Мікола Аўрамчык - Запрашэнне да роздуму

Нават не паверыце,
як толькі
Кіпенем абдам
ці ўкіну ў вар
Сушаныя ягады і зёлкі —
Дзьмухне
даўкім водарам у твар

Мёду ліпеньскіх ліповых кветак
Ды падбелу і суніц з бароў —
Дзьмухне на мяне духмяным летам,
Галаву захмеліць —
будзь здароў!

Як прыемна ўзварам іх сагрэцца!
Ад сунічніку ды ад шыпшын
Я зусім не адчуваю сэрца,
Лёгка дыхаць,
светла на душы.

Што ў разгар зімы
ды водар лета
Вы прышлеце мне,—
я не чакаў...
Акрыяў я духам.
I за гэта
Дзякуй вам,
унучка і дачка!

Калі пачуў я,
што за вернасць Музе
Сцярпеў ты гэтулькі пакут,
Што Беларусь
ты ўсю прапоўз на пузе
I вызваляў мой родны кут,—

Перад табой
я ўпаў бы на калені,
Калі б ты не прызнаўся сам
Адразу ж,
у наступнае імгненне,
Што быў паранены ты там.

I я тады падумаў:
«Дзякуй богу,
Што ты не склаў там галавы,
А выкараскаўся з бяды,
нябога,
Застаўся цэлы і жывы».

На жываце
паўзлі мы паў-Еўропы,
Укрыцці ты капаў у ёй,
А я —
скляпенні ў вугалі ды гроты,
Хады
і лёхі пад зямлёй.

Табе напомняць
гукі нашай мовы
То гул гарматных навальніц,
То гоман пушчаў
ды бароў сасновых
То звон азёр,
то шэпт крыніц.

Твая ніжнегародская гаворка
Нагадвае таксама мне
То буркаванне трактарных матораў
У раннім стэпе па вясне,

То каласоў цяжкіх
прыбой былінны,
Што перакочваецца ўдаль,
То ціхі крык журботны жураўліны,
То бурны плёскат
волжскіх хваль.

Вусач,
загнаны страху маніяй,
«Народаў бацька»,
мне не даў
3 ягоным профілем медаль
«За перамогу над Германіяй».

Таму, што я
Без весткі ўсякае
Прапаў у пекле агнявым.
Адрокся ён
ад сына Якава,
Калі той быў
яшчэ жывым.

А я ж на двух франтах
«кацюшаю»
Без жалю выпякаў чуму.
I ў ладкі пляскаў я паслужліва,
Яму маліўся аднаму.

Пакуль не ўбачыў у Германіі
Падобных мне «гаспадароў»,
Зачумленых
і адурманеных
Такім,
як ён,
правадыром.

Хацеў «народаў бацька» з фюрэрам,
Каб не дазналіся Сыны,
Што іх паны
не толькі шулеры,—
Тыраны-дэспаты яны.

На самай справе
не Нямеччыну
Перамагалі мы,
калі
Яна й без нас была знявечана,
Мы пакараць фашызм змаглі.

I менавіта ў гонар гэтага
Адліць медаль даўно пара
Без профілю
тырана-дэспата,
Што ў нас быў за правадыра.

Кожны раз
Пры сустрэчы і нашым вітанні
Думаю пра выслоўе адно
Нездарма,
Калі куксу тваю ў знак
Майго спачування
Паціскаю пяшчотна
Рукамі дзвюма.

Дзеля ўздыму ў крыві
Бёзразважнай адвагі,
Каб у холад сагрэцца
Ды ўзняць тарарам,
Па загаду наркома
У нашы біклагі
Выдавалі ўзбуджальнага зелля
Сто грам.

I хоць яд ёсць у гэтым
Спакуслівым зеллі,
Але я і цяпер ім па звычцы грашу
Страх прымусіў
Цвяроза захоўваць у целе
Паўатручаную ў маладосці
Душу.

Куксаў дзвюх не схаваць
Ад надзённага хлеба.
У пакутным будзённым жыцці
Кожны раз
Вымушае
Любая
Малая
Патрэба
3 рукавоў іх вымаць,
Быццам бы напаказ.

Што з таго,
Што адвагаю мсціўца
Ты некалі
Славіў свой,
Партызанствам славуты,
Раён,
А «таўпекаешся,
Як Марка па пекле»
3 юных год
I да скону адпушчаных дзён?!

Што мы ўдзельнікі
Страшных падзей,
А не сведкі,
Дык у гэтым нямашака
Нашай віны,
Юнакі-аднагодкі
І хлопцы-падлеткі,
Можа,
Бог дасць,
Апошняй,
Мінулай вайны.

Праява незвычайная:
Каб дома і на службе
Начальнік з падначаленым
Знаходзіліся ў дружбе.

Як брыгадзір з дзесятнікам
Мы працавалі спраўна:
Ты — майстрам,
Я — чаляднікам
I сябравалі слаўна.

Штогод у жніўні звечара
У дзень твайго анёла
Збіраліся на веча мы
Сямейным цесным колам.

Пасля ўсю ноч, праводзячы
Тваіх народзін дату,
Ужо мы ўдвух, без родзічаў,
Прыгадвалі салдатаў,
Што ў стан чырвоных рыцараў
Калісь былі пасланы:
Хто — трубадурам-рытарам,
Хто — свецкім капеланам,
Хто — сувязным, хто — пісарам,
А ты, нібы алмазы,
Рассейваў словы бісерам,
Стаў летапісцам часу.