Васіль Зуёнак - Лета трывожных дажджоў

Што ж, гаспадар не той... Ды па-дзіцячы
Надоечы я рагатаў за трох,—
Відаць, з усёй фантазіяй сабачай
І ты б такое выдумаць не змог:

Праз тры гады я ўгледзеў, бесталковы,
Што галоўбух — фінансавы гарант —
Правёў цябе па кніжцы разліковай
З прапіскай у графе «суб. кватарант».

Вось толькі, што на ўвазе меў бухгалтар,
Калі пісаў асобна, з кропкай, «суб.»:
Ці ты суб'ект, кватараваны гвалтам,
Ці субяседнік, модны словалюб?

Ці ты субстанцыя — як атам альбо космас —
Рэальнасць аб'ектыўная мая?..
Ды сэнс відзён — ці просты ён, ці ўскосны
«Субкватарант» са мною на паях.

Цяпер табе не крыкнеш: «Выбірайся!..»
Ёсць i квартплата — паўтара рубля...
Як у «Муму» тургенеўскі Герасім,
Падумаў я: не злом жыве зямля...

МАЛЮНАК З ВАГОННАГА АКНА

Яшчэ вясна і мычыць, і целіцца,
А ўжо курыцу певень гуляць падкудыквае,
І ў падмаскоўным пасёлку Пяцеліна
Варона галінку нясе задыхана.

* * *

Не азірайся,— міф вучыў біблейскі,—
Іначай скамянееш назаўжды...
...За стол засядзем — і пасады клейстар
Прыклейвае да крэсла на гады.

Не азірайся — а глядзі наперад,
Ды лішняе не зыркай па баках,
І не круціся,— строгія паперы
Зламаюць шыю нават у быка.

Не азірайся,— што было, на звалку
Ўсё змецена, і што туды глядзець...
І прадзедаў не знаюць дзеці змалку,
І пазнаюць бацькоў сваіх ледзь-ледзь.

Не азірайся,— што тых продкаў мова,
Гісторыі замшэлыя вянцы!..
Мы за сталамі свет збудуем новы,
Дзе першыя тварцы — прамоў пісцы.

Не азірайся... І чым далей — болей
На лысіну наслойваецца пыл,
Хрыбетнік нерухомее ад солей,—
Сядзім, нібы саляныя слупы...

І ўжо не цыркулярам — цыркуляркай
Той слуп не адпілуеш ад стала,
Не выманіш ні чаркай, ні цыгаркай,
Ні пенсіяй, што ўжо даўно прыйшла.

Заслужана сядзім і непахісна,
Назад не азіраемся — ні-ні.
І ў гэтым наша сутнасць, наша існасць:
Аслупянелі — і спачнём на пні.

Памром, як маманты. І ўсё закрые полаг
Нямога і тупога забыцця.
І ў тле вякоў пачне палеантолаг
З чужых планет разгадваць па касцях:

— З якіх расолаў ідалы такія,
Які так моцна іх засольваў час?..
А мы аднагалосна рукі ўскінем:
— Была эпоха! — грымнем у адказ.

* * *

Мы з табою браты вяртанняў
Да рачулак, азёр і крыніц.
Высыхае песня ў гартані
Ад задухі глухіх камяніц.

Хоць глыточак адзін, хоць расінку
На дарогу — на год, як на век,—
З вейкі мамінай парушынкай
У сусвеце ляціць чалавек.

* * *

Я не Пушкін, а ты не Талстой —
Паралелі не варта праводзіць,
На абочыне сціпла пастой,
Дзе вялікія ў вечнасць праходзяць...
Быццам так яно ўсё, ды не так...
Памаўчым — і паціху ў дарогу.
Быццам так яно ўсё, аднак
Плён сапраўдны — не з поля чужога.
Чалавек — толькі тым чалавек,
Толькі тым на зямлі вялікі,
Што да мэты шляхоў не адсек,
Што сябе не спыняцца клікаў.
Што сваё прызначэнне шукаў,
І дастойны сваёю вярстою —
Сёння, заўтра, заўжды — у вяках.
А астатняе ўсё пустое.

* * *

Душа — нібы кашуля ільняная,
А век пражыць — не зрыфмаваць санет...
Каго шукаеш ты і праклінаеш,
Сучаснікамі страчаны паэт?
Як суцяшэнне — бушаваў Ясенін,
І Смелякоў псаваў парадны тон —
Узятым у плаціны Енісеем,
Ты шэрасці падточваеш бетон.

І сам жа тут яго крутым замесам
Мацуеш, і нарошчваеш сцяну,
І пад ахоўным іменем прагрэсу
Выходзіш у жыццё, як на вайну:
То баразну паправіць трактарысту,
То на станку ператачыць дэталь,
То ў пошуках металалому рыскаць,
Каб выплаўляць у вершы гучным сталь,

То злёт адкрыць, то Бахусу даць страху,
То выбягаць красменам на шашу,—
Туды-сюды, а сам без апранахі,
Глядзіш, у людзі выправіў душу...
Туды-сюды,— глядзіш, і песня спета.
І не грызуць сумненні, як спярша.
І ўжо слывеш сучаснасці паэтам.
І з ільняной — бетонная душа.

ВЫСНОВА З КРЫТЫЧНАГА ДЫСПУТУ

Калі трыбунна фарысеі
Стаўляюць вехі маладым,
Як жаць, дыктуюць тым, хто сее,
І акуляры палыселым
Працерці пыжацца,— тады
Я чую голас: — Не бяды!
Паэзію не абмундзірыць,
Яе не выцягнудь «у фрунт»,—
У тым якраз і ліха фунт,
Што не трыбуны-канваіры,
А летуценнікі-задзіры,
І патаемцы, i куміры,—
Паэты — неба камандзіры,
Пакуль зямны пад імі грунт.