Райнэр Рыльке - Санеты Арфею

I той пачаў аб сцены жаху біцца,
на друз раскрышваючы тоўсты мур,
да бога рукі працягнуў з мальбою,
выпрошваючы каліўца жыцця,
хоць год, хоць месяц, тыдзень,— не! —
не дні, а ночы — не, хай толькі ноч,
адна-адзіная, вось гэта ноч.
Адмовіў бог. I закрычаў Адмет,
прарэзліва, нястрымна, як крычала,
яго раджаючы ў пакутах, маці.

I паявілася старая маці,
і падышоў стары, нямоглы бацька —
збянтэжаныя, сумныя старыя.
Упершыню іх блізка ўбачыў сын,
і, крык суняўшы, раптам ён прамовіў:
мой бацька,
няўжо ты гэтак рэштай даражыш,
асадкам прахлым, што не лезе ў горла?
Аддай яго! А ты, старая маці,
матрона,
чаго сюды прыйшла? Ты ж нарадзіла.
Ён іх схапіў, трымаючы аберуч,
нібы жывёл ахвярных. Потым раптам
іх адштурхнуў, працяты новай думкай,
і, ўвесь прасветлены: «Крэон!»—усклікнуў.
I больш ні слова, толькі-толькі гэта.

I твар яго асветлены быў Іншым —
не сказаным уголас, безназоўным,
запаленым, як лямпа над сталом,
яго любімым сябрам, маладым:
Ты ж бачыш, мне старыя — не замена,

яны — нішто ўжо, старасць, парахня.
А ты, а ты — краса і свежы сок...

I тут з вачэй яго знік добры сябар,
затое бачыць ён — ідзе яна.
(Здавалася, што паніжэла ростам,
маркотная была ў вясельных строях.)
Астатняе...— вось вуліца, якою
ідзе яна, ідзе... (вось падыходзіць,
непаслухмянымі рукамі ён...)

Чакае ён... Яна загаварыла
не да яго — да бога. Слухаў бог,
і кожны ў богу мог пачуць яе:

«Ніхто яму заменай быць не можа,
а толькі я. Ніхто на белым свеце
не паміраў так. Што ж сабе вазьму
з мінулага? У гэтым — смерці сэнс.
Няўжо ты ад яе, сюды йдучы,
пра ложак наш нічога не дазнаўся,
што ён таксама (ложак) — з царства тлену?
Развітваюся я.
З сабою ўсё бяру. I я пайшла,
каб растварылася, прапала ўсё,
што пад маім каханнем пахавана...
Вядзі мяне! Замест яго памру!»

Як вецер, што мяняе свой кірунак,
так падыходзіць да змярцвелай бог,
і стаў адразу бог далёкі мужу,
якому непрыкметна ён шпурнуў
пад ногі сто гадоў жыцця зямнога.
А той, узрушана прасцёршы рукі,
да абаіх іх кінуўся, бы ў сне.
Яны пайшлі да выхаду, ў якім
жанчыны плакалі. I ўсё ж яшчэ
паспеў разгледзець ён яе аблічча
з прасветленай усмешкаю надзеі

і абяцаннем — зноў сюды вярнуцца
да мужа з царства ценяў, да яго,
яшчэ жывога...

Ён на каленях
стаяў, рукамі вочы засланіўшы,
каб з той усмешкаю пабыць сам-насам.

Як утрымаць душу мне, каб яна
не рвалася к тваёй? Куды ёй збегчы,
як пасяліць яе ў другія рэчы,
каб там з забытасцю сярод цямна
жыла адчужана, зусім адна,
у тым прадмеце, што не памаўчыць,
калі сама яна з глыбінь крычыць?
Ды ўсё, што нас хвалюе,— спалучае,
як смык, які ў суладнае гучанне
зліў галасы дзвюх струн адзіным, скерца.
Хто нас наладзіў так? Хто так сумеў
сыграць на струнах нашых душ і сэрцаў! —
Салодкі спеў!

Калі пачаў увасабляцца бог
у лебедзя,— зачараваны птахам,
яго красу прымаючы са страхам,
ён адступіцца ад свайго не змог,—

так вабіла зямная прыгажосць
адпіць з быцця глыток любві адзіны.
Але яна праз вобраз лебядзіны
яго пазнала,— знала: прагне госць,

каб знемагла ад любасных прынук...
Бог апусціўся і, лагодна крылы
струменячы вакол аслаблых рук,

ён растварыў яе і сам растаў.
I сам адчуў прылівы новай сілы —
на лоне лебедзем сапраўдным стаў.

Калі на рынку прыкладзе да вуснаў
свістульку-флейту заклінальнік змей,—
то рэзкая, то мяккая ігра індуса,
бывае, што з мурашніка людзей

прывабіць слухача бліжэй да дудкі,
якая квола, ціхенька спярша,
змушае потым рытмам палка-гнуткім
рэптылію ўспружыніцца з каша,

пасля ігрой пагроз і ласкі — гада
змякчае зноў... Нарэшце, самахоць,
без флейты здольны ўжо факір паглядам
табе апатыю ўсяліць у плоць,

тугу смяротную. Як з неба замець
агнём акрые. I няма ўжо сіл.
Грымаса — твар. Прыправай вострай памяць
паўночную індус прыцерусіў.