Уладзіслаў Сівы-Сівіцкі - Год беларуса - Вершы. Вершав. апавяданні. Публіцыстыка

Неяк леташняй вясною
Было гэта, раскажу:
Два суседы між сабою
Завяліся за мяжу.
Адзін дзёрзкі быў, хоць голы,
Другі — слабай галавы.
Гэта Юзя Даўгаполы
I Казімер Канцавы.
Выставіўшы тоўста пуза
Ды са злосці аж сапаў —
Неяк з рання, мусіць, Юзя
На Казімера напаў.
«Ты мяжу зараў, завіднік,
Што няма дзе і ступіць.
Як табе не брыдка, стыднік,
Гэтакім зайздросным быць!
I зараў яе дашчэнту,
Ідзі толькі паглядзі.
I ты з гэтага маменту
Маім шнурам не хадзі!»
«Тваім шнурам? Во то дзіва!
Пазавём зараз людзей
I памерым, твая ніва
Будзе шырша ад маей».
«Эх ты, чалавек хвальшывы!
Лезеш ў вочы так, як гразь!
Ты лепш, покуль мераць нівы,
У мае яблыкі не лазь!»
«А ты, бесава сабака,
Завёў гутарку яку?
Не брашы ты, як сабака,
Не узяўшы за руку!»
Зразу ціха і паволі
Разміналі языкі,
А паждаўшы, далей-болей
Узяліся й за чубкі.
Наш Казімер быў слабейшы,
Дык Язэп яго змалоў
I душыў, на грудзі ўссеўшы,
Ды спусціў і з носа кроў.
I Казімер быў ваяка,
Хоць нядуж, але хіцёр:
Кусаў з долу, як сабака,
Кіпцюрамі «маску» дзёр.
Тут суседзі крык учулі
Ды шмат біцца не далі,
Так, як пеўняў, расцягнулі
I вадою аблілі.
Наш Казюк з крывёй на твары,
Каб убачыў гэта люд,
Паляцеў да канцыляры
Падаваць Язэпа ў суд.
Але там, як на пачатак,
Пакуль дзела завясці,
Трэба яек хоць дваццатак
«Пану пісару» нясці.
Пані іх сама прымае,
Лічыць некалькі разоў,
Перад свечкай разглядае,
Каб не было баўтуноў.
Два дзесяткі да Кабялы
I да воласці павёз,
Толькі яны былі малы —
I крыўляла пані нос.
«Ты вось, мусіць, вінаваўца
Альбо ліхі чалавек,
Бо прынёс малыя яйца,
Хіба толькі як на здзек!»
«А няхай мяне Бог крые! —
Тут Казімер падхапіў.—
Гэта куры ў нас такія,
Каб іх ястраб залупіў!»
Пасля таго свет бы вымср,
Было ціха нядзель пяць.
Толькі «ліхі» наш Казімер
Пачаў «дзела» нарушаць.
Але «дзела» — як калёсы.
Хоць ты праў будзь і дасуж
I пазірай сабе скоса,
Не падмажаш — ані руш.
Дык Казюк наш добрай меры
Прыцягнуў мядку збанок.
Юзя ж праз другія дзверы
Паўсланіны прывалок.
Там, як гэта атрымалі,
Другі пайшоў разгавор:
I павесткі атрымалі,
I назначылі разбор.
А Казюк з Язэпам, гэтак
Як дурныя бараны,
Намаўляюць сабе сведак
Кожын з сваёй стараны.
Суд прыпадаў на суботу,
I народ з усіхніх мест,
Дома кінуўшы работу,
Пацягнуўся, як на фэст.
У святліцы памост мыты
I дзве лавы стаяць гэт,
Стол, зялёным сукном крыты,
На сцяне царскі партрэт.
За тым сталом пасядалі
Самі суддзі ўчатырох.
На грудзях маюць медалі
I над кнігаю залог.
Сыт і гладак, не сухотнік,
Бо здароў, як дуб лясны,
I да баб добры ахвотнік —
Гэта пісар валасны.
Ён законы усе знае,
I кіруе мазгаўнёй,
I рашэнні састаўляе.
А хіцёр жа, о-ё-ёй!
Першы Якуб, прадсядацель,
Пасярэдзіне сядзіць,
Носам дзюбае, як дзяцел,
Не то дрэмле, не то спіць.
Другі — Васіль. 3 смешнай мінай.
Смярдзіць водкай, як з катла.
Ды і з рота яго сліна
Аж на грудзі пацякла.
Трэці, Адам, знаць, набраўся,
Выглядае як бы злы,
Бо ўжо, відаць, засмаркаўся,
Скора будзе драць казлы.
А чацвёрты, як угрэўся,
Дык сапе, нібы мяшок,
Ды парадна ўжо забздзеўшы
I смярдзіць так, як шашок.
Усе яны падгулялі,
Аж тыкеля пыл пайшоў.
Толькі пісар наш, казалі,
Да Трылесаў не дайшоў.
Ён і кажа: «Будзе трудна
Гэта дзела нам рашыць,
Бо яно нам не падсудна,
Лепей будзе адлажыць».
Але суддзі сталі дубам:
Нашто маем адкладаць?
Кажуць Змітрок з Якубам:
«Трэба сведкаў запытаць».
«Клічце тады першу сведку!»
Ды глядзяць на яе ўсе —
Казімераву суседку —
I пытаюць пакрысе:
«Дзе была: дома ці ў полі?
I хто ўперад пачынаў?
Ды каторы гэта болей
3 іх катораму наклаў?»
«Я была там мімаходам
Дык і бачыла крыху,
Як Казюк быў падысподам,
А Язэпка навярху».
«Многа было сукравіцы?
Кажы праўду, не крыві!»
«Былі поўны нагавіцы,
Але, мусіць, не крыві.
Бо ў калошах было поўна,
Няма тут чаго й казаць:
Адна была мера поўна,
I ў другой як завязаць».
Тут другога пазываюць
I з Язэпа стараны.
Той галавою целяпае,
Упёр дупу да сцяны.
Пытаюцца: «Што бачыў?
Ці Язэп Казюка біў?»
«Не, тыкеля акулачыў,
Але мала яго біў».
«Ну, Язэп, напраўду шчыра,—
Прадсядацель стаў казаць,—
Прасі у Казюка міру,
А то будзеш шкадаваць».
«Я прасіць ў яго не буду!
Каб ён толькі не даждаў!
Не даволен вашым судам!
Мала гузу тады даў!»
Тут узяўся пісар прэціць:
«Так няможна гаварыць,
Каб пры царскім пры партрэце
Пачаў кожан нам грубіць!»
А пад гэта нашы суддзі
Падхапілі ў адзін лад,
Што урэшце трэба будзе
Запісаць яму «узад».
Шапнуў Якуб да Адама:
«Яшчэ будуць барышы.
Я у зад і ты таксама,
Пан, у зад яму пішы».