Norman Davies - Boże Igrzysko. Tom I

Cyt. w: A. Durr, op. cit., t. 2, s. 668-669. (Tłumaczenie polskie wg tekstu niemieckiego, w: A. Durr, Die Kantaten von Johann Sebastian Bach, op. cit.; przyp. tłum.).

Ślizgajcie się łagodnie, o fale, igrajcie z łagodnym pomrukiem. Nie, pędźcie żwawo! (przyp. tłum.).

P. Boye, La Cour polonaise de Luneville 1737-66, Paryż 1926; M. Langrod-Vaugham, Stanisław Leszczyński: Philosophe, politique, somerain nominal et administrateur bienfaisant en Lorraine, 1737-66, Nancy 1962; J. Lechicka, Rola dziejowa Stanisława Leszczyńskiego oraz wybór jego pism, Toruń 1951.

Jean Bemoulli, MitgliedesReisen... 1777-8, Lipsk 1780, w: W. Zawadzki, Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców. Warszawa 1983, s. 397-399.

Patrz M. Danilewicz, The Libraries of Poland, St. Andrews 1943.

Żadnemu okresowi vv dziejach nie poświęcono tyle uwagi, co panowaniu Stanisława Augusta. Dziełem wybitnym Jest klasyczna praca T. Korzona, Wewnętrzne dzieje Polski za Stanisława Augusta , Warszawa 1897, t. l-6 E. Rostworowski, Ostatni król Rzeczypospolitej, Geneza i upadek Konstytucji 3 maja , Warszawa 1966, daje współczesną interpretację. Z opracowań w języku angielskim klasycznym wprowadzeniem do wydarzeń dyplomatycznych jest praca Lorda Eversleya, The Partitions of Poland , Londyn 1915; patrz także L. Lewitter, The Partitions of Poland , „History Today”, VIII (1958), s. 873-882; IX (1959), s. 38-39. Fragmenty prac Korzona oraz wywołane przez nie polemiki zostały opublikowane w pracy wydanej przez M. H. Serejskiego i A. F. Grabskiego: T. Korzon, Odrodzenie w upadku. Warszawa 1975.352

Cyt. wg: W. Konopczyński, Fryderyk Wielki a Polska , Poznań 1947, s. 154(przyp. tłum.).

Fryderyk - Solms (Petersburg), 31 grudnia 1766. Cyt. w: H. Kaplan, The First Partition of Poland, Nowy Jork 1962, s. 68.

G. S. Thomson, Catherine the Great and the Expansion of Russia , Londyn 1947; I. Grey, Catherine the Great . Londyn 1961.

Metaforę z karczochem Fryderyk zapożyczył od Wiktora Amadeusza sabaudzkiego, który jej użył w odniesieniu do własnych planów wobec Mediolanu. Patrz W. Konopczyński, op. cit., Poznań 1947.

(Według źródeł historycznych, metafory o karczochu Fryderyk użył w odniesieniu nie do całej Polski, lecz do Prus: „w swym testamencie politycznym zalecał zjeść Prusy Królewskie jak karczoch, listek po listku", oderwać „to jakieś miasto, to jakiś powiat, aż całość będzie zjedzona”. E. Rostworowski, Woltera Polska, „Kwartalnik Historyczny”, 1968, s. 849-867; przyp. tłum.).

S. K. Padover, Prince Kaunitz and the First Partition of Poland , „Slavonic and Fast European Review”, XIII (1935), s. 384-398.

Por. w. Konopczyński, op. cit., s. 154 (przyp. tłum.).

Wśród autorów biografii Stanisława Augusta, przeważnie pisanych w duchu współczucia, można wymienić następujące nazwiska: R. Nisbet Bain (1900, w języku angielskim), J. Fabre (1952, w języku francuskim), J. P. Palewski (1946, w języku francuskim), H. Schmitt (1920, w języku polskim). Praca Fabr’a, Stanislaus-Auguste Poniatowski et l'Europe des lumieres , Paryż 1952, opisuje oświeceńie w PoIsce na tle ogólnoeuropejskim.

Recueil des actes diplomatiques, traités, et documents concernants la Pologne , red. K. Lutosłański, Warszawa 1920, t. 1-4. T. 1: Les Partages de la Pologne: recueil des documents , nr 2, 15-27 grudnia 1763 r.

