Мікола Аўрамчык: Запрашэнне да роздуму

Не важна,
з якое нагоды,—
Сябрам партызанскім зарок,
Юнацкі інстынкт лесавода,
Паэта няўрымслівы крок.

Я ўдзячны яму за іх росквіт,
Таму што яны з тых часоў
Прывабным паркалем бяросты
I шоўкам даўгіх валасоў

Сябрам навяваюць у скрусе
Знаёмыя змалку да слёз
Гаі беластволых бяроз
Татарыі ды Беларусі.

Краёў дарагіх, запаветных,
Дзе грэшны пабачыў ты свет,
Заслонава мужны разведчык
I шчыры татарскі паэт.

Каб лётаць птушцы,
трэ мець сілы
Пераадолець свой цяжар.
А мне яшчэ пры ўзлёце
крылы
Сусветны апаліў пажар.

Нас бралі за мяжой на мушку,
Каб утрымаць любой цаной...
То кальцавалі,
быццам птушак
У цеснай клетцы драцяной.

То гналі з біркамі на шыі
Усцяж падоўжнай караной 2 2 Праход у глыбіні шахты ад галоўных клецяў да паасобных штрэкаў. ,
Нібы авечак гурт паршывы
Або бязмозгіх бараноў.

А мне ж хацелася дадому,
Як з пекла грэшніку —
у рай...
Я быў наіўны і свядомы,
Я быў даверлівы праз край.

Я не ўяўляў,
што мне на свеце
Не стануць людзі давяраць
I дома будуць па анкеце
Мой шлях жыццёвы правяраць.

Узняты з цемры падзямелля,
Прытуплены пагляд вачэй —
Быў пільны пры святле завельмі
I ўсё ў жыцці ўспрымаў ярчэй.

Не даравалі мне ніколі
Каранаваныя чыны,
Што за мяжой
я ўбачыў болей,
Чымся дазволілі б яны.

Каб я не пікнуў у далейшым,—
Зацуглілі,
аж сперла дых,
I з рук не выпускалі лейцы,
Раз-пораз тузаючы іх.

Маўляў, от пагарцуй,
васпане,
Калі ты выжыў,
а не здох!
Ні ўспудзіцца
я быў не ў стане,
Ні на дыбкі стаць
я не мог.

Цягнуў я лямку з сілай конскай
У пекле страху ды маны
I верыў,
што насустрач сонцу
Кручу на восі шар зямны.

Круціў жа прывад малатарні,
Якая ў свету на вачах
Не малацьбу вяла,
а марна
Гула і ўдзень і па начах.

Мяне трымалі ў чорным целе,
Ніхто не знаў,
што не з дабра
Ў ім слёзы горкія кіпелі,
Нібы ў бязмоўнага бабра.

Іванка маленькі
ў кашулі
Няўзнак
Нарадзіўся
на свет.
Пад вокнамі ў садзе
зязюля
Яму накувала сто лет.

Матулінае калыханкі
Лагодна пазвоньваў званок:
«Здаровенькі будзь,
мой Іванка,
Вялікі расці,
мой сынок!

Расці-падрастай,
мой Іванка,
Матулю парадуй і ўцеш.
Куплю я табе маляванку,
Іванка,
калі падрасцеш.

А станеш дараслы,
Іванка,
Уцеха і радасць мая,
Кашулю табе вышыванку
Пашыю і вышыю я.

Ты пад калыханку матулі,
Іванка,
расці і дужэй!
Пагушкаю я:
лю-лі, лю-лі,
Засні,
мой сыночак,
барзджэй!»

Хлапчук успрымаў адмыслова
Па матчыных нават губах
Не толькі
сэнс кожнага слова,
А колер яго,
смак і пах.

Салодкім ён быў задаволены,
Як мацерыным малаком,
Ад кіслага слова
міжволі
Сціскаўся малютка маўчком.

Здзіўляўся,
што ў іхніх мясцінах
Птушына балотная —
драч,
А ў іншых,
як венік з галінак,
Яе называюць —
дзяркач.

Пасля зразумеў паступова,
Што слова —
вастрэй ад ляза,
Што слова —
ліхая абмова,
Згарае яно,
як сляза.

Што песня без слова —
нямая,
Як гучна яна ні звініць.
Што словы ў жыцці паміраюць,
Як дзеці ў галодныя дні.

I ўжо прарасталі ў самога
Яны па загаду рукі,
Нібыта ад ліўня грыбнога —
Праўдзівікі-баравікі.

Ды словамі ўжо гандлявалі,
А ён заклікаў,
каб яны
Зняволеных ператваралі
У птахаў крылатых зямных.

Каб вязні з астрогаў праклятых
Уміг разляцецца маглі,
Каб турмы і ўсе казематы
Пустыя былі на зямлі.

Калі б заклінапнем вось гэткім
Мяне акрыліў ён калісь,
Не тое
што з лагернай клеткі
Узняўся б я птушкай увысь,

А словам гаючым,
як зеллем,
Узбуджаны,
катам назло,
Я нават з глыбінь падзямелля
Змог выпырхнуць бы на святло

Дзякуй вам,
Алена і Наташа,
Што ў маёй бацькоўскай старане
Назбіралі ўлетку зёлкаў нашых
I зімой
у Крым прыслалі мне!