Юсцінас Марцінкявічус - Трава і камень

I доўга не маглі суняць,
утаймаваць лямантаванне цела.
Намучанае, скрушнае,
яно
ў акно світальнае глядзела
і, засынаючы,
яшчэ ўсё паўтарала:
прадоўжы... гэтую зямлю
і гэтую траву... прадоўжы
сонца... і раку, і дрэва...
дыханне гэтае...
прадоўжы!

Што адтуль ты людзям прынясеш,
з той зямлі, куды ідзеш навек?

Лётаць будзе сэрца тваё дзе,
у якой птушынай чарадзе?

Да якой ты краскі палявой
прыхінешся сціплаю душой?

I жалеза ад прылад якіх
на руках пакіне след цяжкі?

I яшчэ якое ліха з ліх
для цябе на свеце тым знайшлі?

Быў ты ўмельцам спрытным між няўмек,
адпачні ж хоць сёння. I навек!

Калі гаворым аб айчыне —
найпершае тым, хто загінуў, слова.
Дыханне іхняе распроствае нястомна
штандары нашы; рукі бласлаўляюць
і нашы клопаты, і нашы спадзяванні;
і вочы іхнія, бы зоркі, сочаць;
і гутарыць зямля іх плённай мовай:
птушыным граем і цвіценнем вішняў,
дзіцячым смехам, голасам жанчыны,
дзясніцай, што, прасцёршыся, трымае
наступную і гэтую айчыну.
Давайце гаварыць аб ёй праўдзіва,
каб, хто загінуў, мог нас разумець.

Спакой тым, хто нічога не жадае.
Тым, хто смяецца,— сонца.
Будзь свабодны,
каб дзеці і буслы цябе любілі.

Патайнасць каранёў і годнасць кроны —
такі твой воблік. Сярод нас жывеш,
гаворачы: ах людзі людзі людзі...

Так хораша гучыць гэта, што мы
спыніліся і, гледзячы ў нябёсы,
здзіўляліся: як сіне і высока!

Яшчэ не ведаю, ці мы знаёмы;
заўважыў толькі: вочы — не звяроў,
не кулакі і не каменне — рукі.

Так хораша было, што стала днець.

Душа напоўнілася крыкам жураўлёў.

Зямля мая, балесная мая,—
Каменьчык мігатлівы між сузор’яў.

Адсутных блаславіць рука ўзнялася.
Так ціха — бы вярнуліся з пагоста
і, ўздыхамі раздзьмухаўшы агонь,
што шэпча — слухаем,
што кажа — разумеем.

Мы разумеем трацячы. Вазьмі
вось гэтае пяро, каб адчуваў
жыццеахоўны дух птушыных гнёздаў,
каб да цябе прыходзілі звяры
памерці...

Штось быццам патрабуе твайго слова,
і штось яго затрымлівае ў вуснах.
Кахаючы, трывай. Каб заставаўся.
Каб з цёплых рук жыцця не выпаў раптам,
як востры камень...

Калі стараецца прыпомніць дрэва
зялёны колер сваім голым голлем
і посвіст птушак выплакаць спрабуе —
я замаўкаю, і ў маіх вачах
свет бачыць, як нялёгка быць на свеце.

Як два агні, абдымемся так, дрэва,
і танна суцяшаць сябе не будзем.
Дагэтуль я саромюся прызнацца,
як вечна, як пакутліва люблю.

Ці падалося мне, ці сапраўды
ты клікала мяне? Куды ты, дрэва?
Бязлітасная цемра навакол.

I птушка, за якой імкнешся,
— птушка смутку. I ліст не ад вясны палёт займеў.
Як плачуць нашы карані сляпыя — чую.

...і прыдумалі, які я:
так прыгожы, а так брыдкі,
так благі, а гэтак добры,
так вясёлы, гэтак сумны,
так стары, а так не надта.
Яшчэ дзякуй, надтачылі
столькі — птушкі,
столькі — дрэва:
то квітнею,
то шчабечу,
на сябе самога сеўшы.

Бы гладзіш птушку
ці глядзіш
на басаногі след дзіцячы —
так жывеш.
Ёсць у табе лагода,
і мае словы крыляцца ў цябе:
дай несці гэты сцяг і мне таксама.
Каменне зацвіло — не абарву,
няхай пяе няпужанай лагода.
Зламаная галіна прынялася —
зноў вешаем пад яблыняй калыску.
Глядзі, я ж гаварыў,— няма канца.

Багі адпачываюць пад рабінай.
Спытайся, што не ведаеш, у іх,
а потым адчыні старую скрыню
і кужалю адрэж ім — на кашулі.
Цвіце рабіна — дзякуюць багі.

Прачнуўшыся, кугікае дзіцёнак:
нябачны хтосьці гушкае калыску
і з ім гамоніць,— і яму відаць,
як неба адчыняецца ўрачыста
і як усе ўсміхаюцца яму
і гушкаюць калыску. Бедалажка!
Лагода гэтае жыццё, лагода.

Кашаль — як тупы спрадвеку нож.
Сонца
сочыцца ў сардэчкі аканіц.
Сціхла ўсё — каструлі, вёдры, дзверы.

Закрэслена аджытае даўно,
мухамі заседжаным крыжом — акно:
ідзі ўжо, ідзі, жыццё ты маё!
Нашто яшчэ ўпіраешся ў вушак дзвярны,
нашто яшчэ чапляешся за слуп варот?