(Jeśli kiedykolwiek złośliwość, idąc ramię w ramię z kłamstwem, zdołała ukuć kompletnie bezpodstawną plotkę, jest taką niewątpliwie plotka, która ośmiela się insynuować, że postanowiliśmy poprzeć elekcję Piasta z jednym tylko celem na względzie, a mianowicie po to, aby przy jego poparciu i współudziale, móc łatwiej dokonać najazdu na kilka prowincji Królestwa Polski i Wielkiego Księstwa Litewskiego, rozczłonkować je na części, a następnie oddać je bezzwłocznie w posiadanie Nasze i Naszego Imperium; przyp. tłum.).

3-14 października 1767, ibidem, nr 24.

(Oddziały Jej Cesarskiej Wysokości, mojej Władczyni, przyjaciółki i sprzymierzeńca Rzeczypospolitej, aresztowały biskupa krakowskiego, biskupa kijowskiego, wojewodę krakowskiego oraz starostę dolińskiego. którzy swym zachowaniem, kwestionując czystość Jej uzdrawiających, bezinteresownych i miłościwych zamiarów wobec Rzeczypospolitej, obrazili godność Jej Carskiej Wysokości; przyp. tłum.).

Patrz wyżej, przyp. 282 w rozdz. XI

Patrz Koliszczyna 1768 . Materiali, red. R.T. Trońko. Kijów 1970.

Klasyczną pracą obejmującą pierwsze lata panowania Stanisława Augusta jest opracowanie W. Konopczyńskiego, Konfederacja barska . Warszawa 1936-38, t. 1, 2. Na temat roli konfederacji barskiej w tworzeniu polskiej tradycji romantycznej patrz Przemiany tradycji barskiej . Studia . Kraków 1972.

Recueil des actes dipiomatiques... , op. cit., nr 34. 5 sierpnia 1772 r.. s. 40-41. Patrz O. Halecki, Why was Poland partitioned? , „Slavic Review”, XXII (1963). s. 432-441.

W imię Trójcy Przenajświętszej. Duch stronniczy, podtrzymujący anarchię w Polsce, każe obawiać się zupełnego rozkładu państwa (...) Więc Austria, Prusy i Rosja, mając zresztą względem Polski pretensje o prawa równie dawne jak słuszne (...). (Przekład: W. Konopczyński, Fryderyk Wielki a Polska , op. cii., s. 151. Patrz również tekst w: W. Konopczyński. Panowanie Stanisława Augusta Poniatowskiego . Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej , zeszyt 43. Kraków 1924. s. 17. cyt. wg: Volum. Legum. VIII. s. 27-33; przyp. tłum.).

Patrz M. Serejskl. Europa a rozbiory Polski , Warszawa 1970: praca ta zawiera pełny przegląd historiografii rozbiorów i stanowisko krajów Europy wobec upadku Polski.

W. Konopczyński. Fryderyk Wielki a Polska , op. cit.. s. 107 (przyp. tłum.).

Słowa Burke'a brzmiały dokładnie: „Pytam więc, drogi panie, co dalej? Te mocarstwa będą nadal używać swoich wojsk. Ich wojskom potrzeba zajęcia. Polska jest zaledwie śniadaniem i nie ma zbyt wielu Polaków. Gdzie zatem będą jeść obiad?” (z listu do A.H. von Borckego z 17 stycznia 1774 r.). Correspondence , t. 2. Chicago I960, s. 514.

Cyt. w: S. Kot . Rzeczpospolita Polska w literaturze politycznej Zachodu , Kraków 1919. s. 231.

Cyt. wg: K. Rudnicki, Biskup Kajetan Sołtyk , Kraków 1906, t. V Monografii w zakresie dziejów nowożytnych , s; l98 (przyp. tłum.).

Cyt. wg: E. Raczyński, Obraz przodków i Polski w XVIII w., Poznań 1842, t. 16, s. 133 (przyp. tłum.).

W . Kalinka, Ostatnie lata panowania Stanisława Augusta , Poznań 1868, s. 101.

Cyt. w: W. Zawadzki, Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców, Warszawa 1963, s. 528.