Гі Мапасан - Навелы

Пасля адно на адно ён паклаў целы на сядло і паехаў дамоў.

У слязах і радасці — зусім як Гарганцюа, калі нарадзіўся Пантагруэль, — ён вярнуўся ў замак. Ён заходзіўся пераможным крыкам і тупаў нагамі ад радасці, што забіў звера; ён енчыў і рваў бараду ў адчаі ад братавай смерці.

І часта пазней, калі яму даводзілася расказваць пра гэты выпадак, ён гаварыў са слязамі на вачах: «Каб толькі бедны Жан змог паглядзець, як я задушыў ваўка, ён бы памёр спакойна, я веру!»

Удава майго продка выхавала ў сына-сіраты агіду да палявання, і гэтае пачуццё праз пакаленні перадалося і мне.

Маркіз д'Арвіль змоўк. Нехта спытаўся:

— Тое, што вы расказалі, гэта легенда?

Ён адказаў:

— Клянуся, усё ад самага пачатку праўда.

А адна жанчына ціха сказала:

— Праўда ці не, але добра, што бываюць на свеце такія апантаныя людзі.

Пераклад : Сяргей Мурашка

Вялікія няшчасці не засмучаюць мяне ніколі, сказаў Жан Брыдэль, стары халасцяк, якога лічылі скептыкам. Я вайну бачыў блізка: у мяне не сціскалася сэрца, калі я пераступаў цераз трупы. Разбушаваная стыхія ці людская бяда могуць прымусіць нас закрычаць ад жаху ці абурэння, але ніколі яны не сціснуць нашага сэрца, ад іх вас ніколі не проймуць дрыжыкі, як бывае, калі часам заўважаеш у жыцці нейкія горкія з'явы.

Самы пякучы боль — гэта, канечне, калі ў маці памірае дзіця і калі ў чалавека памірае яго маці. Боль нясцерпны, страшны, ён ашаламляе, ён кроіць сэрца, але пасля чалавек вяртаецца да жыцця, нібы ранены, які доўга сплываў крывёю.

А пэўныя сустрэчы, пэўныя ледзь бачныя з'явы, пра якія толькі здагадваешся, пэўныя патаемныя засмучэнні і злая воля лёсу абуджаюць у нас карагод балесных думак, калі душа пакутуе ад незразумелага, несуцішнага, пякельнага болю, вельмі пранізлівага, бо ён здаецца лёгкім, вельмі пякучага, бо ён быццам неадчувальны, вельмі моцнага, бо ён нібы няўлоўны. Яны пакідаюць у нашай душы адбітак смутку, горыч і расчараванне, збавіцца ад якіх вельмі цяжка.

Я не магу забыць двух-трох выпадкаў, на якія другі чалавек ніколі б не звярнуў увагі, але яны працялі мяне і заселі ўсярэдзіне, быццам доўгія, тонкія і вострыя атрутныя асцюкі.

Можа, вы не зразумееце пачуцця, якое нарадзілася ад гэтых імгненных уражанняў. Я раскажу вам толькі пра адно. Яно вельмі старое, але і цяпер жыве ў маёй памяці. Я такі ўражлівы, мусіць, ад сваёй чуллівасці.

Мне пяцьдзесят гадоў. У той час я быў малады і вывучаў права. Трошкі сумны, трошкі летуценны, я захапляўся меланхалічнай філасофіяй і зусім не любіў ні шумных кавярняў, ні гарластых прыяцеляў, ні дурных дзевак. Уставаў рана, і маё самае гарачае жаданне было прайсціся а восьмай раніцы па расадніку Люксембургскага саду.

А вы, вы не гулялі па ім? Гэта быў нібыта забыты сад не нашага стагоддзя, прыгожы, як усмешка даўніны. Жывы плот зялёнымі сценамі буяў абапал ціхіх, вузкіх і роўных прысадаў, а нястомныя садоўнікавы нажніцы рупліва стрыглі і раўнялі спляценне галінак. І сям-там вам трапляліся кветнікі. Рады саджанцаў стаялі, быццам школьнікі на шпацыры, купкамі раслі густыя шыпшыны і цягнуліся ствалы пладовых дрэваў.

У самым кутку гэтага раскошнага саду жылі пчолы. Іх саламяныя хаткі, ладком расстаўленыя па градках, прыязна запрашалі сонца ў свае маленькія, з напарстак, дзверы. І на ўсіх сцяжынках вы чулі звон залатых мушак — сапраўдных гаспадынь гэтага мірнага куточка, сапраўдных валадарак гэтых доўгіх прысадаў.

Я прыходзіў сюды ледзь не штораніцы, сядаў на лаўку і чытаў. Часам я клаў кнігу на калені і марыў, аддаючыся бясконцай асалодзе пад моцнымі грабамі.

Але неўзабаве я заўважыў, што не я адзін прыходзіў сюды, як толькі расчынялася брама. І часам у канцы саду сустракаў дзіўнага старэнькага чалавека.

На ім былі чаравікі з сярэбранымі спражкамі, кароткія штаны, тытунёвага колеру гішпанскі сурдут, карункавая хустачка замест гальштука і вычварны, з шырокімі палямі шэры лямцавы капялюш дапатопнага фасону.

Стары быў худы, надта худы; яго кашчавы твар увесь час торгаўся і ўсміхаўся, а жывыя вочы міргалі, ні хвіліны не застаючыся ў спакоі ад бесперапыннага трапятання павекаў; у руцэ ён заўсёды трымаў кій з залатой булавешкай, які, мусіць, быў яму нейкім дарагім успамінам.

Спачатку гэты чалавек мяне здзівіў, пасля вельмі зацікавіў. І я сачыў за ім скрозь зялёныя сцены прысадаў, ішоў за ім здалёк, прыпыняўся на паваротах, каб ён мяне не заўважыў.

І вось аднае раніцы, палічыўшы, што ён адзін, стары пачаў рабіць дзіўныя рухі: спачатку некалькі маленькіх скокаў, потым рэверанс; пасля ён выбіў нагою досыць яшчэ спрытнае антраша, пачаў зграбна, з падскокам круціцца і смешна кружыцца, усміхаючыся, нібы перад гледачамі, кланяўся і вітаўся, выгінаў рукі, згінаў сваё маленькае лялечнае цела, пасылаючы ў паветра далікатныя вітанні, кранальныя і смешныя адначасова.