Ірына Багдановіч - Чаравікі маленства

Я ведаў, што вачэй тваіх блакіт
Апошні раз спагадліва прагляне.
Пераступайце праз мяне, вякі,
Каб разарваць на будучым кайданы.

Так мала нас, яшчэ так мала нас.
Ды закіпае з дна ужо зямліца!
Я чую, Каліноўскі, твой адказ...
Ды сатварыцца з нас нашчадкаў час,
Народ — не раб, не скот, не кат —
ды сатварыцца.

Бачу i чую ці трызню?
Ці можа, аварыя часу?
«...А звалі мяне Алаіза,
Ці помніцца гэта імя? За
Сумным гадоў частаколлем
Так звабліва свеціць айчына,
Якую ўяўляла такой я
I крышачку іншай, магчыма.
Устану, прайду па палетках,
Знайду каляровы ваш горад.
I час зразумею па метках
На радасці, смутку i горы.
О, як я хацела б, я мушу
У твар вам зірнуць, беларусы!
Чужую абмерзлую душу
Сустрэць сярод вас я баюся.
Ваш выгляд i пекны, i здровы,
I модны — дзе тая сярмяжнасць!
А бог апякуе вас новы —
Не ў небе, a ў памяці вашай?
А чым вы сягоння жывеце,
Як вашай надзеі найменне?
Ці ведаеце пра вецер
Сусвету i пра натхненне?
Яно нас цаліла ашчадна
Глытком ад жуды перадыху.
О, як я жадаю ў нашчадку
Пазнаць сваё Мора хоць крыху.
О, як я жадаю... Хай будуць
I вашы грахі, i памылкі.
Адно — не жывіце марудна!
Заклён — не жывіце бяскрыла!
Душу ахінайце рызамі,
Для цела пакінуўшы кужаль.
...А звалі мяне Алаіза
Пашкевічава да замужжа...»

Вуснамі сунічнымі чырванела лета,
Васільковай хусткай клікала здалёк
Сумная радзіма сына i паэта...
Чырванеў крывава на хусцінцы сок.
Па-над сіняй бухтай, на святлістым поўдні
Болю крык ірваўся з маладых грудзей.
I глядзелі вочы ў твар апошняй поўні,
I прасіла сэрца на жыццё надзей.
Хтосьці стаў ля ложка ў той знаёмай сукні,
Што насіла ўлетку родная зямля.
«Хто ты?..» Прамаўчала, працягнула рукі:
«Ты прасіў суніцы. От прынесла я...»

1

Жоўты, зялёны, сіні, чырвоны —
Простыя фарбаў найменні.
Гушкаюць мары казачны човен,
Леў прыблукаў задуменны.

Неба трапічнае, белае сонца,
Пэндзаль сусвет спавядае.
Толькі бяроза з роднай ваколіцы
Пра Беларусь нагадае.

Вёскам разносіла ў колерах скарбы,
Кветкі дарыла i травы.
Фарбы святочныя, гучныя фарбы,
Што вы: жыццё або ўява?

2

Зусім не тое, іншае жыццё,
Пясок дарог, буслоў шчымлівы клёкат.
Над галавой — з галін жывы шацёр
I ад паветра вольнага палёгка.
Не гнаная нікім, куды іду
Я, ланцугом закутая дарожным?
На шчасце мне, ці на маю бяду
Даў талент лёс?
A з талентам не можна —
Не можна, як i ўсе, наладжваць быт,
Мець хату, хлеў, дастатак да спачыну.
Ён за табой, твой цень другі нібы,
Ён мае сцяг — на небе аблачыну.

3

Гармонія.
У чым яе сакрэт,
I хто спазнаў да дна яе глыбіні?..
Вясковец ля палотнішча замрэ,
Лагодны погляд страціўшы — ільвіны.
Злучыць сусвет ад каменя да хмар:
Ільва знайсці ў палескім краявідзе.
Мастацтва — цудадзейетва, не падман,—
Не кожнаму, як вопратка, падыдзе.
Час яснасць фарбы зменшыць i сатрэ,
Не закрануўшы сэнс выяў жывучы.
Гармонія. У чым яе сакрэт?
Алена. Лес. I пэндзаль, нібы ключык.

1
На схіле дзён куды памкнуцца думкі?
У якім абліччы прыйдзе свету сэнс?
Схілілася жанчына над малюнкам,
На ім жыцдём бясконцым пахне бэз.
Блакітам захлынуўся колер ночы,
Як ворага ў краіну хараства
Яго не пусцяць успамінаў вочы,
Якім былое — будучыні твар.

2
Ніколі не спазняецца пачатак,
Ён выспявае на раллі жыцця.
З карцін глядзяць блакітныя дзяўчаты
Бачыма першаадкрыцця.
Рукой мастачкі чысціня дзіцяці
Прышпіліць небакрай да палатна.
I дзіўнага нічога ў тым няма:
На схіле дзён у маладосць вяртацда,
Жамчужыны з яе вычэрпваць дна.

Ідзе чалавек.
Балючыя крокі
не па траве —
па цвіках эпохі.

ANDANTE
Што прынясу я ў дзень свой судны? —
Пусты арэх успамінаў?
Шкарлупінкі мар?..
Жыццё кар'ерам шурпаціцца рудным,
Чалавечыя рукі —
наймудрэйшы прыроды дар.
Рукі свае прынясу,
як споведзь, у дзень апошні
i пакладу побач з рукамі
бабулі маёй i дзеда.
Ды не хачу
бялейшымі i раўнейшымі
каб яны былі,
бо ляжаць жа таксама
над коламі Часу.
I мне — чалавеку Дваццатага Шляху —
трымаць на руках сваіх
веку нейтронную цяжкасць.
Толькі б не выпусціць з рук
гэтую страшную чашу!
Рукі ў напружанні сцяты,
ў гэтых руках надзея,
гарачая, быццам сонца.
Вокны, як вочы,— насупраць.
Дом заглядае ў душу
дома другога.
Чалавекаістота нагадвае зубра
на зямлі запаведнай,
ды з аховы —
нікога.
Паляўнічыя ж — супермэны,
а не вандалы.
Няўжо, чалавецтва, было табе войнаў
мала?..
Ідзе чалавек.
Балючыя крокі
не па траве —
па цвіках эпохі...