Уладзімір Высоцкі - Я не падману - вершы, песні, балады

Ад уцёкаў тых нават хмель мінуў.
Мы на краж круты, быццам птах мільгнуў!
Потам, пенаю захлыналіся,
Адсапліся, адхрыпелі, адкашляліся.

Я тым конікам зьбітым, што не падвялі,
Пакланіўся ў капыты да самай зямлі,
Выпраг, выцер далоньню, з палёгкай вяду.
Дзякуй Богу і коням, што цэлым іду!..

Што за дом такі, курны, як барак,
На сямі ліхіх прадзімных вятрах?
Скрушна вокнамі абярнуўся ў яр,
А варотамі — на лясны гушчар.

Ох, стаміўся я, жах! Але коней распрог.
Гэй, жывы хто-ніхто! Падыйдзі, памажы!
Цішыня… Толькі цень мільгануў за парог,
Ды сьцярвятнік спусьціўся, бліжэй закружыў.

Ў дом заходзіш, як у шынок дымны,
А народ-басяк з позіркам дурным.
Натаўкуць каўтун — госьць няпрошаны!
Абразы ў кутку скасабочаны!

І гамонка пайшла, бы загуў авадзень.
Нехта песьню стагнаў і гітару шматаў.
І прыпадачны злыдзень, дурны ліхадзей
Мне цішком з-пад абруса нажом памахаў…

Хто адкажа мне, што за дом хмурны?
І чаму ў імгле, як барак чумны?
Ці ліхтар патух, ветрам выдзьмуўся?
Ці то жыці тут развучыліся?

Дзьверы насьцеж, а душы — як хто ўмураваў!
Дзе тут хто гаспадар? Напаіў бы віном!
А ў адказ мне: «Ты дзе доўга так вандраваў,
Што людзей пазабыў? Мы заўжды так жывём!

Траўкай душымся, век на шчавелі…
Скісьлі душамі, апрышчавелі…
Ды яшчэ віном пацяшаліся,
Спусташалі дом, кралі, драліся!..»

Коней я замарыў — ад ваўкоў уцякаў!
Пакажыце мне хату, дзе сьветла ад лямп,
Пакажыце мне месца, якое шукаў,
Дзе пяюць, а ня стогнуць, дзе сьцены бяз плям!

«Гэткіх дзіўных хат не шукалі мы,
Жыць у прыцемках прывыкалі мы.
І спрадвеку мы ў зле без роздуму
Пад іконамі, што ў куродыме…»

І з смуроду, дзе коса іконы вісяць,
Я, на злом галавы, гнаў праз муць-каламуць,
Куды коні нясуць, куды вочы глядзяць,
І дзе людзі жывуць, і як людзі жывуць!

Колькі канула, колькі схлынула!..
Мяне кідала, не дакінула…
Можа, спеў пра вас ды няўмела я?
Очи чёрные, скатерть белая!..

Шчырая Праўда ў прыгожых адзеньнях хадзіла,
Выбраўшы строі для ўбогіх, блажэнных калек.
Праўду грубая Хлусьня да сябе заманіла:
Хочаш, маўляў, заставайся ў мяне на начлег.

І легкаверная Праўда спакойна заснула,
Сьліну пусьціла і ціха ўсьміхалася ў снах.
Коўдру грубая Хлусьня да сябе пацягнула,
Ўпілася ў Праўду і была здаволена — страх!

І паднялася, скрывіўшы свой выскал сабачы:
Баба як баба! І што ў ёй такога глядзець?
Розьніцы ў Праўды з Хлусьнёю ніякай ня ўбачыш,
Толькі, канешне, калі іх абедзьвюх разьдзець.

Выплела спрытна з касы залацістыя стужкі,
Склала адзежу, прызнаўшы прыгодным фасон,
Грошы зьмяла, дакументы, гадзіньнік з падушкі,
Плюнула, брудна аблаяла й вылезла вон.

Толькі сьвітанкам заўважыла Праўда прапажу,
Дзіву далася, агледзеўшы ўдосталь сябе:
Хтосьці аднекуль прынёс ужо чорную сажу,
Вымазаў чыстую Праўду — нашкодзіў і зьбег.

Праўда крычала, калі ў яе камні кідалі:
«Гэта Хлусьня цяпер носіць уборы мае!..»
Двое блажэнных калек пратаколы складалі,
Бруднымі словамі гонар кранаўшы яе.

І пратаколы закончылі прыкрай тырадай,
Шчодра пабіўшы, што ледзьве падняцца змагла:
Нейкая поскудзь, маўляў, называецца Праўдай,
Ну а сама прапілася, брыда, дагала!

Праўда бажылася, сьлёзна клялася, рыдала,
Доўга блукала, хварэла і жыла ў даўгах…
Злая Хлусьня дзесь каня чыстакроўнага ўкрала
І паскакала на доўгіх і тонкіх нагах…

Нейкі дзівак і дагэтуль за Праўду ваюе.
Праўда, ў прамовах тых праўды — зусім ані-ні:
«Праўда яшчэ перамогу сваю адсьвяткуе,
Толькі зрабіўшы па прыкладзе бруднай Хлусьні!..»

Часта — нальлеш па сто семдзесят грамаў на брата,
Потым гадаеш: дзе быў, у якіх такіх снах?
Могуць разьдзець — гэта праўда! Лаві супастата!
Бач, а гадзіньнік твой носіць падлюка Хлусьня!
Бач — у штанах тваіх ходзіць падлюка Хлусьня!
Бач — на кані тваім скача падлюка Хлусьня!

Ня сплю я, ды прарочы сон мне сьніцца…
Пілюлі п'ю, — магчыма, так засну?..
Ды колькі я ўжо сьліны горкай праглынуў! —
Інстанцыі, чыноўнікі-рупліўцы
Мне аб'явілі жорсткую вайну —
За тое, што спакой я ўзварухнуў,
Што хрыпам я краіну скалануў,
Каб даказаць, што ў коле я ня сьпіца,
За тое, што карціць мне, што ня сьпіцца,
Што ў перадачах іхніх заграніца
Дае маю блатную даўніну
І лічыць абавязкам павініцца:
— Даруйце, што бяз згоды… — Ну і ну!
За што яшчэ? За жоначку-вясну?
Маўляў, ня мог на нашай ажаніцца!
Маўляў, упарта лезу ў чужыну
І надта ж не хачу на дно зваліцца!
Што песьню напісаў, і не адну,
Пра тое, як мы колісь білі фрыца,
І пра байца, які на дзот валіўся,
А сам — ні сном ні духам пра вайну!
Крычаць, што скраў я месяца сьпіну
І шчэ што ўкрасьці я не праміну, —
І небыліцу даганяе небыліца.
Ня сьпіцца мне… Ну, як жа тут ня сьпіцца?!
Не! Не сап'юся! Рукі працягну
І завяшчаньне крыжам ахіну,
І не забуду сам перахрысьціцца,
І песьню напішу, ды не адну,
І ў песьні той кагосьці пракляну,
Ды ў пояс не забуду пакланіцца
Ўсім, хто пісаў, каб я ня сьмеў зваліцца!
Хай чаша горкая, — я іх не падману!