Уладзімір Някляеў - Так

А тут якраз ідзе жанчына... жніца...
І стала там... і пачала маліцца,
Каб Бог памог ёй нарадзіць дзіця,
Якое, як у Каве Вяйнямёйнен,
Блукала ў ёй... І голасам падвойным,
З самога Дубу і з яго лісця
Святло ў дупле сказала...

Ну, спытайся, -
Сама сябе перапыніла Кайса, -
Што ёй сказала дрогкае святло?..

Я ўрос у печ...

- Дык там была ты... Кася?..
І ты?.. тым голасам...

- Там шмат чаго было, -
Пчала мяне куснула бесклапотна,
Пацалавала ў лоб, ад страху потны,
Ад жаху, што аўчынай мёртвай пах...

Пчала адчула...
- Што за мёртвы страх?..

Аднойчы ў печ мае ўрасталі плечы
З такога страху... Я сядзеў на печы,
Калі туды мне ўскінулі кажух
Нябожчыка:
"Насі!.."
Кажух дзіцяці
Суседскага... І крык мой ва ўсёй хаце
Па ўсіх кутах ударыўся - аглух! -
Як сам памёр я... вырвалі мой дух...

- Дуб вырвалі... - сказаць я змог. - Зваліла
Яго маланка...
- Тая?.. - і ўкусіла
Сябе самую Кайса за язык!
Ці Кася?
Ці Маланка?..

Я ўжо звык,
Што залатая, срэбная лятала
І медная пчала ў пчале, з карала,
З агню, з вады, з паветра - з усяго...
А тут адчуў:
зашмат на аднаго,
Калі ў адной пчале - сусветны вулей...

- Там хата... на адной з бліжэйшых вуліц
Да могілак у Крэве... - працяла
Душу мне несмяротная пчала
Гадзюкай вадзяною, найатрутнай -
І я памёр...
Не адчуваў душы
Ні цэлай, ні пасечанай...
Мне рутай
І медуніцай выслалі труну -
Хаваць панеслі... Юха і Ану,
І гімназіст... Стары ў капелюшы,
Што зняў свой капялюш... капрал і Пекка...
Сястра і Хокан... Вілі... сотні тры
Прыстойных фінаў...
І ва ўсіх Стары
Спытаў: "Ці так хаваюць чалавека?..
Без крэўных... без Айчыны... нават без..." -
На неба ён зірнуў...

"Спыніць працэс!" -
Не стаў даслухваць - без чаго? - капрал.

Мяне з труны паклалі на карал...
Там Ахта з дзевамі...
спіхнуў...
"Ды йдзі ты прэч!.."

Тады я ўстаў і зноў залез на печ.

"Так лепей... - падаслала мне Ану. -
А то спаліў нам хутар - і ў труну".

А Кайса па мне ўсплакала... Я слёзы
Паспеў заўважыць, покуль іх яна
Не скінула...

- На вуліцы бярозы
Былі... - сказаў я ціха.

- Навіна,
Што Дуба паваліла, мне да дна,
Як камень той, накрозь душу прабіла! -
Глядзела ветрам Кайса...

- Паваліла,
Дык што ж цяпер паробіш?..

- Так... але...

- Да Бога шлях ні доўгі - ні кароткі...

- Але яго не праляцець пчале,
Не адпачыўшы ў тым святле дрыготкім
На ложку траў гаючых у дупле.

У печ пастукаў нехта...
- Хто?..
- Каваль...
- Давай залазь...
- Свяцілася амаль,
Амаль што грэла... Кайса, ты ляціш?..

Пчала яго - кусаць!
- За што ты? Кыш! -
Махаў рукамі, як вятрак, каваль. -
За сонца ты?..
- Амаль! Амаль! Амаль! -
У неба звон узнёсся за пчалой...

- Ну, злючая... Як ты на печы з ёй?..
Там Вяйнямёйнен...
- Кліч...
- Ты гаспадар...

Залез на печ асмалены пясняр...
- За хутар і за дом які ты дар
Хацеў бы?..
- Дом не мой... Я тут чужы...
- А выглядаеш фінам...

- Пакажы
Яму прапіску... - рагатнуў каваль.

- Зусім чужы?

Амаль... амаль... амаль...

- Тады праблема, гром яе скасі, -
Зірнуў каваль на прысак... - Не з'ясі,
Не вып'еш на чужыне ў смакату...

Пчала - кусаць!
- Чаго? За што? Ату! -
Па пчолцы ляснуў кантэле пясняр! -
І печ у друз...

Ну ўсё...

- Дык быў пажар... -
Сказаў, што мне сказаць гаспадарам,
Пясняр, калі мы з горам папалам
Ледзь выбраліся з-пад гары цаглін...
- За гэта - дар.
Любы.
Але адзін.

- Вазьмі з яго ты грошай натрасі, -
Сказаў каваль, чыхнуўшы сажай чорнай,
І з чыху птах зляпіўся, чорны воран -
І за пчалой!..
Яна то ў печ!..
То ў горан!..
Нарэшце ў вуха: "Дуба папрасі!.."

Падумаў я: "І праўда... Дуб - не млын.
Ён і ў пчалы,
Ён і ў мяне
Адзін".

"Выспявай ты, Вяйнямёйнен, -
Як ты выспяваў быў елку
На святой паляне Восма,
Верх і вецце залатыя,
Месяц у якой на версе
І Мядзведзіца на вецці,
І якая аж за хмары,
Аж за неба высягала,
На якую Ільмарынен
Ускараскаўся і ветрам
Перанёсся ў Сірыёлу, -

Выспявай ты, Вяйнямёйнен,
Гэткі Дуб мне на Святгор'і,
Як павалены маланкай,
На які пастух у шапцы
Насадзіў сякеру-месяц,
Каб ён сотні верхавін меў,
Тысячы сукоў-галінаў,
Меў карэнняў больш, чым Сампа,
Каб і бык яго не вырваў,
І яшчэ каб гэны Дубе
У грудзях сваіх магутных
Меў дупло, каб вольна дыхаць,
Каб у тым дупле дубовым,
У Сусвеце ўсім, што з яйка
Дзева Ільматар стварыла,
Нарадзіўся я ў матулі,
Ускрычаўшы першым крыкам,
І душа мая ўзлунала
Над пагоркамі Святгор'я
У зялёнавечным шуме..."