Уладзімір Караткевіч - Паэзія розных гадоў

Думае - герольды
Ў барве й каронах?
Рык фанфаронаў - ад суднага дня глухіх?..
А тут проста трубы
Чэшскай фірмы "Лігатона".
А на калках вісяць кажухі.
Бэлькам - шэсцьсот
(Тут што праўда, то праўда)...
Сведкі польскай, і нашай, і... іншай зары,
Але тут... Тут спявае ціхутка радыё,
І ў каморцы "тэлік" маленькі гарыць.
Тут дзяжураць. Тут звон адбівае рупліва
Ўсё, што з'елі, скахалі і прапілі...
Ну вас... З вашым... туды...
Рамантызмам саплівым.
Вы, паэты ўлюбёнай маёй зямлі.
Не прыполамі дам,
Не дамаскай парфумай
Пахнуць рукі "герольдаў" на гэтай "гары".
Пахнуць яны жалезам, пылам і гумай,
А ў сіх тых - часныком.
(Ходзіць Кракавам грып.)
Пахнуць добра баршчом, цёплым хлебам, цыбуляй,
Як дзяды ў старожцы ці ў начлег на Дняпры...
І мне добра.
І шчыт Марыяцкі, як вулей,
Над згасаючым Кракавам мёдам гарыць.
Ў Яна Колтуна ані гербоў ні дукатаў
(Як, між іншым, ва ўсіх "герольдаў" пяцёх),
А звычайная,
Такая сабе -
Зарплата -
Ад дзвюх тысяч злотых да чатырох.

"Вясна будзе", - людзі баюць.
Ды нашто нам росквіт той?
Мы адвыкнулі ад мая,
Нас не выручыць ніхто.
Ў скутай інеем краіне,
Ў мерзлай пушчы векавой
Толькі елкі цяжка стынуць
Мёртвай зеленню сваёй.
Ды палі ў снягах калеюць,
Ды на гора і на смех
Мох магільны зелянее
На капцах мужыцкіх стрэх.
Чэзнеш нівай непалітай,
Усялякі церпіш зброд.
Ці ўваскрэснеш? Ці жывы ты?
Ці забіты, мой народ?
Каб вясне прабіць дарогу,
Каб калісь вярнуўся рай, -
Слова праўды, слова бога
Мусіш слухаць, родны Край.
І тады адтануць гоні,
Цеплынёй дыхне ралля,
Раем зоймецца зялёным
Маці - родная зямля.
Пройдзе нівамі, лясамі
Бог свабоды залатой.
Калі мы не ўстанем самі -
Не падыме нас ніхто.

Ты не сніся мне, мама,
І не ваб у краіну, дзе ружы сінія.
(Пачакай! Ну, крыху!)
Асабліва на гэны раз.
Ты ж так рэдка бачыла кветкі мімозы
І (яшчэ радзей)
добры квет туберозы,
І -
зусім ніколі -
кветкі гліцыніі,
І астатнія дзівы,
якім прысвячу я свой сказ.
Пачакай мяне, мама!
Ёсць бярозы ў вільготнай лагчыне,
Ёсць Дняпра старыкі
і дубоў векавых запавет,
І народ мой,
якому я вінен
Ўсім,
Ўсім
шчасцем,
турмой
і чужынай,
Той народ, у якім, можа, ўвеку ніхто не загіне,
Калі я,
Нават я,
што даўно за табою пакінуў Твой Свет.

Сякуць, краіна, карак твайму сыну,
Ды ты не кажы ім:"Даволі!"...
Хай лепей ніколі не будзе краіны,
Чым будзе краіна - без волі.

Бог глядзеў на Беларусь з нябёсаў,
На жывых і мёртвых ягамосцяў,
На ўсе кальварыі і росы
І павольна закіпаў ад злосці.
"Што там робіцца, ядры іх мову? -
Закрычаў ён у страшэнным гневе. -
Быў там нейкі Ванька - стаў Ваньковіч,
Быў там нейкі Міцька - стаў Міцкевіч.
З гонарам, нібы у Радзівіла,
Швэндаецца ў свеце пан Bowdzillo,
І ў шляхту точацца без мыла
Baran, Kozell, Piottuch і Pedrillo.
(Сто гадоў хавае ў торбе шыла
Пан Дэконт. А ўсё чуваць, васпане:
"Ты Дэконт? Пся крэў, а дзе кабыла?!
І дзе конь, пся маць тваю, галгане?!")
Ў Сталіны там пнецца кожны Юзік, -
Быў там нейкі Сенька, - стаў Сянкевіч...
І адзіны, хто не прэцца у французы, -
Гэта безумоўна Караткевіч.
Гэты свой. [...]

Ведае, што хтось з ягоных продкаў
Ці азадкам быў крыху куцапы,
Ці вумом, ці чым яшчэ кароткі".

Агонь з вяршынь - і дом твой, як свяча,
І мёртвай хмарай - попел над Гаморай,
І ўсё з нуля даводзіцца пачаць,
Бо ў тым былым нічога не гаворыць.

Калі ўжо давядзецца зноў пачаць -
Ідзі ад дымам пушчаных святыняў
І не шкадуй ні плуга, ні мяча
На новы свет, дзе ўсё пакуль - пустыня.
Там будзе грай сівога крумкача,
Сто бездарожжаў, соль і пыл на веях...

Калі ўжо вырашыў з нуля пачаць -
Ідзі! Не аглядайся!
Скамянееш!

Тут кожны сядаў бы, дзе схоча,
Адзін - ля камінка
(Каб вечна сябе спрабаваў паўтарыць, -
Нясталы і зменны агонь),
Другі - ля вакна,
што спрадвеку глядзіць
на здрадлівае мора.
А трэці, калі б не схацеў,
проста ў кут бы зашыўся з уздыхам палёгкі.
І ўсе б працавалі,
і ў гэтай прывольнай майстэрні
ніхто б не пісаў
і ніхто бы не ўбачыў
аднолькавых твораў.