Алесь Змагар - Да згоды

Зморшчылася маці‚ плача па сыночку‚
Плача жонка‚ дзеткі‚ таты шкода ім.
«Чорны Воран» цёмнай восеньскаю ночкай
Роднага іх тату вырваў із сям'і.

Цяжка пераносіць зьдзекі ад чужынцаў‚
Слухаць бязупынны ад кайданаў звон.
Вёскі саламяны‚ местаў камяніцы —
Ўся краса Краіны трапіла ў палон.

Пушча Белавежа злосьціцца ад болю;
Помстаю крывавай вышчарыўся гай;
Грознаю лавінай рвецца із няволі
Ў вогнішчы змагарным Беларускі Край.

Гудзе над Случчу навальніца‚
Дрыжыць‚ калышацца зямля‚
Ў Вагні пажараў Край дыміцца‚
Край мірнай працы‚ Край сялян.

Ўгары крумкач драпежыць чорны‚
Цікуе штось скрозь едкі дым‚
Але на варце непакорны
Стаў бацька з сынам маладым.

Насупілася пушча строга‚
Шапоча гальлё галін‚
Шуміць узрушанай трывогай‚
Заве паўстаць на збройны чын.

І паўстаюць з сутоняў цьмяных
Сыны лясоў‚ багны‚ балот;
За Край свой родны‚ патаптаны‚
Няма нідзе ім перашкод.

Ды барацьба была няроўна.
Загінуў дзед‚ і бацька‚ й сын.
Зноў Край у цемрадзі астрожнай…
Ды зорыць Слуцкі слаўны чын.

Міналі дні. Краіна ў ранах‚
Народ урынуты ў спалох‚
Але чын Случчыны ахвярнай
Праменіць шлях да перамог.

Нахмурыў бровы сіні ранак‚
Туманіў дымам далягляд.
Дрыжэў‚ крывавіўся ў ранах
Ад выбухаў цяжкіх гармат
Ў дваццатым годзе лістапад.

І ўзьвіўся Бел-Чырвона-Белы‚
Палошча ў сіню далячынь‚
Заве на бой адважных‚ сьмелых.
Супроць варожае начы
Заве на слаўны‚ горды чын.

І йшлі сыны палёў жытнёвых‚
Кашуляў зрэбных і былін‚
Бадзёра‚ поступам суровым
Ішлі із пушчаў‚ із нізін —
За Край паўсталі як адзін.

За Край зрабованы паўсталі‚
Адважна рушылі ў паход‚
Крывёй загоны палівалі‚
Каб Край ня ўмёр‚ каб жыў народ.
То быў Дваццаты слаўны год.

Ходзіць шляхам зорным‚
Ходзіць ля прысад
Даўні‚ непакорны
Месяц Лістапад.

Штось шапоча ў вецьці
І ляціць‚ ляціць‚
Залатым амецьцем
Сыпле‚ шалясьціць.

Смуткам плешчуць хвалі
Ў Лані берагі‚
Дзе калісь луналі
Слуцкія сьцягі.

Кожную палянку‚
Кожны куст‚ ручай
Трапнай адразанкай
Бараніў Случчак.

Ў барацьбе заўзятай
Ён ня чуў пакут‚
Бараніў зацята
Свой сялянскі кут.

І плюскочуць хвалі.
Шамаціць трысьцё:
Там ахвяравалі
Случчакі жыцьцё.

Гаманілі й ветры
З гольлем верхалін‚
Зазіралі ў нетры‚
На мурог-кілім.

Ды не падлічылі
Тых палян лясных‚
Што крывёй скрапілі
Случчыны сыны.

— Скажы мне‚ тата‚ ці то праўда‚
Што наш народ калісь з пагардай
Адкінуў рускае ярмо?
Ўхапіўся ён за зброю дружна‚
І залунаў кліч сьмелых‚ мужных:
«Лепш сьмерць‚ чым Волю аддамо».

— Было‚ сынок… Было ў нас золка‚
Ды раптам залунаў вясёлкай
Наш Дваццаць Пяты Сакавік.
І радасьць расплылася ў хатах:
Вяселяцца хлапцы‚ дзяўчаты‚
А за стырно стаў наш мужык.

Але чырвонай бліскавіцай
З Масквы ўзьнялася навальніца
І засланіла небасхіл.
Забіў народ наш на трывогу
І засланіў грудзьмі дарогу;
На сонцы бліснулі штыхі‚

Гулі гарматы‚ кулі пелі‚
Ад дыму людзі пашарэлі‚
Страчыў няўтомны кулямёт;
Крывёю кожны крок быў зьліты‚
Чарнела поле ад забітых —
Так бараніўся наш народ.

Але ня нам спрыяла доля‚
Не дзеля нас бліснула Воля.
Ахвярныя ў зямлю ляглі…
Дык вось‚ сынок… Былі гэроі‚
Стаялі да канца са зброяй…
Спачылі у сырой зямлі…

Аднойчы улетку па Слуцкай зямлі
Ледзь бачнаю сьцежкай паволі мы йшлі;
Вакол нас сінеўся лес цёмны густы,
Аб нечым таемна шапталі кусты,
Курган уздымаўся, як сьведка забавы,
Як сьведка былой Беларускае славы.

На ім дуб-асілак ўвесь мохам парос;
Ён шмат наглядзеўся на мора ад сьлёз;
Зялёны мох вылез з глыбокіх маршчын,
Шырокі цень кідалі шапкі галін,
Дуб нас заклікаў, даючы адпачынак,
Пад свой густалісты зялёны абдымак.