішы пякельнай.
Сёння табе гэту вестку мёртвыя шэпчуць,
тыя, што замаладзь у цішыню адышлі.
Можа, лёс іх спакойна гаворыць з табою,
калі ты заходзіш у храмы Неапаля, Рыма.
Ці не азваўся табе надмагільны граніт
надпісам гордым у Santa Maria Formosa [12] Santa Maria Formosa — царква ў Венецыі. Надпіс, пра які гаворыць Рыльке: “Vixi aliis dum vita fuit / post funera tandem. / Non perii, at golido / in marmoro vivo mihi; / Helmanus gulielmus eram / me Flandria luget; / Hadria suspirat; pauperisque vocat. Obiit XVI Kal. Octob. MDXCIII”.— /Жыў для іншых, колькі хапіла майго жыцця, але, мёртвы, / усё ж жыву я сабе ў мармуры халодным сваім. / Герман Вільгельм маё імя, / і Фландрыя плача, / горка ўздыхае па мне Адрыя, асірацеўшы. Памёр 16 кастрычніка 1593 года. (Тлумачэнне Н. Літвінец). ?
Чым жа я ўзычу? Хочуць, каб ціха я зняў
з іх занядбання пячаць, бо яна замыкае
душы памерлых у лёгкім і чыстым іх руху.