Штэфан Цвэйг - Пякучая таямніца

Але ты не выйшаў. Не выйшаў ніхто. Відаць, цябе тады не было дома, а Ёган таксама адлучыўся за нейкімі пакупкамі: і вось я паплялася, з мёртвым водгукам званка ў вушах, назад у разбураную, апустошаную кватэру і, зняможаная, павалілася на нейкі плед. Ад зробленых мною чатырох крокаў я стамілася больш, чым калі б я некалькі гадзін хадзіла па глыбокім снезе. Але, нягледзячы на гэтую стомленасць, ва мне ўсё больш мацнела рашучасць убачыць цябе, пагаварыць з табою, перш чым мяне павязуць. Клянуся табе, нічога другога ў мяне і ў думках не было, я яшчэ нічога не ведала аб пачуццях, менавіта таму, што ні аб чым, акрамя цябе, не думала; я хацела толькі ўбачыць цябе, яшчэ раз убачыць цябе, адчуць тваю блізкасць. Усю ноч, усю гэтую доўгую, жудасную ноч я чакала цябе, каханы. Як толькі мама легла на ложак і заснула, я прашмыгнула ў прыхожую і пачала прыслухоўвацца, ці не ідзеш ты. Я чакала ўсю ноч, усю ледзяную студзеньскую ноч. Я стамілася, усё цела ламала, і не было нават крэсла, каб сесці; тады я легла на халодную падлогу, дзе моцна дзьмула з-пад дзвярэй. У адной толькі тоненькай сукенцы ляжала я на жорсткай голай падлозе; я не ўзяла з сабою коўдры — я баялася, што сагрэюся і засну і не пачую тваіх крокаў. Усё маё цела балела, я сутаргава падкурчвала ногі, рукі дрыжалі; прыходзілася раз за разам уставаць, каб хоць крыху сагрэцца — гэтак холадна было ў жудаснай цемры. Але я ўсё чакала, чакала, чакала цябе, як свой лёс.

Нарэшце — мусіць, было ўжо каля дзвюх ці трох гадзін ночы — я пачула, што нехта адчыніў унізе дзверы і потым пачаў падымацца па лесвіцы. У той жа момант знікла адчуванне холаду, мне зрабілася горача, я ціхенька адчыніла дзверы, каб кінуцца табе насустрач, укленчыць перад табою... Ах, я нават не ведаю, што я, дурное дзіця, зрабіла б тады. Крокі набліжаліся, паказаўся агеньчык свечкі. Я трымалася за ручку і дрыжала ўсім целам. Ты гэта ці хто другі?

Так, гэта быў ты, каханы, але ты быў не адзін. Я пачула ціхі, узбуджаны смех, шамаценне шаўковай сукенкі і твой ціхі голас — ты вяртаўся дадому з нейкаю жанчынаю...

Як я перажыла тую ноч, не ведаю. Раніцаю, у восем гадзін, мяне адвезлі ў Інсбрук; у мяне болей не было сілы супраціўляцца.

Маё дзіця ўчора ноччу памерла — цяпер я буду зноў адна, калі лёс накануе мне жыць. Заўтра прыйдуць чужыя, апранутыя ў чорнае, грубыя людзі, прынясуць з сабою труну, пакладуць у яе маё дзіця, маё беднае, маё адзінае дзіця. Можа, прыйдуць сябры і прынясуць вянкі, але што такое кветкі каля труны? Мяне стануць суцяшаць, гаварыць мне нейкія словы, словы, словы; але чым яны мне памогуць? Я ведаю, што ўсё роўна застануся зноў адна. А няма ж нічога болей жудаснага, чым быць адзінокім сярод людзей. Я даведалася аб гэтым тады, у тыя бясконцыя два гады ў Інсбруку, ад шаснаццаці да васемнаццаці гадоў, калі я, як нявольніца, як выгнанніца, жыла ў сваёй сям'і. Айчым, чалавек вельмі спакойны, скупы на словы, добра ставіўся да мяне; мама як быццам хацела загладзіць нейкую ненаўмысную віну перада мною і выконвала ўсе мае жаданні; маладыя людзі дамагаліся маёй прыхільнасці, але я адштурхоўвала ўсіх з нейкаю заўзятаю ўпартасцю. Я не хацела быць шчасліваю, не хацела быць задаволенаю далёка ад цябе. Я наўмысна замыкалася ў змрочным свеце самакатавання і адзіноцтва. Новых, яркіх сукенак, якія мне куплялі, я не апранала; я адмаўлялася наведваць канцэрты і тэатр, удзельнічаць у пікніках. Я амаль не выходзіла з дому — ці паверыш, каханы, што я ведаю не болей дзесятка вуліц у гэтым невялічкім гарадку, дзе пражыла цэлых два гады? Я сумавала і хацела сумаваць, я ап'яняла сябе кожнаю кропляю гора, якая магла паглыбіць маю няўцешную пакуту — не бачыць цябе. І, акрамя таго, я не хацела, каб мяне адцягвалі ад майго захаплення, хацела жыць толькі табою. Я сядзела дома адна, гадзінамі, днямі, нічога не рабіла і толькі думала аб табе, зноў і зноў перабірала сотню маленькіх успамінаў аб табе, кожную сустрэчу, кожнае чаканне. Я, як у тэатры, разыгрывала ў сваім уяўленні ўсе гэтыя малазначныя выпадкі. І таму, што я бясконца ўзнаўляла ў памяці кожную хвіліну мінулага, усё дзяцінства ярка захавалася ў мяне, і ўсё перажытае мною ў тыя далёкія гады я адчуваю гэтак ясна і горача, як быццам яно толькі ўчора хвалявала маю кроў.

Толькі табою жыла я ў той час. Я купляла ўсе твае кнігі; калі тваё імя ўпаміналася ў газеце, гэта было для мяне святам. Ці паверыш, я ведаю на памяць усе твае кнігі — гэтак часта я іх перачытвала. Калі б мяне разбудзілі ноччу і прачыталі наўгад выхаплены з якой-небудзь тваёй кніжкі радок, я магла б нават цяпер, праз трынаццаць гадоў, прадоўжыць яго без запінкі; кожнае тваё слова было для мяне як Евангелле, як малітва. Увесь свет існаваў толькі ў сувязі з табою; я чытала ў венскіх газетах пра канцэрты, пра прэм'еры з адною толькі думкаю: якія з іх могуць зацікавіць цябе, а калі надыходзіў вечар, я здалёку суправаджала цябе: вось ты ўваходзіш у залу, вось садзішся на сваё месца. Тысячы разоў уяўляла я сабе гэта, бо адзін-адзіны раз бачыла цябе на канцэрце.