Norman Davies - Boże Igrzysko. Tom I

R. South, cyt. w: W. R. Morfill, Poland - the Story of the Nations, nr 33, Londyn 1893, s. 175-176.

Jan Sobieski, Listy do Marysieńki, wyd. L. Kukulski, Warszawa 1962, s. 41-42.

Patrz wyżej, przyp. 5, rozdz. XI, s. 356.

M. Kukieł, Zarys historii wojskowości w Polsce, Kraków 1929, Londyn 1949, rozdz. 3. Patrz też J. Wimmer, Wojsko polskie w drugiej połowie XVII wieku. Warszawa 1966.

Na temat stosunków polsko-francuskich za Sobieskiego patrz Toussaint de Fourbin w Revue d'Histoire Diplomatique, XXIII (1909), XXV (1911) i XXVII (1913); także S. Rubinstein, Les Relations entre la France et la Pologne de 1680 a 1683, Paryż 1913, oraz K. Piwarski, Polska a Francja po roku 1683, „Przegląd Powszechny”, I (1933), s. 71-92, 236-251.

Na temat zmiany w stosunkach dyplomatycznych za Sobieskiego patrz Z. Wójcik, Zmiana w układzie sił politycznych (...) w drugiej połowie XVII w., „Kwartalnik Historyczny”, LXVII (1960), s.25-57.

Jan Sobieski, Listy do Marysieńki, op. cit., s. 500-502.

J. Stoye, The Siege of Yienna, Londyn 1965. Patrz też J. Wimmer, Wyprawa wiedeńska. Warszawa 1957.

Jan Sobieski, Listy do Marysieńki, op. cit., s. 520-524. Inny przekład tego samego listu zamieszcza W. R. Morfill, op. cit., s. 165-170. U Paska znajdujemy jego własny opis oblężenia i łupów, Pamiętniki. Rok pański 1683, s. 535-540.

J. Starzyński, Wilanów: Dzieje budowy pałacu za Jana III, w: „Studia do dziejów sztuki w Polsce”, V (1933). Po stylowej rekonstrukcji dokonanej w okresie powojennym pałac w Wilanowie jest jedną z największych atrakcji turystycznych w Polsce; mieści narodowe zbiory malarstwa polskiego. Patrz W. Fijatkowski, Wilanów, Warszawa 1973.

Cyt. wg: M. Komaszyński, Maria Kazimiera d'Arquien Sobieska, Kraków 1983, s. 173 (przyp. tłum.).

John Sobieski Stolberg Stuart, 1795?-1872, i Karol Edward Stuart, 1799?-1880, w: Dictionary of National Biography, t. 19, s. 104 i nn.

Cytat prawdopodobnie apokryficzny.

T. Carłyle, History of Frederick II of Prussia, called Frederick the Great, Londyn 1858-65,1. 1-6. Carłyle występował przeciwko tym, którzy - jak lord Macaulay - potępili rozbiory Polski jako „zbrodnię”: „Polska była teraz martwa, a przynajmniej w agonii, i w pełni zasłużyła na tę śmierć. Nasz świat nie pozwala panować anarchii. Używa ona pięknych imion i ma swój wdzięk dla pospólstwa oraz dla wydawców gazet, ale w oczach Stwórcy naszego Wszechświata jest zawsze

rzeczą odrażającą (...) Do owego stanu pięknie fosforyzującej kupy próchna dojrzała Polska w okresie beznadziejnych rządów tych nieszczęsnych Augustów”, t. 6, s. 404-410.

C. Sass, The Election Campaign m Poland, 1696-7, „Journal of Central European Affairs”, XII (1952), s. 111-127; L. R. Lewitter, Peter the Great and the Polish Election 0/7697, „Cambridge History Journal”, XII (1956), s. 126-143. Patrz również M. Komaszyński, Księcia Contiego niefortunna wyprawa po koronę Sobieskiego, Warszawa 1971.

F. L. Carsten, Princes and Parliaments in Germany, cz. III: Saxony, Oxford 1959.

K. L. von Póllnitz, La Saxe Galionie or the Amorous Adventures of Augustus of Saxony (...) together with diverting remarks on the ladies of the severall countries thro' which he travelled, translated from the French by a gentleman of Oxford, Londyn 1750. Patrz H. Pönicke, Augustus der Starke ein Furst des Barock, Getynga 1972.

J. Gierowski, W cieniu Ligi Północnej, Warszawa 1971; From Radoszkowice to Opatów: The History of the Decomposition of the Leszczyński Camp, an Aspect of the Great Northern War, w: Poland at the XIth Congres of Historical Sciences, Stockholm, Warszawa 1960, s. 217-317; J. Gierowski, J. Kalisch, wyd., Um Polnische Krone: Sachsen und Polen wahrend des Nordischen Krieges 1700-21, Berlin 1962.

