Ірына Багдановіч - Чаравікі маленства

Ранак,
быццам хлапчук,
вачаняты працёр.
Ціха возера хвалі каціла.
Узнімалася сонца,
будзіла ясыццё,
Налівала зямлю новай сілай.
Кветкі росныя кроплі глыталі
I пялёсткі свае распраўлялі...

Колькі здзекаў спазнала старонка мая,
Колькі гналі яе i труцілі!
Люд вякамі сваю долю-мачаху кляў,
Але песні яго не забілі,
Песня сэрцу счарсцвець не давала
I да зорак з калень паднімала.
Уставалі сыны за сваю старану,
Неслі ў сэрцах аб вольнасці мару.
Ён не знік, мой асілак-народ, даўні Hyp [1] Нурамі Герадот называў старажытных людзей, якія жылі на тэрыторыі сучаснай Беларуоі. Гэта першае ўпамінанне пра продкаў беларусаў у гісторыі.
I не стаў ён чужынцаў ахвярай.
Хоць не часта ён, можа, смяяўся,
Але жыў, сеяў хлеб i змагаўся.
Памяць горка i горда кранае вякі.
Позірк продка — ў нашчадкавы вочы.
Ён пытае сурова: стаў дзедзіч якім?
Чым праславіць свой край закланочаны?
Век запомніць усё бездакорна:
I сумленне, i ганьбу, i гонар.

Зямля стамілася ад дыму
I прагне завязі цяжару.
Ей нельга
Жыць адно — ўспамінам.
I мала
Жыць адною марай.

Ідзе спакойны сумны снег,
I горад на вачах сівее.
Зямлі парэпаны каўчэг
Атулены плашчом завеі.

Зімовы прымарак імжыць,
Двары хаваюць рэшты зрэб'я.
Не на хапок імкнемся жыць,
I мары з нітак ткуцца срэбных.

A галасісты часу бег
Шчымліва йграе на дудзе нам.
На горад ападае снег,
Нібы на скроні летуценні.

Спляліся цені цішыні,
He спіцца.
Здаецца месяц у акне
Газніцай.
У стоме слухае душа
Пакутна,
Як скардзіцца Сусвету шар
Магутны.
Яму таксама не да сну,
Бо нехта
Іграе ў страшны більярд
Планетай.

А што прыгожыя мясціны
Без чалавечай дабрыні?..
Балот пясчаныя магілы,
Буслянак кінутых брылі.
Яна бяжыць, людская памяць,
Не па каменьчыках падзей,—
Па тых руках, што не давалі падаць,
Па тых вачах з бярэмкамі надзей,
Што падвышалі неба сіняй столлю,
Каб на нарадзе ўсіх планет,
Зямля, буслянкаю пустою
Не пазірала ты ў Сусвет.

Бліскавіца
Апякла зямлю, як стрэмка,
У яе балючым целе
Засталася дрэвам чорным.
На яго руцэ вуглістай
Пасяліўся белы бусел.
Толькі ў небе ён здаваўся
Усім прамацеркай-маланкай.

Белыя скроні туману.
Вечар схіліў галаву.
Захаду тварык святляны
Ніц ападае ў траву.
Думнай самотай, спакоем
Дыхаюць грудзі палёў,
Быццам ніколі-ніколі
Гоману тут не было.
Быццам зямля не буйнела
Звонкай ракой збажыны,—
Зморшчана, асірацела
Слухае пошчак зімы.

Чаму даем хвілінам паміраць
Бяздумна, непапраўна, ленавата?
Пабач, яны забітыя ляжаць
У дні мінулым са сваёй адплатай:

З дакорам спраў, не зробленых у час,
З радкамі слоў, табой не напісаных,
З каханнем, што не напаткала нас,
Бо існуе яно для самых-самых...

Для самых дбайных,— прагла я сказаць
Вядома, гэта можна i аспрэчыць.
Але хвілінак мёртвых паласа —
Як глеба для пакутаў чалавечых.

На ёй растуць i зайздрасць i вайна —
Не жыта, што любоўю каласіцца,
Там узрастае пышная мана,
Дзе не паспела праўда нарадзіцца.

Гляджу, як ажываюць чарапкі
I набывае новы сэнс арнамент —
Расказваюць пра старабыт глякі,
З глыбінь стагоддзяў вынятыя намі.
Зачаравана, здзіўлена сачу
За чаргаваннем рысак i насечак.
Трымаю. I хачу цяпло адчуць
Тых рук, што распісаліся за вечнасць.

Эмігранцкія шэрыя зімы,
А душа, быццам каня, ные.
На радзіму вялі,
На радзіму
Завірухі зямныя...

О, краю мой, у дальняй старане
Мне сніўся ты буслом асірацелым.
Як бацька сына,— клікаў ты мяне,
I я вярнуўся, бо душа гарэла.

Я не прышэлец тут, не з бізуном —
Ca словам праўды чыстым i пакутным,
Выгнаннік, я вярнуўея, вось мой дом!
Хтось вынес плашч, нябачнасцю ахутаў.

Не падмануць сябе, сваёй зямлі.
Хай плашч згарыць агнём на ганьбу кату!
То не мяне вялі на гэту страту,—
Цябе, о Беларусь мая, вялі.