Васіль Зуёнак: Лета трывожных дажджоў

Толькі дзверы чужых пачакальняў,
Толькі уніі ды палон...
І па шыі — жэтон адчаканены:
Час, як выціснуты лімон...

Хто — зямля ці ідэя — злучае
Раз'яднаны бязмоўем народ?
Ці гуртуюцца людзі адчаем:
Там крычыць ўсенародны рот?..

А пакуль сведчым, хто вінаваты,
Б'ёмся ў дыспуце шматгаловым,—
Кажуць, новае ўводзіцца свята
З назвай «Дзень адмаўлення ад мовы»...

З ГАЗЕТНЫХ АБ'ЯЎ

Дзе яна, дзе ў нашым Мінску?
Дзе хоць бы след яе?! —
Валам коцяцца ловы:
Шукаецца машыністка,
Якая ведае
Беларускую мову.

Як снежнага чалавека —
Ау-у-у! —
Як дапатопнага маманта,
Яе — над бурлівым векам —
Схапіўшыся за галаву,
Аб'явы гукаюць з лямантам.

Крычыць газетны абрус.
А я за ўсімі бедамі
Чакаю аб'явы новай:
Шукаецца беларус,
Які ведае
Беларускую мову.

ГУЛЬНЯ Ў РЫФМУ НА ЛЕКЦЫІ «ЯК ЗЛІВАЮЦЦА МОВЫ»

Каб рыфмай спляжыць слова «снайпер»
І сэнс каб быў, а не мура,
Адстукаў гном: «па тэлетайпе» —
А выйшла з-пад твайго пяра.

За гэтай спрэчкаю няхітрай —
Калі дакладчык абнудзеў —
Скакалі слоў замежных цітры,
А я свайго, свайго хацеў.

Ці добрай ласкаю прывесці,
Ці прыштурхаць яго ў каршэнь,
Але такое, каб патрэсці
Тваю шыкоўную кішэнь!

Пацеў да сёмай перагрузкі,
Цягнуў лексічнае цягло,
А слова «снайпер» з беларускім
Гаворку зладзіць не магло.

За рыфму я плаціў панура,
Нікчэмнасць лаячы сваю:
Відаць, парнаскай фізкультуры
Не шмат увагі надаю...

Што ж, паднатужымся памалу,
Згаворым слова на хаўрус.
...Стаяць. Апушчаны забралы.
Наўпроць чужынца беларус.

ЛЫЧ І КЛІЧ

Рой і род... Раіцца і радзіцца.
Мёд і рот... Збіраць і спажываць.
Рой і мёд — ні крыку, ні амбіцый.
Нам бы так — ад зерня да жніва...
Толькі штосьці ў чалавечым родзе
Ўсё інакш: дзе мёд — глядзіш, і мот
Крылы разгарнуў, і на выгодзе
Сто ратоў злілося ў хіжы рот!
На калені ставіцца сумленне,
Да карыта стольнага паўзе,
Следам прэ нашчадкаў пакаленне
І навуку бацькаву грызе.
Похапкам старога пераплюнуць —
Рыцары кар'еру здабываць.
І пачне столаначальнік юны
Капытом пячаткі адбіваць.
Ледзьве не з пялёнак — у эліту,
Да размеркавальніка кармоў,—
Ад лычоў гайдаецца карыта,
І гудзе трыбуна ад прамоў.
А калі спытаць — аб чым прамовы? —
Тут жа засмяюць, як цемнату:
— Ты не чуў? — гукнуць,— Перабудова!
То збівай ідэі па ляту!..
Абагнаны парасячым статкам:
— Вось я і на пенсіі, лічы,—
Усміхнецца кіраўнічы татка
І прашэпча: — Па харчы, лычы!..
Сунецца ў аўтамабіль фартовы
Задам, быццам у дупло мядзведзь,—
Трэба паспяшаць: з перабудовы
Прыбудову цёплую займець!..
Лыч i кліч — з'ядналіся ў хаўрусе,—
Вось дзе край — Жыві-не-памірай...
Кажуць, не дзяцей прыносіць бусел,
А пасады ў гэты штатны рай...
І вісіць — як цяжар шматпудовы —
Гнёт пытання — і ўначы і днём:
Трэба пачынаць перабудову —
Трэба,— а з каго, аднак, пачнём?..

* * *

Чаго мне лезці ў д'ябальскі натоўп,
Што прэцца на дзяльбу чыноў i славы?
Я толькі Ной, што ў атамны патоп
Ратуе слова продкаў ад расправы.
Імчацца наабгонкі стрымгалоў?
Не той узрост і не ў маёй натуры.
Бяжыце, забівальшчыкі галоў,
У браме прызавой футбалатуры.
«Мазіла!», «Пас!» — балельшчыкі крычаць,
З трыбун крытычных патрабуюць: «Шайбу!..»
А словы ціха да майго пляча
Злятаюцца з нямой, сусветнай жальбай.
Сядаюць парамі — ад кожнага гнязда:
На радавод, для будучых узлётаў.
Адна падзея ў нас, адна бяда:
Нам трэба выжыць. Іншае — на потым.
І я шапчу: «Трымайся, мой каўчэг...»
Гукаю словы будучага сказа:
«Збірайцеся з-пад шатаў і з-пад стрэх.
Калі патонем, то, напэўна, разам...»

НА АСФАЛЬЦЕ...

Што тут сеюць i жнуць — невядома,
Садзяць што і прарэджваюць тут?..
У палацах — палі аграпрома,
На асфальце — лясны інстытут...
Тут на сцежках таемных, нязнаных
Цудаў шмат прарастае ў цішы,
Дысертацыяй зацугляны
Кот вучоны вязе барышы.
Маладая котка па возе
Паганяе ласкава хвастом...
Тут філосаф — спіной да Спінозы —
Са Спінозы «здзірае» ў свой том...
Пры бацькоўскай кішэні і тэме,
З барадою як намяло,
Тут наследны ідзе акадэмік —
Малады і «ученый зело».
Тут кусціцца інструкцый пшаніца,
Папяровых бліноў — повен рот.
Камяніцы пахнуць ігліцай
Тут аднойчы — па Новы год.
З тэмы тут, нібы з дрэва ці звера,—
І таксатар, і таксідэрміст —
Лупяць скуру зацята, аберуч,
Як з прыезджых сталічны таксіст.
На дэбатах тут спеюць зарплаты
З-за трыбун — салаўіны канцэрт,
На халодную закусь — цытаты,
Дысертацыя — на дэсерт.
Тут ляснік, на доследы падкі,
Архімедаў закон зруйнаваў:
Цела грэк пагружаў у вадкасць,
Ён жа — вадкасць у цела ўліваў.
І была выштурхоўвання сіла
Роўнай масе вадкасці той,—
«Адкрыццё» лесніка падкасіла,
І цяпер ён у ссылцы лясной...
Ну а іншыя — правяць паромы,
Як накрэсліў арцельны статут:
У палацах — палі аграпрома,
На асфальце — лясны інстытут...