1972
Лесам ехаў я раз пад чаркаю,
Пеў, каб коні йшлі рысьсю шпаркаю.
Толькі ўмеў я пець песьні вольныя:
Как любил я вас, очи чёрные!..
То пляліся спакваль, то скакалі ўзапар.
І балотную твань конь мне кідаў у твар.
Толькі разам са сьлінай я гразь праглыну,
Штофу рыла зьвярну ды ізноў зацягну:
Очи чёрные! Как любил я вас!..
Ды прыкончыў я хмельны свой прыпас,
Галавой матнуў, каб адкінуць дур,
Навакол зірнуў і аж крыкнуў: Цур!
Лес наперадзе стаў, не пушчае сьцяна.
Коні строчаць вушамі, назад падаюць.
Дзе прасьвет? Дзе прагал? Не відаць ні ражна!
Колюць голкі мяне, да касьцей дастаюць!
Караньнік ты мой! Выратоўвай, брат!
Ты куды? Пастой!.. А чаму назад?..
Ці з дажджу я ўзмок, ці на сьмерць зірнуў,
Як прыпрэжнай воўк пад паху нырнуў?!
Што ж я вочы заліў?! Вось жа п̀яны блазан!
Тут пагібель прыйшла, а ўцячы не пасьпець!
Гэх, з калоды маёй пацягнулі туза,
Ды такога туза, безь якога мне сьмерць!
Я крычу ваўкам: Пабяры вас прах!
А каняк скакаць падганяе страх.
Па хрыбце крутым б̀ю, шалёны, я,
І раву прытым: Очи чёрные!..
Посьвіст ветра ў вушах, хрып, ды тупат, ды ляск.
Пад дугою званочкі прарочаць кранты.
Ах вы, коні мае, загублю ж тут я вас!
Ой, выносьце, браты! Ну выносьце ж, скаты!
Ад уцёкаў тых нават хмель мінуў.
Мы на краж круты, быццам птах мільгнуў!
Потам, пенаю захлыналіся,
Адсапліся, адхрыпелі, адкашляліся.
Я тым конікам зьбітым, што не падвялі,
Пакланіўся ў капыты да самай зямлі,
Выпраг, выцер далоньню, з палёгкай вяду.
Дзякуй Богу і коням, што цэлым іду!..
Што за дом такі, курны, як барак,
На сямі ліхіх прадзімных вятрах?
Скрушна вокнамі абярнуўся ў яр,
А варотамі — на лясны гушчар.
Ох, стаміўся я, жах! Але коней распрог.
Гэй, жывы хто-ніхто! Падыйдзі, памажы!
Цішыня… Толькі цень мільгануў за парог,
Ды сьцярвятнік спусьціўся, бліжэй закружыў.
Ў дом заходзіш, як у шынок дымны,
А народ-басяк з позіркам дурным.
Натаўкуць каўтун — госьць няпрошаны!
Абразы ў кутку скасабочаны!
І гамонка пайшла, бы загуў авадзень.
Нехта песьню стагнаў і гітару шматаў.
І прыпадачны злыдзень, дурны ліхадзей
Мне цішком з-пад абруса нажом памахаў…
Хто адкажа мне, што за дом хмурны?
І чаму ў імгле, як барак чумны?
Ці ліхтар патух, ветрам выдзьмуўся?
Ці то жыці тут развучыліся?
Дзьверы насьцеж, а душы — як хто ўмураваў!
Дзе тут хто гаспадар? Напаіў бы віном!
А ў адказ мне: «Ты дзе доўга так вандраваў,
Што людзей пазабыў? Мы заўжды так жывём!
Траўкай душымся, век на шчавелі…
Скісьлі душамі, апрышчавелі…
Ды яшчэ віном пацяшаліся,
Спусташалі дом, кралі, драліся!..»
Коней я замарыў — ад ваўкоў уцякаў!
Пакажыце мне хату, дзе сьветла ад лямп,
Пакажыце мне месца, якое шукаў,
Дзе пяюць, а ня стогнуць, дзе сьцены бяз плям!
«Гэткіх дзіўных хат не шукалі мы,
Жыць у прыцемках прывыкалі мы.
І спрадвеку мы ў зле без роздуму
Пад іконамі, што ў куродыме…»
І з смуроду, дзе коса іконы вісяць,
Я, на злом галавы, гнаў праз муць-каламуць,
Куды коні нясуць, куды вочы глядзяць,
І дзе людзі жывуць, і як людзі жывуць!
Колькі канула, колькі схлынула!..
Мяне кідала, не дакінула…
Можа, спеў пра вас ды няўмела я?
Очи чёрные, скатерть белая!..
1974
Шчырая Праўда ў прыгожых адзеньнях хадзіла,
Выбраўшы строі для ўбогіх, блажэнных калек.
Праўду грубая Хлусьня да сябе заманіла:
Хочаш, маўляў, заставайся ў мяне на начлег.
І легкаверная Праўда спакойна заснула,
Сьліну пусьціла і ціха ўсьміхалася ў снах.
Коўдру грубая Хлусьня да сябе пацягнула,
Ўпілася ў Праўду і была здаволена — страх!
І паднялася, скрывіўшы свой выскал сабачы:
Баба як баба! І што ў ёй такога глядзець?
Розьніцы ў Праўды з Хлусьнёю ніякай ня ўбачыш,
Толькі, канешне, калі іх абедзьвюх разьдзець.
Выплела спрытна з касы залацістыя стужкі,
Склала адзежу, прызнаўшы прыгодным фасон,
Грошы зьмяла, дакументы, гадзіньнік з падушкі,
Плюнула, брудна аблаяла й вылезла вон.
Толькі сьвітанкам заўважыла Праўда прапажу,
Дзіву далася, агледзеўшы ўдосталь сябе:
Хтосьці аднекуль прынёс ужо чорную сажу,
Вымазаў чыстую Праўду — нашкодзіў і зьбег.
Праўда крычала, калі ў яе камні кідалі:
«Гэта Хлусьня цяпер носіць уборы мае!..»
Двое блажэнных калек пратаколы складалі,
Бруднымі словамі гонар кранаўшы яе.
І пратаколы закончылі прыкрай тырадай,
Шчодра пабіўшы, што ледзьве падняцца змагла:
Нейкая поскудзь, маўляў, называецца Праўдай,
Ну а сама прапілася, брыда, дагала!
Праўда бажылася, сьлёзна клялася, рыдала,
Доўга блукала, хварэла і жыла ў даўгах…
Злая Хлусьня дзесь каня чыстакроўнага ўкрала
І паскакала на доўгіх і тонкіх нагах…
Нейкі дзівак і дагэтуль за Праўду ваюе.
Праўда, ў прамовах тых праўды — зусім ані-ні:
«Праўда яшчэ перамогу сваю адсьвяткуе,
Толькі зрабіўшы па прыкладзе бруднай Хлусьні!..»
Часта — нальлеш па сто семдзесят грамаў на брата,
Потым гадаеш: дзе быў, у якіх такіх снах?
Могуць разьдзець — гэта праўда! Лаві супастата!
Бач, а гадзіньнік твой носіць падлюка Хлусьня!
Бач — у штанах тваіх ходзіць падлюка Хлусьня!
Бач — на кані тваім скача падлюка Хлусьня!
1976
Читать дальше