Юсцінас Марцінкявічус - Трава і камень

Я дома адзін.
Я сяджу.
I куру.
Вечарэе.
Не рана.
Час святло запаліць.
Невысока, каб зручна было,
Пры дзвярах невялічкая чорная кнопка.

Можа, смешна,
А я вось баюся, што выбухне раптам...
Смешна, бадай, сапраўды.
А што, калі выбухне?
Лепш пачакаю.
Хутка вернецца жонка.
Хутка прыйдзе са школы дачка.
I я, вярнуўшыся ў матрыярхат,
Магчыма, здалею хоць некалькі
тысячагоддзяў пражыць.

Я доўга сачыў за адным чалавекам:
ён стаяў на рагу і ўсміхаўся.
Па вуліцы ехалі, людзі ішлі,
а ён, адзінокі, стаяў і ўсміхаўся.

Скажыце, ці ж гэта не дзіўна?
Стаяць сярод белага дня
і самому сабе усміхацца...

Я сачыў за паглядам ягоным.
Здаецца, нічога у ім не было.
У аблічча ўглядаўся,—
на стомлены
і непаголены твар.

Скажыце, ці ж гэта не дзіўна?
Стаяць сярод белага дня
і самому сабе усміхацца?

Міжвольна і я усміхацца пачаў.
Хоць дзіўна!
А ну, паспрабуйце і вы
спыніцца на вуліцы
і без прычыны
ўсміхацца самому сабе.
Як добра,
як добра ўсё ж!

Пасля да яго падышоў я паціху:
— Прабачце...
Вы б мне адказаць не змаглі,
чаго вам так смешна?
Чаго?

А ён на мяне паглядзеў
і здзівіўся,
усмешка прапала адразу:
— Няўжо усміхаюся я?
Вам гэта здалося...
А зрэшты,
што вам да таго?

Пайшоў ён,
а я на тым месцы спыніўся,
ды толькі ўжо не ўсміхаліся болей
ні ён і ні я.

Нечакана выспела слова
і слязой застрала ў горле.
Аплачам сябе, аплачам.
Камень.
На камені — агонь.
Над агнём — ястраб і голуб.
Вечны агонь.
Вечныя ястраб і голуб.
Не вечны толькі камень —
яму на змену прыйшлі бронза і жалеза.
Азёры яшчэ былі безыменныя.
Усе рэкі называліся «дунаямі».
А дзеці гулялі з вужамі
і — як сёння — пахлі малаком.
Мужчыны выпальвалі прасекі ў лесе.
Вечарамі яны напружана думалі
пра ўсё, што бачылі ўдзень,
імкнуліся знайсці прычыны і мэты.

................................

Сёлета раскапалі курган
і ўсё, што знайшлі,
другі раз пахавалі ў музеі.
Калі ніхто не бачыў,
я па старой звычцы
аплакаў іх — другі раз.

Ты, што міма праходзіш,
я чую і бачу цябе,
адчуваю твой страх, тваю стому,
бо дарога крутая твая
праз сэрца маё пралягае.

Калі-небудзь,
пры захадзе сонца,
я хацеў бы паслухаць расказ твой — аб тым,
якія пустыні, цясніны і горы,
якія лугі, цаліну і пасевы,
якія гарады ці іх руіны
табе давялося прайсці.

Магчыма, усё, што ты бачыў,
было выбітае, спустошанае поле
мінулых жорсткіх баёў...

Кажу:
пакуль яшчэ дзеці спяць,
расці нам спяшацца трэба
і з дзён, нібы з цацак, складаць
казачныя палацы,
дрэвамі іх абсадзіць
з пладамі важкімі ведаў
і, як карабель касмічны,
буслянку на дах узняць.

Пакуль яшчэ спяць дзеці,
мы павінны спяшацца,
каб прыручыць птушак —
мары дзяцей, іх душы,
усе расчыніць вароты
і задушыць гадзюку,
пакуль яе дзеці не бачаць.
Пакуль спяць.

Дзве жанчыны мне гаварылі праўду:
«Любы... Дарагі... Адзіны!»

Дзве жанчыны мяне лаялі з любоўю.
Дзве жанчыны моўчкі мяне папракалі.

Дзве жанчыны мне ўсё даравалі.
Дзве жанчыны мною ганарыліся.

Адна з іх была мая маці.
Другая — маці маіх дзяцей.

Золкам зляцелі дзве птушкі.
За ноч падцягнуліся травы.
Абдымі мяне і трымай.

Белыя рэкі і рукі
цякуць праз мяне лагодна.
На золку ў дзіцячай калысцы
доўгае дрэмле жыццё.
I ценяў няма.

Зямля прылятае
з гаямі, пагоркамі і гарадамі
і падае ў стоме да ног.

Прыйдзецца ўстаць,
каб падаць ёй вады і хлеба.

Спевы птушак поўняць галаву.
Галасы іх пераймаць я ўмею.
Можа, паміж іх знайду свой голас?

На зары казуля йшла праз лес,
каб вады напіцца з ручая.
Але ён засох. Засумавала.

Калі мы, лянотныя, сядзелі
апаўдня, над намі прамільгнуў
каршуна вялікі чорны цень.

Калі хочаце спытаць што-небудзь
у мяне, спяшайцеся —
бо я магу сыйсці.