J. Szujski, Układy pod przewagą Moskwy w Warszawie (...) Sejm warszawski jednodniowy niemym zwany (1716-17), w: Dzieła, t. 4, Kraków 1894, s. 281-286; L. B. Roberts, Peter the Great in Poland, „Slavonic and East European Review”, V (1926-27), s. 537-551.

Na temat absolutystycznyeh planów Augusta II patrz J. Gierowski, La France et les tendences absolutistes du roi de Polegne, August II, Acta Poloniae Historica, XIX (1968), s. 549-570.

E. Starczewski, Możnowładztwo polskie na tle dziejów. Kijów 1916, t. l, 2; M. Tobiasz, Szlachta i możnowładztwo w dawnej Polsce, Kraków 1946; T. Zielińska, Magnateria polska epoki saskiej: funkcje urzędów i królewszczyzn w procesie przeobrażeń warstwy społecznej, Wrocław 1977.

J. Wimmer, Wojska RP w dobie wojny północnej, 1700-17, Warszawa 1956; S. Herbst, L 'Armée polonaise et l'art militaire au XVIII-me siecle, Acta Poloniae Historica, III (1960), s. 33-68; T. K.Orzon, Dzieje wojen i wojskowości w Polsce: epoka przedrozbiorowa. Lwów 1923, t. 1-3.

Patrz L. Ratajczyk, Problems of the defence of Poland in view of the threat of loss of independence in the late eighteenth century, w. Military Technique, Policy and Strategy in History, Warszawa 1976, s. 295-346; także ibidem. Wojsko i obronność Rzeczypospolitej, 1788-92, Warszawa 1975.

Patrz H. R. H. The Crown Prince of Siam, The War of the Polish Succession, Oxford 1901; R. Lodge, English neutrality and the War of the Polish Succession, w: Transactions of the Royal Historical Society, XIV (1931), s. 141-173.

Patrz J. Szujski, Podupadłą sprawę Leszczyńskiego dźwiga konfederacja w Dzikowie, w. Dzieła, t. 4, op. cit., s. 341-343.

Bijcie na alarm, o wrogowie (przyp. tłum.).

Cyt. niem. wg A. Durr, Die Kantaten von Johann Sebastian Bach, Kassel 1971. 1. Partia chóralna: Opiewaj własne szczęście, błogosławiona Saksonio. 2. Recytatyw: W jakiż sposób moglibyśmy, przepotężny Auguście, złożyć u twych stóp najszczersze dowody naszego szacunku, wierności i miłości? 3. Aria: Imię Augusta, owo szlachetne ziarno posiane przez Boga, zaprawdę zdoła się oprzeć wszelkim ziemskim mocom. 4. Recytatyw: Cóż cię skłoniło, Sarmacjo, żeś wolała saskiego Piasta, cnego syna wielkiego Augusta? 5. Aria: Zawrzyj więc, zuchwałe rojowisko, we własnych wnętrznościach! Umocz swe aroganckie ramię, uniesione wściekłością, w niewinnej krwi braterskiej, ku naszej zgrozie, a ku własnej zgubie. Jad i pasja twej zazdrości silniej bowiem godzą w ciebie aniżeli w Augusta. 6. Recytatyw: Tak, tak! Bóg jest blisko, nadchodzi z odsieczą, by bronić tronu Augusta. Sprawi, że cała Północ z zadowoleniem powita elekcję króla (...) a czyż nie pozwala on owemu miastu, które tak długo mu się sprzeciwiało, aby jego łaskę odczuło silniej aniźlijego gniew? 7. Aria: Kara wymierzona wrogom bronią rozpaloną zapałem wielu mężom przynosi honor i sławę; ale za zło odpłacać dobrymi czynami może stać się tylko udziałem bohaterów, a także jest przywilejem Augusta. 8. Reeytatyw: Pozwól zatem, o Ojcze naszego kraju, śpiewać muzom, aby mogły uczcić dzień, w którym Sarmacja wybrała cię na swego króla (...) 9. Partia chóralna: Założycielu imperiów, władco koron, wspieraj tron Augusta. Przyozdabiaj jego panujący Dom blaskiem nieprzemijającego powodzenia (...) Oby jego ziemie pozostawały w pokoju (...) (Tłumaczenie angielskiego przekładu cytowanych w oryginale fragmentów kantaty wg tekstu niemieckiego, w: A. Durr, Die Kantaten von Johann Sebastian Bach, Kassel 1971; przyp. tłum.).