Рыгор Барадулін: Абсяг

Не будзе суціху
Ліху —
Паліцай застрэліў бусліху,
І вёска гарыць, і
Буслова
На ліпе гняздо.
Хоць бы слова
Мог выгукнуць хто,
Хадзіла
Тры дні,
Тры начы
Магіла.
Наноў развязаўся лілай
Карэння ўпірысты вузел.
Смутак, паціху клыпай,
Няхай не пудзіцца бусел...
Зямля, хто купа сухая.
Чаго клекатун клякоча,
Падпаленым крыллем махае —
Пажар
затушыць
хоча?..

Зноў яна,
І зноў вайна
Крывавіць бінт экрана,
Звяно злучае да звяна —
Звініць ланцуг парваны.

З дратоў і кратаў
Злы ланцуг —
Ён мой спакой кайданіць.
Гадоў маіх забытых цуг
Уваскрашае здані.

Ані прагнаць,
Ні замаліць —
Няхай каму старая,—
А мне баліць,
А мне смыліць,
А мне вайна страляе!

У ранішнюю цішыню
Віцебскага музея
Зайшоў я
І ўпершыню
У вочы зірнуў ім.
Нямею
На момант які,
На міг,
Яны на мяне звычайна
З пажарышчаў год нямых
Глядзяць нямымі вачамі.
Звычайныя юнакі
Як быццам...
Ды ў злых паставах...
Яшчэ не выюць ваўкі
Над імі ва Ўшачах,
Паставах...
Па-летняму рукавы —
Як вострыя кіркі,
Локці.
...Між намі
Жаху равы,
Драты з'іржавелыя
Злосці.
Яны яшчэ ў той сяўбе,
З якой курганеюць гоні.
Яны старэй за сябе.
За іх
Я старэй сягоння...
Ішлі—
Засталіся тут,
Яшчэ маладыя,
Худыя.
Глядзяць на сляды пакут...
Вочы падзець
куды ім?!

І

Анатоль Анікейчык,
Па дысцыпліне — двойка!
Да дырэктара з бацькам прыйдзеш!
Як не быць настаўніцы ў крыўдзе —
Натварыў шкоды:
Вырваў старонкі
З журнала першага класа
Ушацкай сярэдняй школы
Сорак чацвёртага года.

Цяжка паварушыць старое.
Не адарваць старонкі
Ад умуражэлай аблогі —
Апалі,
Як нямыя аблокі...
Па гулкіх старонках —
Чыгунных плітах,
Жалобаю апавітых,—
Пераклічка.
Праз трыцдаць гадоў.
Незагойная памяць жывая
З блакаднага забыцця вырывае
Імёны бацькоў i братоў.
Першакласнікаў колішніх —
Імёны помснікаў
Шаснаццаці партызанскіх брыгад.
Зноў
Дротам калючьш колешся,
Здзічэлы агрэст прыгад?

II

Іржавець у балючай зямлі
Адсырэлым набоям.
Прозвішчы пачалі
Ападаць глухім лістабоем:
Аўдошка, Апёнак,
Бурак,
Грак,
Дук, Дзярыба,
Жаўранак, Жарнасек,
Лукашонак,
Кабяк, Карабань,
Лабань, Люцько,
Мамяка,
Роўба,
Смаргун,
Цвяцінскі,
Якута, Ярмош...
Пакута,
Сябе ў журбе
Змож!

Ціша цяжкая
У смутку журыцца.
Рэха гукае
Балоты, ляды...
— Хто сёння дзяжурны?
Час адказвае:
— Усе пайшлі на прарыў блакады...

Болем цягне
Ад кожнай імшарынкі.
На прагаліны
Галы лясы.
Б'юцца ў неба
Лясныя жаўранкі —
Змоўклыя галасы...

III

Звугалеў алфавіт
Ад жудасці анямелых пліт.
Пліты,
Нібыта плыты
На крывавых тваіх вірах,
Вайны апраметная...
Зноў на мяне наганяе страх
Арыфметыка!

Лічыць не бяруся,
Во ў скрусе
Баюся зблытаць
Учарнелыя пліты
Па ўсёй маёй Беларусі.
Трымае памяць мая няшчадна
Імёны ў мулкай ссабойцы.
Пліты...
Пліты...

Па іх вучыцца нашчадкам
Азбуцы нянавісці да забойцаў!

А, як ішоў дадому тата
З атрада —
Чуў я за вярсту.
Казаў, бывала, сумнавата,
Што гледзячы на лес расту...

Мне памяць
І дагэтуль паліць
Па-партызанеку кемны урок:
— Адзінка —
Бачыш гэты палец,
Якім я цісну на курок...

З лагодным паўтараў дакорам
— Навуку, шалапай,
Ляйцай.
«А» —
Слуп з падпорай,
На каторым
Павешаны быў паліцай...

Пракуранага пальца порух,
Вачэй цяслярскіх
Сіні гнеў.
Ігліцай хрупацеў мне порах,
І гільзай
Жаўранак звінеў...

Век мой,
Не дужа багаты падзеямі,
Ад сінізны
І да сівізны
Рэзка
На два адрэзкі
Падзелены:
Вайна —
І пасля вайны.

Змашкою чай круты ўпрыхруску.
Сто грам закусваем агурком.
Нам камсамольскую нагрузку
Паходны ўскульвае гарком.

Не схімнікі —
Грахоў замольцы,
Скіт будаваць прыйшлі ў тайгу,
Намеры маем,
Камсамольцы,
Усіх вякоў прагнаць тугу!