Невядома: Мэдыі і камунікацыя

15. Маклюэн М., Фіорэ К. Вайна і мір у сусьветнай вёсцы//Фрагмэнты, №2, 1997.

Плян:

1. Вэрбальная і невэрбальная камунікацыя

2. Зрокавая камунікацыя

3. Міміка

4. Жэсты, рухі і паставы цела

5. Тактыльная камунікацыя

6. Камунікацыя ў малых і вялікіх групах

7. Віды камунікацыі паводле прызначэньня і характару пасланьня

У залежнасьці ад таго, якімі камунікацыйнымі магчымасьцямі карыстаецца чалавек, камунікацыю, у самым агульным выглядзе, можна падзяліць на два віды — моўную (вэрбальную) і нямоўную (невэрбальную).

Моўная альбо вэрбальная камунікацыя адбываецца пры дапамозе словаў і розных іх камбінацыяў, збудаваных па пэўных граматычных правілах.

Нясловавая моўная камунікацыя называецца парамоўнай і яе сродкамі зьяўляюцца інтанацыі, паўзы, тэмп маўленьня і розныя вакалізацыі (сьмех, плач, бурчэньне, сіпеньне, усхліпваньне і г.д.). Вэрбальная камунікацыя — гэта тое, ШТО гаворыцца ці ШТО прамаўляецца; а парамоўная камунікацыя — гэта тое, ЯК што прамаўляецца альбо ЯК што гаворыцца. У працэсе камунікацыі чалавек карыстаецца як моўнымі, так і парамоўнымі сродкамі, і часам гэта даволі істотна ўплывае на сэнс ягоных выказваньняў. Калі, да прыкладу, ваш сябра гаворыць вам, што вы вельмі недалёкі чалавек і пры гэтым пасьміхаецца, то найверагодней ён мае на ўвазе нешта іншае.

Камбінацыі моўных і парамоўных магчымасьцяў ствараюць сытуацыю шматзначнасьці выказваньня. Дарэчы, не існуе сэнсавай адназначнасьці і пры выкарыстаньні толькі моўных сродкаў. Рэч у тым, што словы, акрамя іх экспліцытнага альбо яўнага значэньня, маюць яшчэ імпліцытныя значэньні. Вялікая колькасьць камбінацыяў моўных і парамоўных сродкаў робіць працэс камунікацыі вельмі багатым.

Невэрбальная камунікацыя існуе ў розных формах. Гэта — зрокавая камунікацыя, камунікацыя празь міміку, жэсты, паставы цела, а таксама тактыльная камунікацыя.

Часам вочы чалавека называюць люстэркам ягонай душы. Сэнс гэтага выказваньня ў тым, што позірк чалавека можа быць выказьнікам вельмі складаных пачуцьцяў, перажываньняў альбо ацэначных экспрэсіяў. Наколькі зрокавы канал камунікацыі зьяўляецца важным, можна меркаваць па тым, што мы звычайна пачуваемся некамфортна, калі падчас размовы ня бачым вачэй суразмоўцы. Вядомы выраз “злое вока” ці слова “сурочыць” сьведчаць пра тое, што зрокавая камунікацыя можа быць нават і небясьпечнай.

Дасьледчыца Майлз Пэтэрсан разрозьнівае пяць спэцыфічных функцыяў зрокавай камунікацыі: а) перадача інфармацыі, б) рэгуляваньне ўзаемадзеяньняў, в) выказваньне пачуцьцяў блізкасьці, г) ажыцьцяўленьне сацыяльнага кантролю і д) спрыяньне выкананьню нейкай задачы.

Праз зрокавую камунікацыю выяўляецца інфармацыя адносна прэфэрэнцыяў альбо непрэфэрэнцыяў асобы, ейнага стаўленьня да той ці іншай зьявы, учынку і г.д. Погляд перадае, наколькі чалавек пачуваецца ўпэўненым у сабе, наколькі ўважлівы ён да іншых людзей, наколькі кампэтэнтны ў нейкай справе. Вышэй мы ўжо адзналі, што частотнасьць поглядаў і позіркаў перадае інфармацыю пра сацыяльны статус чалавека. А калі чалавек хавае позірк, гэта можа сьведчыць, што ён пачуваецца некамфортна, мае згрызоты сумленьня, ня ўпэўнены ў сваіх сілах. Усім вядомая сытуацыя, калі выкладчык, які задаў пытаньне і не атрымаў на яго правільнага адказу, пачынае азіраць аўдыторыю, каб знайсьці дасьведчанага студэнта. Як правіла, тыя студэнты, якія не падрыхтаваліся да заняткаў, будуць “хаваць” вочы.

Функцыя погляду і позіркаў у рэгуляваньні стасункаў асабліва яскрава выяўляецца ў самой камунікацыі. Калі вы, напрыклад, жадаеце пачаць з кімсьці размову, ваш позірк будзе скіраваны на гэтага чалавека. І наадварот, калі вам карціць скончыць размову, ваш позірк будзе дэманстраваць вашу адсутнасьць альбо вы будзеце глядзець куды-небудзь убок. Людзі, якія доўга працуюць разам, каардынуюць свае дзеяньні, абменьваючыся позіркамі. Позірк таксама можа выкарыстоўвацца дзеля таго, каб прысьпешыць дзеяньні партнэра.

Даволі часта позірк выкарыстоўваецца ў выказваньні пачуцьцяў блізкасьці. Практычныя псыхалягічныя дасьледаваньні выявілі, што блізкія людзі часьцей абменьваюцца позіркамі, чым асобы, якія ня маюць блізкіх зносін. Магчыма, вы заўважалі, хто закаханыя могуць даволі працяглы час глядзець адзін на аднаго. Гэта сьведчыць пра інтэнсіўнасьць пачуцьцяў.

Людзі з высокім сацыяльным статусам часта выкарыстоўваць позірк дзеля таго, каб зазначыць аўтарытэтнасьць свайго рашэньня і абавязковасьць яго выкананьня падначаленымі. Позірк у падобных сытуацыях дэманструе ўладу і сілу. Так званы “позірк зьверху” прызначаны дзеля таго, каб “паставіць чалавека на мейсца”. Падобнае звычайна адбываецца ў сытуацыях, калі да канца ня вызначаныя адносіны паміж асобамі паводле іхнага мейсца ў гіерархіі, няважна, што гэта за гіерархія — фармальная альбо нефармальная. Пагарда, якая часам утрымліваецца ў позірку зьверху, можа сьведчыць пра тое, што яго ўладальнік мае пэўныя праблемы ўва ўсталяваньні менавіта тых адносін, якія ён хацеў бы мець зь нейкай асобай. Падобнае можа таксама азначаць, што рэальны ўплыў і рэальная ўлада ўладальніка позірку зьверху не распаўсюджваюцца на гэтую канкрэтную асобу.