Васіль Зуёнак - Вызначэнне

Плыў Калумб, удачы Хрыстос,
Хрыстафор, новай эры Месія,—
Каб i ўпоперак i наўпрост
«Новы свет» стагоддзі мясілі —

Капытамі разбояў i змоў,
Вераломства, крывавых пагромаў,
Таўкачамі замоў i прамоў,
Каркаломнага віскі i рому.

Так мясілі, каб цеста ў дзяжы,
Што Амерыкай сёння завецца,
Падышло да тае мяжы,
Дзе ўжо рэйхману [1] Рэйхман — ад слоў: «рэйх» (уласна, нямецкамоўны корань нясе паняцце «дзяржава», аднак назва гэтая стала злавеснай i чорнай у час панавання фашысцкага рэжыму) i «май» (чалавек),— што разам можа азначаць «чалавек рэйха», «чалавек, схільны да фашысцкай ідэалогіі». недзе падзецца.

І пухірыцца ён, i пукчыць,
І булькоча з акцёрскім акцэнтам,
І расце — i радзіцца крычыць! —
На дражджах, як бы на працэнтах.

Сам вылазіць — аж клёпкі трашчаць! —
На лапату ды ў печ з той дзежкі:
Вось пірог вам — «рэйхманам» зваць,
І пампушачкі — рэйхманешкі.

Ешце ўсмак над ваяцкі спіч
І цыгаркай «Паларыс» дыміце,
А сумленне — няхай паспіць
Парсюком пры поўным карыце.

Не падняць ад абжорства зады,
Падыхае душа пакрыёма...
Быццам новае печыва —
ды
Патыхае дужа знаёма.

Як закройшчык адзін гаварыў,
Моду гэтак мяняюць: у бочку
Усе кідай, а праз год — дагары
Стаў — i модныя возьмеш сарочкі.

Ці не тое ж i з гэтым агнём,
На якім выпякаецца «рэйхман»:
Мода сталася рэтра-днём,
Новы стыль — перавернутым рэйхам...

Гэй, Калумб Хрыстафор,
Чым глядзець,
Як твой свет безнадзейна старэе,
Я б на месцы тваім — за тапор
Ды шчапаць, ды крышыць свае рэі!

Хай бы інкам была Зямля:
Нам пірогі плылі б напярэймы.
Не шукаў бы Амерыку я,
Каб у ёй нараджаўся рэйхман.

ЖАНОЧЫ ПАРТРЭТ У РАМЦЫ ДЗВЯРЭЙ

Маленькая радасць: «Тhаnк you» [2] Thank you (сэнк'ю) — англ.: Дзякуй. ,—
Што значыць адно толькі «Дзякуй»,—
За простую цеплыню:
«Праходзьце»,— паказваю знакам.

Спыніўся за мною паток,
Што ў дзверы лез дзелавіта,—
Не ўрок, a ўвагі шматок
Да светам забытай, забітай.

Амерыка, пачакай —
Хай пройдзе гэта жанчына,
Няхай пранясе свой адчай,
Як гэты мяшок за плячыма.

У ім — яе дом, i пасцель,
І калыханкі, i доля,
І шчэбет яе дзяцей,
Якіх не будзе ніколі.

Bag-woman [3] Bag-woman: (бэг вумэн) — англ., даслоўна: Мяшок-жанчына. , жанчына-мяшок...—
Амерыка, як ты часта
І трапна, пад сыты смяшок,
Умееш зняважыць няшчасных...

Я чую: «Жыццё — не калач,
Затое свабода: як хочаш
Жыві i смейся...»
Прабач,—
Амерыка, глянь ёй у вочы...

Не можаш?.. «Не хочаш глядзець?»
Во гэта да ісціны бліжай,
І мне лягчэй зразумець,
Дзе твой, Амерыка, стрыжань...

Па вуліцах-стрытах не раз
З табой мы ішлі, i ні трошкі
Не лгаў я, што ў Мінску ў нас
Пабачыш страйнейшыя ножкі.

З усмешкай тлумачыла ты
Адсутнасць ножак прыгожых:
«Яны ў башмачках залатых,
I пешкі хадзіць ім няможна:

З такімі — нясуць на руках,
З такімі — вязуць у машынах...»
...Я ўсё прачытаў у вачах
Бяздомнай, пакутнай жанчыны.

І як ж а тут з ёю, скажы,
Нам быць — з незнаёмкаю нашай,
Што ў парку ноч праляжыць
І дзень праблукае нашча?..

«Тhank you»,— прашаптала яна,
Не верачы ў знак увагі...
Людзей шуганула сцяна,
А мы з ёй — стаім, як бадзягі...

Сляды былой пекнаты
Зарылі крутыя маршчыны...
Амерыка, ці не ты
У вобліку гэтай жанчыны?

* * *

Амерыка спяшаецца,
Стаеннікі равуць —
Бензінныя, бляшаныя —
Наперагонкі пруць.

З нутра — клубамі пошасць,
Як стануць газаваць...
Машына не раскоша,
А сродак выжываць.

На ўсе чатыры колы —
Ажно асфальт кіпіць,—
Каб не застацца голым —
Паспець, перахапіць!..

То маркі знакамітыя —
І «Кадзілак», i «Форд»,
То гнутыя, разбітыя,
Як старасці рэкорд...

А ўзбоч, у дымнай гары,
Амаль не без штаноў
Спацелым цугам шпараць
Натоўпы бегуноў.