Уладзіслаў Сівы-Сівіцкі - Год беларуса - Вершы. Вершав. апавяданні. Публіцыстыка

Гдзе бярозы расахаты
I вясною лужы,
Там стаяў двор старой даты,
Багаты і дужы.
I дзяды як талкавалі,
Помняць гэта ўнукі,
Пераходзіў як, казалі,
Ён із рук у рукі.
I, бывала, ў двары гэтым
У дождж ці пагоду,
Ці зімою, ці то летам
Шмат было народу.
Аж раілася на полі
Ад сваіх, нанятых,
I работнікаў даволі
Было прыганятых.
Быў вялікі у іх гоман,
Хоць толк малаваты —
Цівун, пісар, і акоман,
I рымар куртаты.
I усе пад песню стару
Жылі, пажывалі,
Бралі пенсію ў ахвяру
I да тога кралі
I зярняткі, і мякіну
Пакрысе, паволі,
I ячмень, і канюшыну
3 мяшкамі на полі.
Доўгі час яны там дзесьці
Цягалі, насілі,
Аж пакуль такі нарэшце
Іх не палавілі.
Дык праз гэтую прычыну,
Як людзі казалі,
Акомана, як тычыну,
Із двара прагналі.
Дык цяпер, хай Бог бароніць,
I жальба знайшлася.
Бедны, горкі слёзы роніць,
Але ўжо — па часе!

Як акомана прагналі,
Дык вялікі быў канфуз,
Бо, як іншыя казалі,
Быў у іх там свой саюз.
После ж — гэтака манера:
3 таго ж самага двара
Выправіць магазынера [24] Магазынер — загадчык магазына, агульнага вясковага свірна, у які сяляне ссыпалі страхавы фонд зерня.
Наступіла ўжо пара.
Дык яму там адказалі
У адвячорак у адзін
I бухгалтара паслалі,
Каб прыняў ён магазын.
Пісар наш пры гэтым важкі
Закруціў тыкеля нос
I сказаў, каб пляшку бражкі
У магазын з сабой прынёс.
I вось гэтак не ў кампанні
Гэты нашы бабылі
Там удвух на пачаканні
Тую бражку распілі.
Разышліся пасля тога,
Штось пад носам бурчучы,
I бухгалтар як нічога
Узяў ад пісара ключы.
Даў іх касіру старому,
Пачакаўшы, як відаць,
I сказаў ён гэтак тому,
Што аброк трэ выдаваць.
Той праз гэтаку прычыну
На дзядзінец шмаргануў
I прыйшоў да магазына,
Ключом дзверы адамкнуў.
А пад то магазынера
Як на ліха прынясло,
Як убачыў ключы ў дзверах,
Дык аж яго затрасло.
Доўга ён сабе не думаў,
Так падсунуўся, як цень,
Памаленьку і без шуму
За ключы ды у кішэнь.
А касір стары у страху,
Што рабіць, і сам не знаў,
I каб часам не даць маху,
За бухгалтарам паслаў.
Той, прыпёршы, хваціў тога
(Відна, нораў меў брыдкі),
Гэны ж зноў не думаў многа —
I сцяліся ўзагрудкі.
Многа шуму нарабілі
У магазыне тым яны,
Але іх разбаранілі
Там на шчасце хурманы.
I цяпер адны гамоняць,
Што не пройдзе гэтак тут,
Але хай сам Бог бароніць —
Будзе дзела, будзе суд.

Адзін хлопец зухаваты
Не без дай прычыны
Выбіраўся раз у сваты
Да адной дзяўчыны.
А дзяўчына та багата,
I зусім не мала.
Дык узяў сабе за свата
Добрага брахала.
Прыгаворка ёсць такая,
Што «грэх душу муча».
Дык ён свата падзывае
Ды вось гэтак вуча:
«Помні, кажа, маё слова,
Сваце даўгавязы:
Як скажу я то ці ова [25] То ці ова (польск.) — тое ці іншае; што-небудзь. —
Дадавай два разы».
«Добра, — гэны так гамоне
Адважна і смела,—
Ужо за гэтым ў нас сягоння
Дык не стане дзела.
Толькі ты будзь, мой ты братка,
Адважан і смелкі
I бяры з сабой ў астатку
Чым болей гарэлкі».
Наліваюць самагонам
Цэлую баклашку
I для лепшага рэзону —
Манаполькі пляшку.
Ды не простай манаполькі,
Але гэткай лоўкай,
Што ўжываюць паны толькі —
3 белаю галоўкай.
Едуць сабе да засценка
I заходзяць ў хату,
Гдзе знаходзяць і паненку,
I маму, і тату.
Іх там хораша прымалі,
Як сватоў, канечне,
Уміг абрусам стол заслалі,
Напяклі яечні.
Выпілі і закусілі
Так укругавую
Ды інакш загаманілі
У пару у тую.
Дык наперад стары баця
Міргнуў на Марцэльку
I пытаецца ў зяця:
«Ці маеш зямельку?»
Гэны хлопец небажаты,
Сказаўшы не лішку,
Лжэ урэчы як наняты,
Кажа: «Маю крышку».
А сват зараз зауважа,
Падхапіўшы збоку:
«То ж ты маеш, браце, кажа,
Цэлую валоку!»
«Добра, добра, — стары мове.—
Мой ты, кажа, сынку,
Запытаўшы так па слове,
Ці маеш скацінку?»
Гэны ж зноўку не запнецца,
Урэчы на кпінку,
Але з месца адзавецца:
«Маю і скацінку».
А тут сват ізноў без спрэчак
Пад тое гамоне:
«Тры каровы, шэсць авечак,
Парсюк і хаўроння».
А стары ізноў пытае:
«А скажы, мой братку,
Ці то ж гэта зяць мой мае
Сваю ўласну хатку?»
«Я і хату, кажа, маю
Сваю ці чужую,
У каторай пражываю:
Ды і не гарую».
А сват зараз падбягае,
Кажа без абмовы:
«Справа будзе вось якая:
Ты ж маеш дом новы!»
Тыя бачаць, што тут змова.
Дык так, галубочкі!
Зачынаюць тут ізнова,
Але з другой бочкі:
«А ці праўда гэта будзе,
Мой зяціку статны:
Да работы, кажуць людзі,
Вашць так мала здатны?»
«Гэта так, мой цесцю мілы.
Часам да работы
То нямашака і сілы,
Або і ахвоты».
А сват зараз жа пад тое,
Мусіць, з волі неба:
«Ані то, ані другое:
А гультай як трэба!»
«А ці праўда гэта ж знову,
Хоць васпан нам блізкі,
Бо гавораць так па слову,
Што на вочы нізкі?»
«Дзе там праўда!
Баюць людзі
I бабы сарокі…
Як прызнацца, праўда будзе:
Крышку касавокі».
А сват зараз падыходзе.
«Досыць, кажа, ныці.
Ты ж сляпы зусім, і годзе.
Няма што круціці».
«А яшчэ. адно пытанне
У гэтыя часы:
Быццам вашаць мосці пане
Да гарэлкі ласы?»
«3 гэтым справа вось такая:
Не заходжу ў сварку.
Часам, скажам, так бывае,
Што заломіш чарку».
А сват кажа: «Не трэ зліцца.
Кварту ці касушку —
Толькі трэба падзівіцца —
Льеш, як у кадушку».
Дык па гэткім прывітанні,
Урэчы карытам,
Там сваты на пачаканні
Ад’язджалі з квітам.