Уладзіслаў Сівы-Сівіцкі - Год беларуса - Вершы. Вершав. апавяданні. Публіцыстыка

Да вас, удалыя малойцы,
Мне хочацца сказаць два слоўцы
I раду добрую падаць,
Як трэба жонак выбіраць.
Звяртайце заўсягды увагу,
Каб многа не шукаць пасагу,
Ані ўганяцца за красой,
Ні за багатаю раднёй.
Пустая твар і ўся фігура,
Калі нягодная натура,
Язычлівая ці гультай.
0, гэтакай ты не чапай!
Пяройдзе грош, краса прывяне,
Радня цурацца цябе стане,
А з благой бабай чалавек
Прапашчы будзе на ўвесь век.
Глянь, гдзе дзяўчына акуратна,
Хоць будзе бедна, ды апратна,
I не лядашчая ізноў,
Добрай радні, добрых бацькоў,
Не любіць ветрыць, як другія,
Але і вытча і пашые,
Ды як не мажа на твар фарб,—
Такая жонка — гэта скарб!
Я ж дык узяўся, ўрэчы з карты,
За гаспадарку не на жарты,
За барану, саху і цэп —
Стаў дабываць паволі хлеб.
А всдама, з такой валокі,
Як быў яшчэ я адзінокі
I покуль што з кабетай сам,
Жылося з горам папалам.
Але ад Бога ці нарокаў,
Як стала прыбываць прарокаў,
Трудно з батраччыны пражыць,
Пайшоў і я у двор служыць.
Служба — от, ведама, як служба,
І, як гавораць, што не дружба,
Няхай яе агорне бес!
Мяне назначылі у лес
Пільноваць значнага абшару
Ад крадзяжоў і ад пажару
I ад усякіх іншых шкод
Зіму і лета — круглы год:
Палосся, моху каб не дралі,
Сабак у лес каб не пушчалі,
Гарэхаў, ягад і грыбоў
Каб не збіралі без квітоў…
Бо на пашу ў лесе жывёлы,
На шышкі, венікі, памёлы,
Урэшце, на віткі да барон
Быў вельмі строгі забарон.
Вота ж гэтакім парадкам
Было хлапотаў пад дастаткам,
Было не раз многа бяды,
Былі разбоі і суды
I пры пасадцы, пры прадажы,
Але найгорш дык пры пакражы
Бывала прыкрасці падчас,
Кляцьбы і лаянкі не раз.
Бо і даўней і ў нашы часы
Мужык заўсёды на лес ласы,
Не ўсцеражэш яго нідзе,
Калі захоча — украдзе.

Наш пан, так, як і ўсе, вядома,
Ніколі не сядзеў ён дома:
Круціўся ўсюды як на здзек —
Быў не найгоршы чалавек.
Калі не сам пан, дык панята
Не гладзілі нашага брата,
Не спагадаючы нічуць,
Часта любілі падцягнуць.
А іх — і большанькіх, і меншых,
I паўнамоцных, і слабейшых,
Як маладых, так і старых —
Было прыезджых і сізаіх.
Бывала — каб на іх халера! —
Другі на грош табе не вера,
I кожан гэтакі мядзведзь,
Гдзе горш — туды цябе папрэць.
3 іх кожнаму, каб зналі-чулі,
Так нараві, як ліхой скуле,
Ды карк свой нізенька прыгні
I сваю лямку дальш цягні.
Так і глядзі, адкуль што будзе:
Адтуль — паны, адгэтуль — людзі;
Адны цябе усюды пруць,
Другія — лаюць і клянуць.
I будзь тут мудрым ў такім смаку!
I хоць рассыпся драбней маку
Або уголас галасі —
Ніколі рады не дасі.
Бо такі, мусіць, і не сніўся,
Не толькі што не нарадзіўся,
Каб так усім як мае быць
Патрапіў роўна угадзіць.
I так цягнулася гадамі,
То крыху лепш, то горш часамі,
Часта змяняліся паны,
I так жылося да вайны.
Але настаў той час нязгоды —
Захваляваліся народы,
Многа паклалася галоў,
I налілася ракой кроў.
Ад Бога ці ад злога духа
Пайшла па свеце завіруха,
Прапаў парадак, згінуў лад,
Калі паўстаў на брата брат.
Пайшло пад ногі ўсё святое,
На глум, на здзек — дабро людское,
Загінуў стыд, забыты грэх,
Вера бацькоў пайшла на смех…