Васіль Зуёнак - Лета трывожных дажджоў

ВІНА

Радзіма, Беларусь, прыпынак судны
Паміж сівых вякоў,
Блукаў я па зямлі тваёй пакутнай,
Ды не стварыў шляхоў.

Сляды былі. Але вуголлем часу
Пакрыта ўсё.
І вечнасць гладзіць перастылым прасам
Душы рыззё.

Наводзіць шык? Дзеля чаго, скажы мне,
Калі няма шляхоў?
Няўжо з табою стануцца чужымі
Сыны сыноў?

Напэўна ж — не. Ды я і сам не згодзен,
Каб заўтра ты была
Нямою пры жывым сваім народзе —
Як хата без святла.

Сынам з «кароткім курсам» у галовах
Дай шырыню.
Хто верыць, што тваё згарае слова,—
Дай ім агню!

Хто рэвалюцыю ў спектаклі перайначыў,
На лозунгі павёў шаблонны грым,—
Хай затрымцяць трусліва, як пабачаць,
Што слова не гарыць!..

Спытай усіх — як на сканчэнні свету:
«Маціпрадаўцы вы альбо сыны?»
А суд людскі не вінаваць пры гэтым,—
Віноўныя — яны. Адны яны.

* * *

Помніце, як птушкі грыбнікам высвіствалі
І пра неруш песні на прамень нанізвалі?..
А як пруцца — бачылі —
напралом з транзістарам,
А калі пры сіле — нават з тэлевізарам?..

Ці музычны момант? Ці музычны молат?
Ці то землятрусы музыкі бушуюць?
Хто тут разбярэцца, як займае мову...
А пачнеш гукацца — сам сябе не чуеш...

Вось дзе ў лесе радасці —
і звярам, і птушкам!
Гнуцца лозы долу, і сасну хістае.
Дуб, хоць глухаваты, а прасіў заглушкі
Дзятла на ўсе вушы да зімы паставіць.

Аб грыбным сезоне ў прыгараднай зоне
Завываюць трубы і трамбоны гаўкаюць...
З гаю выбягаюць: «Дзе схавацца сёння?!» —
Нават мухаморы з бледнымі паганкамі.

Д'ябальскай арцеллю ВІА вар'яцее,
Аб камлі магутныя б'ецца какафонія,
У травінкі кожнай — дрыжыкі па целе,
Гоніць зайца ў вёску дзікая агонія.

Можа, тут прытуліцца,
Можа, тут схаваецца,—
Пасядзіць на вуліцы
З дзедам на завалінцы?..

* * *

У вераснёўскім лесе
Ветрык лісцём церусіў,
Як летуценнем імпрэсій
Музыка Дэбюсі.

Ціха было і ўтульна...
Ды раптам — той голас гусей...
Аб чым ён? Якую адтуль нам —
З-пад неба — вестку нясе?

Той голас,— ты чуў яго быццам,
Калі і цябе не было.
Ты чуў, бо не можаш забыцца.
Хоць год — мільёны сплыло...

Адкуль расстайная памяць
З усім хараством зямным?..
І холад касмічны паліць
Здагадкай, што мы не згарым...

Што мы ўсяго толькі ў выраі
I ў прадчуванні бяды
3 зямлі карані свае вырвалі,
Ляцім — i не знаем куды...

* * *

Б'юць па чэраве і па чэрапе —
Хто абжорствам, хто какафоніяй.
А з якіх крыніц ваду чэрпаем,
Смык чыёй смалой каніфолены?..

Перад кім душой мы рабынімся,
Дэцыбелаў сцяной адгароджаныя?
Дзе згубіліся? Як забыліся,
Што сваёй зямлёй мы народжаныя?
Скрынкі з музамі д'ябл-музыкі,
Як гарбы, нясём перад пузамі.
Галаву «метал» цяжка тузае
І грыміць у ёй, нібы ў кузаве.

Хто цябе прадаў, песня родная,—
Ці бяздомны спец, ці купец ліхі?
І пад Віцебскам, і пад Гродняю
Буйна плодзіцца меламан глухі...
Хто закрыў нам душу на ўсе застаўкі,
Каб для памяці ў ёй — ні адтулінкі?..
I ў навушніках сыны вушастыя —
Як духоўныя беспрытульнікі...

РЭХА ЗВАЛЕНАГА ДРЭВА

На золку шэрым
Конік бег —
Яшчэ й дугі не відно.
На золку гулкім
Валілася ў снег
На хату будучую
Бервяно.
Туды,
Дзе барвяна
Праз ночы дно
Бруіўся
Прамень з падзямелля
Крамяны,
Кацілася кругла
Вянца звяно —
«Бер-вя-но...» —
Мяняючы тон драўляны
На рэха віны —
«...вя-но...»
Пасля i «...я-но...»
Зламалася — «...но-о...» —
Нібы пугаўе ў мароз.
I толькі «...о-о-о...»,
Як іней з бяроз,
Бязгучна
вецер
абтрос...

* * *

Можа, ўсё гэта толькі ідэя
І наіўны, палынны міраж,—
Як сусветная Іудзея —
Гэты крык і помысел наш?

Вось яна — зямля пад нагамі.
І парод на зямлі спрадвек.
Толькі слова свайго пазбягаем,
Як здаровы — пагляду калек.

Просім сына: па-беларуску
Напісаць (як прасіў Карусь
Каганец)... І пачуем малюска:
— А ці ёсць яна, Беларусь?..

Што было па шляхах і ростанях?
Прадавалі нас за паўцаны,
І круціліся душы бяростаю
На агнях інквізіцый маны...