Уладзімір Караткевіч - Вячэрнія ветразі

Між руін начных, чужынцамі спаленых,
Што стаялі на чорнай, як дзёгаць, рацэ,
Дзве паважных савы між сабой размаўлялі,
Дамаўляліся чынна аб шлюбе дзяцей.
Куга! Куга! Куга!
На спаленых комінах
Вочы чырвоыя.
Куга! Куга!
- Мы даўно з табою, сваток, пазналіся,
У цябе ёсць сын, у мяне дзве дачкі,
І ў пасаг за старэйшай сто вёсак спаленых,
Два заводы ў руінах і тры гарадкі.
Куга! Куга! Куга!
Скляпенні, каменні,
Ад крылаў цені.
Куга! Куга!
- У цябе дачка драпежная, прагная
І пільнуе добра на кожным суку.
Толькі мала, мала даеш пасагу.
Сын не будзе сватаць тваю дачку.
Куга! Куга! Куга!
Совам добра будзе,
Як знікнуць людзі.
Куга! Куга!
- Пачакай, сваток, не ляці, як абсмалены.
І дачка маладая і сын малады.
Пачакаем. Застынуць у мёртвых развалінах
Усе на свеце вёскі і гарады.
Куга! Куга! Куга!
У дамах пагарэлых
Параскашнела.
Куга! Куга!
Дам тады за дачкою ўсё, што просіш:
Бадзякі між дрэвамі дзікіх садоў,
Трыста трыццаць раскошных знішчаных вёсак,
Сто руін разбураных, сто гарадоў.
Куга! Куга! Куга!
Няхай кахаюць,
Сусвет засяляюць.
Куга! Куга!
І давеку, давеку іх царства будзе
Паміж чорных руін, раскошных руін,
Калі толькі дурныя, сардэчныя людзі
Не паўстануць са зброяю ўсе як адзін.
Куга! Куга! Куга!
Свінцовы вецер.
Любо-оў на планеце.
Га-га-га-га!

Ў ноч наступную, ледзь на дварэ сцямнела
І прыціснула ноч да шыбаў свой твар,
Нехта ў ніжнія дзверы пастукаў нясмела,
І ў пакоі святло пагасіў гаспадар.
Гаспадар адкінуў чорную штору,
Нахіліўся, гледзячы з-пад рукі:
Перад ім ляжаў без агеньчыка горад,
І бурчэлі нямецкія грузавікі.
З інтэрвалам кароткім па вулках спаленых,
Асвятляючы сінімі фарамі шлях,
Праляталі тоны плямістай сталі
На усход, дзе неба палала ў агнях.
А ў начной цішыні, аслеплы ад гора,
Без надзеі назаўтра дыхаць і жыць
Помсту клікаў бязгучна няшчасны горад,
Ў неба цягнучы дрэў абгарэлых крыжы.
І Рыгор па сходцах спусціўся, свецячы:
- Хто там ляпае?
- Я, адчыні, Рыгор.
- Дык яшчэ існуюць жывыя на свеце?
Хто такі? Пачакай, адкіну запор.
Дзверы ляснулі суха цяжкім запорам.
Зачыніўшы хутка іх за сабой,
Увайшоў зусім невядомы Рыгору
Малады чалавек з кульгавай нагой.
У яго былі незвычайныя вочы:
Сінь такая, як быццам на ціхі плёс
У лясное возера месячнай ноччу
Дзве блакітныя зоркі ўпалі з нябёс.
Шкода толькі, што чуб у пыле і гліне,
На плячах шырокіх зямля і соль,
Што ў глыбокіх вачах, прытульных і сініх,
Прытаіліся змрочна ўпартасць і боль.

Невядомы
Пачакайце, м-м... Чыкоўскі, не дайцеся дзіву.
Апалчэнец я, ўчора разбілі нас.
Мы пайшлі ў дрыгву, на выспы і грывы.
Там яшчэ дагарае, курыць вайна...

Чаховіч
(перабіў іранічна)
Дазмагаліся з мужнасцю вашай нятленнай?
Мужнасць ваша - сядзець на выспе ўначы.
Што ж так хутка вы, паспаліта рушэнне,
Аддалі свой горад дрэні на шчыт?
Можа, з неба дадуць вам мігдалы нябесныя,
Канюшыну райскую без трывог?
Мо за вочы прыгожыя ды за песні
Пашкадуе вас, бедных, міфічны бог.

Невядомы
(з гордасцю)
Мы стралялі! Мы біліся! Лёгка ў пакоі
Разважаць, як трэба байцу канаць...
Упікаць яго, што пад страшнай вагою
У яго зламалася раптам спіна.

Чаховіч
(спакойна і з'едліва)
У мяне тады спіна не ламалася,
Як паноў белапольскіх таўкла Беларусь,
Як на армію кайзера ярасна ўстала.

Невядомы
(раптам)
Вучань ваш памёр... Сініцкі Кастусь.

Чаховіч
Кастусёк?! Калі? Чаму не пазвалі?!
Лепшы вучань! Чаму?

Невядомы
У смяротны час
Замест блізкіх асколкі нас цалавалі.
З трыццаці дваццаць восем загінула нас.

Чаховіч
Дарагі, прабачце старэчую з'едлівасць...
Сэрцу надта балюча...
Вазьміце...
Там...
І наліце на вату... Хлопчык мой светлы,
Дрэнна ў цёмнай зямлі тваім ясным вачам.
Смерць дурная не ў тыя пастукала дзверы.
Замест дзеда юнак пабратаўся з труной.
Усяму канец. Падсяклі маю веру.
Свет шалее. Свет згіне разам са мной.

Невядомы
Супакойцеся.

Чаховіч
Што мяне супакоіць.
Я самотны, як дуб збуцвелы ў палях.
Што сказаў вам Кастусь? Даручэнне якое?

Невядомы
Справа ў вашых старых падземных хадах.